Gikuyu Common Language with DC (GIKDC)

Kĩrĩĩkanĩro na Aroma

1 Naake Judasi agĩkĩĩiguĩra ngumo ya Aroma nĩ ũndũ wa ũrĩa maarĩ na ita cia hinya. Ningĩ nĩarĩĩkĩĩtie kũmenya ũrĩa maatugaga arĩa oothe magwatanagĩra nao, o na atĩ arĩa maathiaga kũrĩ o nĩmaamenyaga wega atĩ no marĩe kĩrĩĩko na Aroma.

2 (Gũtirĩ nganja atĩ Aroma maarĩ na hinya.) Nĩarĩĩkĩĩtie o na kũmenyithio mbaara ciothe iria Aroma maanarũa na ũrĩa maahootire Agaulu na makĩmaigĩrĩra mũrigo wa kũmarutagĩra igooti.

3 Ningĩ nĩamenyithĩĩtio atĩ nĩmaahootire Sipania na makĩĩnyiitĩra marima maakuo ma kwenja betha na thahabu.

4 Nĩ ũndũ wa gũkirĩrĩria kwao o na kwĩhotora, makĩrigiicĩria bũrũri wothe, o na gũtuĩka Roma nĩkwaraihĩrĩirie mũno. Nĩmaarĩĩkĩĩtie kũhoota athamaki aingĩ arĩa maarĩ mabũrũri ma kũraaya, arĩa moimagarĩĩte nĩguo marũe nao. Aroma maahooteete athamaki acio ũũru mũno, na arĩa maatigarire magĩtuĩka a kũmarutagĩra igooti rĩa mwaka o mwaka.

5 Ningĩ nĩmaarĩĩkĩĩtie kũrũa na kũhoota Filipu na Periseusi athamaki a Makedonia, o na arĩa oothe meturanĩire nao nĩguo marũe na Aroma.

6 O na nĩmaarĩĩkĩĩtie kũhoota Anitioku ũrĩa mũnene, mũthamaki wa Asia ũrĩa wageretie kũrũa nao arĩ na njogu igana na mĩrongo ĩĩrĩ (120), na thigari cia mbarathi, na ngaari cia mbarathi, na mbũtũ nene mũno ya thigari.

7 Anitioku maamũnyiitire arĩ muoyo, na makĩmũtuĩra we na arĩa mangĩathanire ithenya rĩake kũrĩhaga igooti, marekererie arĩa oothe maarĩ mĩgwate, na maneane mabũrũri maya:

8 India, Media, Lidia hamwe na matũũra maao marĩa maarĩ meega. Nao makĩhĩmbĩria mabũrũri macio na makĩmahe mũthamaki Eumenesi.

9 O na ningĩ Judasi nĩaiguĩte ũrĩa Angiriki mabangĩĩte gũtharĩkĩra Aroma

10 na ũrĩa Aroma maamenyire mĩbango ĩyo kabere magĩtũma mũtongoria ũmwe tu akarũe nao. Nayo mbaara ĩkĩhũũranwo na Angiriki aingĩ mũno makĩũragwo. Nao Aroma magĩkuua atumia na ciana makĩmatua mĩgwate. Ningĩ magĩcooka magĩthũũkangia indo cia bũrũri ũcio, makĩwĩgwatĩra. Ningĩ makĩmomoranga manyũmba maakuo ma hinya, na magĩtua andũ aakuo ngombo o ta ũrĩa gũtũũraga nginyagia ũũmũũthĩ.

11 Magĩcooka makĩhũũra moothamaki marĩa mangĩ moothe o na icigĩrĩra, o na arĩa oothe maambararũkaga atĩ nĩguo mahũũrane nao makĩmatua ngombo.

12 Arĩa oothe maatũũraga marĩ araata aao, o na arĩa megwatanĩĩtie nao matiigana kuonio ũũru. Magĩkĩhoota athamaki arĩa mahakaine nao, o na arĩa maarĩ kũraaya, nao andũ maigua ngumo magĩĩtigĩra mũno.

13 Magĩkĩgĩa na hinya mũno, o nginya magateithagĩrĩria andũ amwe gũtuĩka athamaki, na angĩ makamahang’urania kuuma ũthamakiinĩ wao.

14 O na gwatuĩka ũguo-rĩ, hatirĩ Mũroma o na ũmwe wageririe gwĩtũũgĩria na ũndũ wa gwĩkĩra kĩraũni o na kana gwĩkĩra nguo ya babũ ya ũthamaki.

15 Nĩmaathondekeete kĩama gĩa gũthondeka maũndũ ma bũrũri na o mũthenya andũ a kĩama kĩu magana matatũ ma mĩrongo ĩĩrĩ (320) nĩmaacemanagia gũthondeka maũndũ ma wagĩrĩru wa andũ.

16 Ningĩ mwaka o mwaka nĩ maathuuraga mũndũ ũmwe wa kũmatongoria o na gũtongoria thirikaari. Mũndũ ũcio, nĩathĩkagĩrwo nĩ andũ oothe hatarĩ kũmũira kana kũmũiguĩra ũũru.

17 Judasi agĩthuura Eupolemi mũrũ wa Johana na mũcũkũrũ wa Akosi, na Jasoni mũrũ wa Eleazaru akĩmatũma Roma nĩ geetha magathondeeke ũhoro wa ndũgũ o na ngwatanĩro na Aroma.

18 Eekire ũguo nĩ geetha ateithĩrĩrio kwĩyaũra mĩnyororo ya Angiriki tondũ nĩmaamahinyĩrĩirie mũno o na makamatua ngombo ciao.

19 Thuutha wa gũthiĩ rũgendo rwa mĩnoga mĩingĩ Eupolemi na Jasoni magĩkinya Roma. Marĩĩkia gũkinya, magĩtoonya kĩamainĩ gĩa gũthondeka maũndũ, magĩgĩkĩarĩria makiuga atĩrĩ,

20 “Akĩama aya, Judasi Makabai na aariũ a nyina, na Ayahudi oothe nĩgũtũma matũtũma kũrĩ inyuĩ. Matũtũma, atĩ mwĩtĩkĩre tũthondeke ndũgũ na inyuĩ na atĩ tũtũũre tũrĩ ngwatanĩro. Ndũgũ ĩyo nĩgũtũma tũtũũre tũrĩ araata.”

21 Nakĩo kĩama gĩgĩĩtĩkania na mawoni macio

22 na gĩkĩandĩka marũa maya. Maandĩkirwo ihengereinĩ cia gĩcango na magĩtũmwo Jerusalemu, nĩ geetha Ayahudi o nao mamaige kwao marĩ kĩririkania kĩa ngwatanĩro ya ũraata.

23 “Atĩrĩĩrĩ, maũndũ ma Aroma na ma Ayahudi marogaacĩra gũũkũ thĩ nyũmũ o na kũũrĩa iriainĩ. Thũ na mbaara iroaga gũkaanamakurĩhĩria!

24 Mbaara ĩngĩgaakorerera bũrũri wa Roma mbere, o na kana araata aaguo o kũrĩa magaakorwo marĩ,

25 hĩndĩ ĩyo Ayahudi nĩmakaamateithĩrĩria kũrũa na hinya wao wothe o ũrĩa gũgaakorwo kũhaana.

26 Ningĩ Ayahudi matikaanahe thũ cia Aroma kĩndũ o na kĩrĩkũ: irio, matharaita ma mbaara, mbeeca o na kana meeri ta ũrĩa kwarĩĩkanĩrwo gũũkũ Roma. Maũndũ macio moothe Ayahudi makaamahingia hatarĩ kũrĩhwo kĩndũ.

27 “O naguo bũrũri wa Ayahudi ũngĩgaakorererwo nĩ mbaara Aroma nĩmakaamateithĩrĩria na hinya wao wothe, o ũrĩa gũgaakorwo kũhaana.

28 O nao matikaanahe thũ cia Ayahudi kĩndũ o na kĩrĩkũ: irio, matharaita ma mbaara, mbeeca, o na kana meeri ta ũrĩa kwarĩĩkanĩrwo gũũkũ Roma. Maũndũ macio moothe Aroma makaamahingia hatarĩ ungumania.

29 “Rĩu-rĩ, maũndũ macio nĩmo ma kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa Aroma na Ayahudi maarĩĩkanĩra.

30 Thuuthainĩ mangĩkoona ũndũ wa kuongerera kana wa kũrutaruta thĩinĩ wamo na ũndũ maiguithanĩirie, ũndũ ũcio nĩũgeetĩkĩrwo.

31 “Ningĩ nĩ ũndũ wa maũndũ mooru marĩa Demetirio eekĩĩte Ayahudi, nĩtwamwandĩkĩra marũa maya, ‘Atĩrĩĩrĩ, Demetirio, nĩkĩ gĩtũmĩĩte wĩke araata aitũ Ayahudi maũndũ mooru ũguo?

32 Nĩtũkwenda gũkũmenyithia atĩ tũngĩkaigua ũndũ ũcio rĩngĩ, tũtigaakira. Nĩtũkanyiitanĩra nao, nĩguo tũhũũrane nawe mbaara ya thĩ nyũmũ na ya maaĩinĩ!’ ”

Gũkua kwa Judasi

1 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Demetirio aiguire atĩ Nikanori na thigari ciake nĩmooragĩirwo mbaarainĩ, agĩtũma Bakide na Alikimu Judea hĩndĩ ya keerĩ me na mbũtũ ya thigari iria njoorua kuuma Siria.

2 Magĩkiumagara na barabara ĩrĩa yathiaga Galili magĩtharĩkĩra na makĩĩgwatĩra itũũra rĩa Mesalothu thĩinĩ wa Aribela na makĩũraga andũ aingĩ mũno.

3 Magĩcooka magĩaka kambĩ yao ĩng’ethanĩire na Jerusalemu mweri wa mbere wa mwaka wa 152.

4 Kuuma hau magĩthiĩ Berea me na thigari iria ciathiaga na magũrũ ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000), na ingĩ ngiri igĩrĩ (2,000) cia mbarathi.

5 Hĩndĩ ĩyo Judasi aarĩ kambĩinĩ ya Alasa e na andũ mooĩ mbaara mũno ngiri ithatũ (3,000).

6 Rĩrĩa moonire ũrĩa thigari cia thũ ciao ciaiganaga, amwe aao makĩũra nĩgwĩtigĩra magĩtigara andũ magana manaana (800).

7 Rĩrĩa Judasi oonire atĩ mbaara no ĩkũrwo o na thigari ciake ciora, agĩtangĩka mũno tondũ ndaarĩ na ihinda rĩa gũcicookanĩrĩria.

8 O na akĩiguaga oorĩĩtwo nĩ hinya ũguo akĩĩra thigari ciake iria ciatigarĩĩte atĩrĩ, “Wĩyũmĩrĩriei tũkahũũrane na thũ ciitũ no gũkorwo hiihi no tũcihoote.”

9 No rĩĩrĩ, andũ aake magĩĩkĩra kĩremithia makiuga atĩrĩ, “Gũtingĩhoteka tondũ tũtirĩ na hinya o na haniini. Tũtiagĩrĩirwo nĩgwĩtwarĩrĩria gĩkuũinĩ tondũ wa ũguo tũigana. Twagĩrĩirwo nĩgũcooka na thuutha tũgĩĩre aariũ a ithe witũ nĩguo tũrũe na thũ ici ciitũ.”

10 Naake Judasi akĩmacookeria atĩrĩ, “Ũhoro wa kũũra, nĩũriganĩre. Angĩkorwo nĩgũkua, twagĩrĩirwo nĩgũkua tũkĩrũĩrĩra andũ aitũ, nĩ geetha ũndũ ũyũ ndũkoore na ithuĩ.”

11 Hĩndĩ ĩyo mbũtũ ĩyo ya thigari cia Siria ĩkiuma gĩikaroinĩ kĩayo igĩthiĩ ikĩng’ethanĩra na Ayahudi. Igĩkĩĩbanga ikundi igĩrĩ: arĩa maikagia igũtha na aikia a mĩguĩ magĩthiĩ matongoreetie gĩkundi kĩrĩa kĩnene, na arĩa maarĩ njoorua na mbaara magĩthiĩ mũhari wa mbere.

12 Naake Bakide agĩthiĩ e mwenainĩ wa ũrĩo. Nacio thigari iria ciathiaga na magũrũ ikiumagara irĩ ikundi igĩrĩ irangĩirwo nĩ thigari cia mbarathi ikĩhuuhaga tũrumbeeta. Naake Judasi na thigari ciake o nao makĩhuuha tũrumbeeta twao.

13 Nakuo gũkĩgĩa mũrumanio mũnene mũno wa mbaara, nao makĩrũa kuuma rũũciinĩ nginyagia hwaĩinĩ.

14 Rĩrĩa Judasi oonire atĩ Bakide na mbũtũ ĩrĩa nene ya Asia yothe yarĩ na mwena wa ũrĩo, thigari ciake iria ciarĩ na hinya igĩũka na ngoro yothe kũmũteithĩrĩria.

15 Magĩkĩhũũra thigari icio ciarĩ na mwena wa ũrĩo cia Siria magĩciteng’eria o nginya irĩmainĩ cia Azoto.

16 Na rĩrĩa thigari cia Siria iria ciarĩ na mwena wa ũmotho cionire atĩ thigari cia mwena wa ũrĩo nĩciahootwo, igĩkĩĩhotora ikĩrũmĩrĩra Judasi na thigari ciake cimoimĩĩte na thuutha.

17 Magĩkĩhũũrana mbaara nene mũno na mĩena yerĩ gũkĩũragwo andũ angĩ.

18 Naake Judasi akĩũragĩrwo o ho, nacio thigari ciake iria ciatigarĩĩte ikĩũra.

19 Nao Jonathani na Simoni makĩoya mwĩrĩ wa Judasi mũrũ wa nyina makĩũthika Modeini mbĩĩrĩrainĩ ya mũciĩ wao,

20 na makĩmũrĩrĩra mũno. Nakuo Isiraeli guothe gũkĩgĩa kĩrĩro kĩnene, o na gũgĩcakaywo mũno matukũ maingĩ. Nao Aisiraeli makiuga atĩrĩ,

21 “Kaĩ njamba iitũ,

o we mũhonokia wa Aisiraeli ĩkũũragwo-ĩ!”

22 Ciĩko cia Judasi iria ingĩ, mbaara iria aarũire, ciĩko ciake cia bata, o na maũndũ ma bata marĩa eekire, macio moothe matingĩhota kwandĩkĩka nĩ kũingĩha.

Jonathani gũcooka ithenya rĩa Judasi

23 Na rĩĩrĩ, Judasi arĩĩkia gũkua, andũ aingĩ arĩa moorĩĩte o na arĩa maarĩ mĩgarũka, makĩambĩrĩria kwĩyumĩria.

24 Ihinda o ro rĩu, bũrũri wothe ũkĩgĩa ng’aragu nene na andũ oothe magĩĩturanĩra na mĩgarũka ĩyo.

25 Hĩndĩ ĩyo Bakide agĩthuura amwe a Ayahudi acio mĩgarũka matuĩke atongoria kũu bũrũriinĩ.

26 Nao atongoria acio magĩtuĩria andũ arĩa oothe maarĩ araata a Judasi, makĩmongũrũria makĩmareehe harĩ Bakide. Naake akĩmeeka maũndũ maingĩ mooru, na akĩmaconorithia mũno.

27 Na rĩĩrĩ, maya maarĩ mahinda maritũ mũno harĩ Aisiraeli. Maarĩ mooru gũkĩra marĩa moothe maanooneka kuuma rĩrĩa anabii maatigire gũcooka kũiguĩkaga gatagatĩinĩ kaao.

28 Nao araata oothe a Judasi makiumagara hamwe magĩthiĩ he Jonathani makĩmwĩra atĩrĩ,

29 “Rĩu-rĩ, kuuma rĩrĩa Judasi mũrũ wa thooguo aakuire, gũtirĩ kuoneka mũtongoria ũngĩ ũhaana taake wa kũhota gũtũhũũranĩra gwĩ thũ ciitũ, na gwĩ Bakide o na arĩa matũthũire o na magathũũra rũũrĩrĩ rwitũ.

30 Kwoguo ũũmũũthĩ nĩtwagũthuura ũtuĩke mũtongoria witũ handũ haake, na ũtuĩke wa gũtũhũũranagĩra gwĩ thũ ciitũ.”

31 Naake Jonathani agĩkĩoya ũtongoria handũ ha mũrũ wa nyina Judasi.

Mbaara cia Jonathani

32 Rĩrĩa Bakide aamenyire atĩ Jonathani nĩatwĩkĩĩte mũtongoria, akĩbanga mũbango wa kũmũũraga.

33 Naake Jonathani na Simoni mũrũ wa nyina o na andũ aake oothe maamenya mũbango ũcio makĩũra, magĩthiĩ kwĩhitha werũinĩ wa Tekoa, nao maakinya hakuhĩ na gĩthima kĩa Asifaru magĩaka kambĩ yao ho.

34 (Rĩrĩa Bakide aamenyire ũndũ ũcio kwarĩ mũthenya wa Thabatũ, naake akiuma na mbũtũ yake yothe ya ita makĩringa Jorodani.)

35 Jonathani agĩtũma Johana mũrũ wa nyina, ũrĩa warĩ ũmwe wa atongoria aake a mbaara, agathaithe andũ a Nabate arĩa maarĩ araata a Jonathani atĩ mameetĩkĩrie maige mĩrigo yao kũu kwao nĩ ũndũ yarĩ mĩingĩ mũno.

36 Nao Ajamburite a kuuma Medeba magĩtharĩkĩra Johana, magĩthiĩ naake e mũgwate na magĩkuua mĩrigo ĩyo yothe.

37 Na rĩĩrĩ, thuutha ũcio, Jonathani na Simoni mũrũ wa nyina, makĩmenyithio atĩ Ajamburite nĩgũkũngũĩra maakũngũyagĩra ũhiki wa bata mũno, na atĩ mũtongoria wa ũhiki oimaga Madabathu. Mũhiki aarĩ mwarĩ wa ũmwe wa athamaki a Kanaani.

38 Nao Jonathani na Simoni nĩ ũndũ wa ũrĩa maiguaga ruwo rwa kũũragwo kwa mũrũ wa nyina Johana, magĩthiĩ makĩĩhitha irimainĩ marĩ na andũ aao.

39 Nao maacũũthĩrĩria makĩona mũhiki arĩ gatagatĩ ga gĩkundi kĩnene kĩa andũ maanegenaga. Ningĩ nĩgĩakuuĩĩte mĩrigo mĩingĩ mũno. Naake mũhikania na araata aake na andũ a kwao mũciĩ nĩkuumagara moimagarĩĩte gũtũnga mũhiki. Nao meeyoheete indo cia mbaara o ũũ wega na nĩmaahũũraga tamburini na ndarama.

40 Nao Ayahudi makiuma harĩa meehithĩĩte makĩmatharĩkĩra, makĩũraga andũ aingĩ mũno. Nao arĩa maahonokire makĩũrĩra irimainĩ, nao Ayahudi magĩkuua mĩrigo ĩyo maarĩ nayo yothe.

41 Nĩ ũndũ ũcio gĩkeno kĩrĩa maarĩ nakĩo kĩa ũhiki gĩkĩgarũrũka gĩgĩtuĩka macakaya, nacio nyĩmbo ciao iria mainaga igĩtuĩka nyĩmbo cia mathiko.

42 Naake Jonathani, na Simoni marĩĩkia kwĩrĩhĩria kũũragwo kwa mũrũ wa nyina wao Johana magĩcooka rĩngĩ gĩtuambainĩ kĩa Jorodani.

43 Naake Bakide rĩrĩa aiguire ũrĩa Jonathani eekĩĩte, agĩũka na thigari nyingĩ mũthenya wa Thabatũ kũu ndeereinĩ cia rũũĩ rwa Jorodani.

44 Hĩndĩ ĩyo Jonathani akĩĩra thigari ciake atĩrĩ, “Wĩhotoreei nĩguo tũrũe twĩhonokie, nĩ ũndũ twĩ handũ hooru gũkĩra mahinda ma mbere.

45 Tacũũthĩrĩriai muone ũrĩa tũrigiicĩirio, atĩ o na tũtingĩona ha kũũrĩra: thũ irĩ na mbere iitũ, naruo rũũĩ rwĩ na thuutha witũ, ningĩ tũgathiũrũrũkĩrio nĩ matomboya o na gĩthaka kĩnene.

46 Rĩĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩa gũthaitha Mwathani eetĩkĩre gũtũhonokia kuuma gwĩ thũ ciitũ.”

47 Nayo mbaara ĩkĩambĩrĩria kũhũũranwo. Na rĩrĩa Jonathani na thigari ciake maakuhĩrĩirie kũũraga Bakide, Bakide agĩcooka na thuutha agĩthiĩ thuutha wa thigari ciake.

48 Ihinda o rĩu Jonathani na thigari ciake makĩĩikia rũũĩinĩ rwa Jorodani, magĩthambĩra magĩthiĩ mũrĩmo ũrĩa ũngĩ nĩguo meehonokie. No rĩĩrĩ, thũ ciao cia Siria itiigana kũringa atĩ nĩguo imarũmĩrĩre.

49 Mũthenya ũcio gũkĩũragwo thigari ta ngiri ĩmwe (1,000) cia mwena wa Bakide.

50 Naake Bakide arĩĩkia gũcooka Jerusalemu akĩambĩrĩria gwakĩrĩra matũũra mamwe ma kũu Judea na thingo, na ihingo cia hinya ndaihu na mĩcuuma ya hinya. Matũũra macio nĩ mo maya: thingo cia Jeriko, Emau, Bethi Horoni, Betheli, Timinathu, Pirathoni na Tefoni.

51 Hamwe na ũguo, agĩcooka akĩiga o itũũra mbũtũ cia thigari cia gũthĩĩnagia Ayahudi.

52 Agĩcooka agĩĩkĩra hinya thingo cia kwĩgitĩra irĩa ciathiũrũrũkĩirie matũũra ma Bethizuri na Gezeri, o na agĩĩka o taguo nyũmba ndaaya ya kwĩgitĩra ĩrĩa yarĩ kũu Jerusalemu. Ningĩ akĩiga mbũtũ cia thigari irĩ na irio cia gũciigana kũu matũũrainĩ macio.

53 Agĩcooka akĩũnganithia ciana cia andũ arĩa maarĩ igweta kũu bũrũriinĩ, agĩcitwara irĩ mĩgwate agĩcihingĩrĩria kũu Jerusalemu nyũmbainĩ ĩyo ya kwĩgitĩra.

54 Na rĩĩrĩ, mweriinĩ wa keerĩ wa mwaka wa 153Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene wetagwo Alikimu agĩathana atĩ thingo cia mwena wa mbere na wa thĩinĩ cia Hekaarũ imomorwo. Ũndũ ũcio niũngĩatũmire wĩra ũrĩa warutĩĩtwo nĩ anabii ũthũũke. Naguo wĩra ũcio wakwambĩrĩria o ũguo,

55 Alikimu akĩrũara mũrimũ wa gũkua ciĩga. Ndwari ĩyo ĩgĩtũma wĩra ũcio wothe ũrũũgame. Arĩĩkia gũkua ciĩga, akĩremwo nĩkwaria o na ndangĩahotire kwĩgaya.

56 Nĩ ũndũ ũcio agĩkua e na ruwo rũingĩ mũno.

57 Naake Bakide arĩĩkia gũkinyĩrwo nĩ ũhoro wa gĩkuũ kĩa Alikimu, agĩcooka kũrĩ Demetirio, naguo bũrũri wothe wa Judea ũgĩikara na thaayũ handũ ha mĩaka ĩĩrĩ.

58 Nacio thigari iria ciarĩ mĩgarũka igĩcookania ndundu ikiuga atĩrĩ, “Rĩu-rĩ, Jonathani na thigari ciake maikarĩĩte megangarĩĩte na thaayũ. Rekeei tũgĩĩre Bakide ooke gũũkũ muone akĩmoongania oothe ũtukũ o ũmwe.”

59 Nao magĩthiĩ kwaranĩria na Bakide, naake agĩĩtĩkĩra.

60 Naake akiumagara e na mbũtũ nene mũno ya thigari. Agĩcooka akĩandĩkĩra andũ a Judea arĩa mamũteithagĩrĩria marũa, akĩmooria manyiite Jonathani na thigari ciake. No rĩĩrĩ, mũbango ũcio ũkĩmenyeka kabere, kwoguo makĩremwo nĩkũmũnyiita.

61 Hĩndĩ ĩyo Jonathani na thigari ciake makĩnyiita ta andũ mĩrongo ĩtaano, arĩa maatongoreetie kũmũkunyanĩra na kwenda kũmũũraga, makĩmooraga.

62 Naake Jonathani na Simoni na thigari ciao magĩthiĩ Bethibasi kũu werũinĩ, magĩaka rĩngĩ kũrĩa gwathũũkangĩĩtio na magĩkũirigĩra na rũthingo rwa hinya.

63 Rĩrĩa Bakide aamenyire kũrĩa Jonathani na thigari ciake maarĩ, agĩcookanĩrĩria thigari ciake na akĩmenyithia araata aake a Judea.

64 Agĩkiumagara agĩthiĩ agĩtharĩkĩra Bethibasi na mĩena yothe, na agĩaka ngathĩ na indo ingĩ cia gũtharĩkĩra. Na rĩĩrĩ, rĩrĩa mbaara yathiire na mbere kwa ihinda iraaya,

65 Jonathani na thigari itaarĩ nyingĩ magĩĩtharĩra bũrũriinĩ, agĩtiga Simoni mũrũ wa nyina arũũgamagĩrĩre itũũra rĩu.

66 Agĩthiĩ agĩtharĩkĩra Odomera akĩmũhootanĩria o hamwe na thigari ciake. Agĩcooka agĩtharĩkĩra kambĩ ya Afasirite akĩmĩharagania. Naake arĩĩkia kũhoota acio oothe, magĩĩturanĩra naake magĩthiĩ kũhũũrana na Bakide.

67 Ihinda o ro rĩu, Simoni na thigari ciake makiuma itũũrainĩ magĩthiĩ magĩcina ngathĩ cia gũtharĩkĩra.

68 Nao makĩhatĩrĩria Bakide mũno o nginya makĩmũhoota, nayo mĩbango yake yothe ĩkĩagithio kĩene.

69 Naake Bakide akĩraakarĩra Ayahudi mĩgarũka arĩa maamũheenereirie ooke Judea, akĩũraga aingĩ mũno.

Thuutha wa ũguo agĩtua ciira ainũkie thigari ciake.

70 Naake Jonathani arĩĩkia kũmenya ũrĩa Bakide aatuĩte gwĩka akĩmũrekeria arekio nĩguo makaarĩrĩrie ũhoro wa kũgĩa na thaayũ, o na maarĩrĩrie ũhoro wa kũrekererio kwa Ayahudi arĩa maarĩ mĩgwate.

71 Naake Bakide agĩĩtĩkania na mawoni ma Jonathani na akĩĩhĩta akiuga atĩ, ndageetĩkĩra kũmũrutĩra mbaara rĩngĩ matukũ moothe ma muoyo wake.

72 Naake arĩĩkia kũrekereria Ayahudi arĩa maarĩ mĩgwate, agĩcooka bũrũriinĩ wake, na ndacookire gũkaanooka rĩngĩ bũrũriinĩ wa Ayahudi.

73 Nacio mbaara icio igĩkinya mũthia kũu Isiraeli. Naake Jonathani agĩaka gĩikaro gĩake Mikimashi na akĩambĩrĩria gwathana. Naake akĩambĩrĩria kũrutũrũra Aisiraeli arĩa maarĩ mĩgarũka ya ndini akĩmaingataga.

Alekisanda Epifane gũtua Jonathani mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene

1 Na rĩĩrĩ, mwaka wa 160Alekisanda Epifane mũrũ wa Anitioku wa Kana agĩũka akĩĩnyiitĩra itũũra rĩa Putolemai. Andũ aakuo makĩmwamũkĩra makĩmũtua mũthamaki wao.

2 Rĩrĩa Demetirio aiguire ũguo, akĩũngania mbũtũ nene mũno ya thigari athiĩ akahũũrane naake.

3 Hĩndĩ ĩyo Demetirio akĩandĩkĩra Jonathani marũa ma ũraata me na ciugo cia kũmũgaathĩrĩria.

4 Mataanya maarĩ kũrĩa kĩrĩĩko na Ayahudi mbere ya Alekisanda kũrĩa kĩrĩĩko nao.

5 Demetirio eeciiragia atĩ Jonathani nĩekũririkana maũũru moothe marĩa aamwĩkĩĩte, o na marĩa eekĩĩte aariũ a nyina o na rũũrĩrĩ ruothe rwa Ayahudi.

6 Naake Demetirio akĩhe Jonathani ũhoti wa gũthondeka mbũtũ yake ya ita, na kũmĩhaarĩria na indo ciothe cia mbaara, akĩmũtua mũraatawe wa kũmũteithĩrĩria na agĩathana anengerwo mĩgwate ĩrĩa yahingĩrĩĩtwo Jerusalemu.

7 Kwoguo Jonathani agĩthiĩ Jerusalemu, agĩthoomera andũ oothe o na andũ arĩa matũũraga nyũmbainĩ icio cia kwĩgitĩra marũa macio.

8 Nao oothe makĩmaka mũno maigua atĩ mũthamaki nĩaheete Jonathani rũũtha rwa gũthondeka mbũtũ ya ita.

9 Magĩcooka makĩmũnengera mĩgwate yothe, naake akĩmĩhe rũũtha ĩinũke kũrĩ aciari aayo.

10 Naake Jonathani agĩtua Jerusalemu mũciĩ wake ũrĩa mũnene, na akĩambĩrĩria kũwaka na kũũcookanĩrĩria rĩngĩ.

11 Agĩgĩatha aaki maake thingo ciothe cia itũũra rĩa Jerusalemu, o na rũthingo rwa gũthiũrũrũkĩria kĩrĩma gĩa Zayuni na mahiga ma thikwea. Ũguo noguo gwagĩĩkirwo.

12 Nao ageni oothe arĩa maatũũraga manyũmbainĩ ma hinya ma kwĩgitĩra marĩa Bakide aakithĩĩtie makĩũra oothe;

13 o mũndũ aatiganagĩria gĩtĩ kĩa ũnene kĩrĩa aaheetwo agacooka bũrũri wake.

14 No rĩĩrĩ, no Ayahudi aniini arĩa maatiganĩirie watho o na irĩra cia Musa, maatigarĩĩte Bethizuri tondũ nokuo gwatigarĩĩte gwa kũũrĩra.

15 Hĩndĩ ĩyo mũthamaki Alekisanda akĩigua ũhoro wa irĩĩkanĩro ciothe iria Demetirio eerĩire Jonathani. Agĩcooka akĩmenya Jonathani wega makĩria. Na akĩmenya ũhoro wa mbaara ciothe iria aahũũranĩĩte, o na ciĩko ciake cia ũcamba, na mathĩĩna marĩa moothe we mwene na aariũ a nyina moomĩrĩirie.

16 Nĩ ũndũ ũcio akĩmenya atĩ ndakoona mũndũ ta Jonathani. Kwoguo akĩmũtua mũraata wake, o na akĩmũtua mũteithĩrĩria wake wa mbaara.

17 Agĩkĩandĩkĩra Jonathani marũa maya:

18 “Kũrĩ wee, mũrũ wa baaba, Jonathani, ngeithi.

19 Nĩndĩkĩĩtie kũmenya atĩ wĩ mũndũ njamba, na no nyende ũtuĩke mũraata witũ.

20 Nĩ ũndũ ũcio kuuma ũũmũũthĩ nĩndagũtua Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene wa rũũrĩrĩ rwanyu, na ũrĩĩtagwo, ‘Mũraata wa mũthamaki!’ Ningĩ ũgĩtũũre ũrĩ mũraata wa gũtũteithagĩrĩria.”

Agĩcooka akĩmũtumĩra nguo ya ũnene, o na kĩraũni kĩa thahabu.

21 Naake Jonathani akĩĩhumba nguo cia mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene mweriinĩ wa mũgwanja mwaka wa 160Thigũkũinĩ ya Ithũnũ. Agĩcooka agĩthondeka mbũtũ ya ita na akĩĩigĩra indo nyingĩ cia mbaara.

Jonathani gũteithĩrĩria Alekisanda Epifane

22 Ũhoro ũcio wothe ndwakenirie Demetirio aũigua.

23 Agĩkĩyũria atĩrĩ, “Ĩ twarekereirie Alekisanda atume ndũgũ na Ayahudi mbere iitũ atĩa? Ndũgũ ĩyo nĩtũmĩĩte ekinyĩre mũno.

24 O na niĩ nĩngũmatũmĩra marũa ma ũraata, na ndĩmeerĩre itĩ cia ũnene, o na iheeo, nĩ geetha meetĩkĩre kũndeithĩrĩria.”

25 Naake agĩkĩmaandĩkĩra atĩrĩ:

“Niĩ, Demetirio, nĩndamũgeithia inyuĩ rũũrĩrĩ ruothe rwa Ayahudi.

26 Nĩtũkeneete twaigua atĩ no mũrũmĩĩtie mĩĩhĩtwa ya kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa twarĩĩkanĩire, o na atĩ ũraata witũ na inyuĩ ũrĩ o ho, na atĩ mũtigwatanĩire na thũ ciitũ.

27 Nĩ ũndũ ũcio, tũũraai mũrĩ ehokeku harĩ ithuĩ na nĩmũkuona atĩ nĩtũrĩmũtugaga na maũndũ meega.

28 Nĩtũkũmwehereria magooti mangĩ maingĩ, na tũmũhe maũndũ mangĩ meega.

29 Ningĩ rĩu nĩndarekereria Ayahudi oothe na nĩndameehereria magooti ma mĩthemba yothe, igooti rĩrĩa rĩĩtagio nĩ ũndũ wa cumbĩ, o na magooti marĩa mangĩ mwanya mwanya.

30 Hamwe na ũguo nĩndamũrekereria kuuma ũũmũũthĩ kwaga kũũndutĩra gĩcunjĩ kĩmwe kĩa ithatũ kĩa magetha maanyu ma irio, o na nuthu ya magetha ma matunda. Kuuma ũũmũũthĩ gũthiĩ na mbere, ndigũcooka gwĩtia magooti macio kuuma Judea, o na kuuma ng’ongo iria ithatũ iria ciongereirwo Judea itinĩĩtio kuuma Samaria na Galili.

31 Nakuo Jerusalemu o na matũũra marĩa makũrigiicĩirie, kũrĩĩtagwo itũũra rĩtheru na gũtirĩĩtagio magooti o na marĩkũ.

32 Ningĩ ndigũcooka kũrũũgamĩrĩra nyũmba ĩrĩa nene ya kwĩgitĩra ĩrĩ Jerusalemu, nĩndamĩneana mookoinĩ ma Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene aige kuo mũndũ ũrĩa ekwenda amĩrangagĩre.

33 Nao Ayahudi oothe arĩa matũũraga bũrũriinĩ wakwa marĩ mĩgwate ya kuuma Judea, nĩndamarekereria matarĩ kĩndũ megwĩtio. Acio matikarĩhio igooti, o na kana mahiũ maao marutĩrwo igooti.

34 Ningĩ hĩndĩ ya Thigũkũ ciothe, na Thabatũ ciothe, o na mahinda ma karũũgamo ka mweri, o na mĩthenya ĩrĩa ĩngĩ ĩrĩ igweta, na mĩthenya ĩtatũ ĩrĩa ĩtongoreetie na ĩtatũ ĩrĩa irũmĩrĩire Thigũkũ ĩrĩa nene gũtikaarutagwo igooti. Mĩgwate yothe ya Ayahudi thĩinĩ wa wathani wakwa ĩrĩrekagĩrĩrio mĩthenya ĩyo.

35 Hatirĩ mũndũ o na ũrĩkũ ũrĩkoragwo arĩ mwĩtĩkĩrie gwĩtia igooti o na kana gũtoonyerera Mũyahudi o wothe na njĩra o na ĩrĩkũ.

36 “Ayahudi nĩmarĩtĩkagĩrio kũheana andũ matakĩrĩĩte ngiri mĩrongo ĩtatũ (30,000) thĩinĩ wa ita cia mũthamaki. Naguo mũcaara wao ũrĩkoragwo ũigana o ta wa thigari iria ingĩ cia mũthamaki.

37 Amwe aao marĩtuĩkaga a kũrangagĩra nyũmba cia kwĩgitĩra na cia mũthamaki, na angĩ a kũrutaga mawĩra ma bata ũthamakiinĩ. Ningĩ atongoria aao o na anene marĩkoragwo marĩ Ayahudi. Marĩkoragwo meetĩkĩrĩĩtio kũrũmĩrĩra mawatho o na mĩtugo yao, o ta ũrĩa mũthamaki eetĩkĩrĩĩtie o na Judea gwĩkagwo.

38 “Ng’ongo iria ithatũ ciatinirio kuuma Samaria nĩigũtuĩka cia Judea, na irĩathagwo nĩ Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene.

39 Ningĩ mahũthĩro na mabata moothe ma Hekaarũ ya Jerusalemu mariumaga itũũrainĩ rĩa Putolemai na mĩgũndainĩ yakuo. Ũguo nĩguo ndoiga.

40 Nĩndeeranĩra atĩ nĩndĩmũtũmagĩra mbeeca cia betha ngiri ikũmi na ithaano (15,000) kuuma kĩgĩĩnainĩ kĩa mũthamaki mwaka o mwaka.

41 Nayo mĩhothi yothe ĩrĩa itarĩ ndamũrĩha ya mĩaka ĩyo yothe ĩthirĩĩte, nĩngaamũrĩha na thiĩ na mbere kũrĩha mahũthĩro moothe ma Hekaarũ.

42 Hamwe na ũguo tũtirĩmwĩtagia mbeeca cia betha ngiri ithaano (5,000) irĩa twĩtagia Hekaarũinĩ o mwaka. Mbeeca icio nĩciakũhũthagĩrwo nĩ athĩnjĩri Ngai arĩa marĩtungataga Hekaarũinĩ.

43 Mũndũ o wothe angĩgaakorwo e na thiirĩ kũrĩa guothe thamakaga, kana thiirĩ ũngĩ o wothe, naake athiĩ ehithe kũu Hekaarũinĩ o na kana handũ hangĩ heetanĩĩtio na Hekaarũ ĩyo-rĩ, ũcio nĩatiganagwo naake. O nacio indo ciake iria irĩ kũrĩa guothe thamakaga, itikaahuutagio nĩ mũndũ.

44 Ningĩ mahũthĩro moothe ma gwakithia Hekaarũ rĩngĩ o na makũmĩgemia, mariumaga kĩgĩĩnainĩ kĩa mũthamaki.

45 O namo mahũthĩro ma gwakithia rĩngĩ thingo cia Jerusalemu o na thingo cia kũrĩthiũrũrũkĩria, o na thingo cia matũũra marĩa ma bata kũu Judea, mariumaga kĩgĩĩnainĩ kĩa mũthamaki.”

46 Naake Jonathani na andũ aake maigua maũndũ macio moothe Demetirio aagaathĩrĩirie makĩrega kũmeetĩkia o na kũmeetĩkĩra, maaririkana maũndũ maingĩ mooru marĩa Demetirio eekĩĩte Isiraeli o na ũrĩa anamahinyĩrĩria.

47 Magĩgĩĩtĩkania na mawoni ma Alekisanda tondũ nĩ we maiguire arĩ na maũndũ meega ma thaayũ na magĩtuĩka a kũmũteithagĩrĩria mbaarainĩ matukũ ma muoyo wake wothe.

48 Hĩndĩ ĩyo Alekisanda agĩthondeka mbũtũ ya ita ya hinya ma, na akiumagara kũrũa na Demetirio.

49 Nacio thigari cia mĩena ĩyo yerĩ ikĩhũũrana mũno nginya thigari cia Demetirio ikĩhootwo. Naake Alekisandaagĩteng’eria Demetiriona hinya mũno.

50 Naake Alekisanda akĩhũũrana mbaara na hinya o nginya riũa rĩgĩthũa. Naake Demetirio akĩũragwo mũthenya ũcio.

51 Naake Alekisanda akĩrekia arekio kwĩ Putolemi wa Gatandatũ mũthamaki wa Misiri na ndũmĩrĩri ĩno:

52 “Atĩrĩĩrĩ Putolemi, nĩngwenda ũmenye atĩ nĩnjookeete ũthamakiinĩ wakwa, na ngaikarĩra gĩtĩ kĩa ũthamaki kĩrĩa kĩa maithe maakwa. Nĩndĩkĩĩtie kwĩnyiitĩra thirikaari na nĩ niĩ rĩu ndĩrathana.

53 Nĩhũũranĩĩte na Demetirio ngamũhoota, na rĩu ũthamaki wake wĩ mookoinĩ maakwa.

54 Rĩu-rĩ, nĩndĩhaarĩirie gũthondeka ngwatanĩro ya ũraata nawe. Ndagũthaitha ũhe mwarĩguo ndĩmũhikie ndĩgĩtuĩke mũthoniguo. Nĩngũmũhe o inyuerĩ iheeo o iria ingĩmwagĩrĩra.”

55 Naake mũthamaki Putolemi akĩmũcookeria atĩrĩ, “Alekisanda, nĩnjũũĩ gĩkeno kĩrĩa warĩ nakĩo mũthenya ũrĩa wacookire bũrũriinĩ waku, na ũgĩikarĩra gĩtĩ kĩa ũthamaki kĩa maithe maaku.

56 Rĩu-rĩ, nĩndeetĩkania na ihooya rĩu rĩaku. Kwoguo amba ũũke tũcemanie Putolemai nĩguo twaranĩrie, na nĩngwĩtĩkĩra gũtuĩka mũthoniguo o ta ũguo ũnjũũrĩĩtie.”

57 Nĩ ũndũ ũcio Putolemi na mwarĩ wake wetagwo Kileopatira makiuma Misiri magĩkinya Putolemai mwaka wa 162.

58 Naake mũthamaki Alekisanda akiumagara kũmũtũnga, naake Putolemi akĩmũhe mwarĩ nĩguo amũhikie. Naguo ũhiki ũcio ũgĩkũngũĩrwo mũno kũu Putolemai na njĩra cia gĩũthamaki.

59 Naake mũthamaki Alekisanda akĩandĩkĩra Jonathani marũa atĩ ooke nĩguo maaranĩrie.

60 Naake Jonathani akiumagara ehumbĩĩte gĩũthamaki agĩthiĩ Putolemai agĩkora athamaki acio eerĩ. Akĩmahe iheeo cia betha na thahabu, o na akĩhe araata aao iheeo nyingĩ na ũndũ ũcio ũkĩmakenia mũno.

61 Na rĩĩrĩ, Ayahudi mĩgarũka makĩenda gũthũũkĩria Jonathani rĩĩtwa na kũmũmenereria he mũthamaki, no Alekisanda akĩaga kũmeetĩkia.

62 Hĩndĩ ĩyo mũthamaki Alekisanda agĩathana atĩ Jonathani ahumbwo nguo cia ũnene,

63 na akĩmũhe gĩtĩĩo gĩa gũikara hakuhĩ naake. Agĩcooka agĩatha atongoria mamuumagarie mamũkinyie gatagatĩ ga itũũra, na maanĩrĩre atĩ Jonathani ndagathitaangĩrwo ũndũ o na ũrĩkũ, o na hatikaanooneke mũndũ o na ũmwe ũkũmũrutĩra haaro.

64 Rĩrĩa arĩa maamũthitangaga maiguire ũrĩa kwanĩrĩirwo, o na makĩona gĩtĩĩo kĩrĩa gĩothe Jonathani aaheetwo, o na makĩona ahumbĩĩtwo nguo cia ũnene, makĩũra oothe.

65 Naake mũthamaki agĩtũũgĩria Jonathani mũno, o na akĩmũhe ngathĩ ya mbere ya gũtuĩka ũmwe wa “Araata a mũthamaki” na akĩmũtua mũtongoria wa mbaara o na barũũthi wa bũrũri.

66 Naake Jonathani agĩcooka Jerusalemu aiyũrĩĩtwo nĩ gĩkeno nĩ ũndũ wa ũhootani ũcio wake.

Jonathani kũhoota Apoloni

67 Na rĩĩrĩ, mwaka wa 165, Demetirio wa Keerĩ, mũrũ wa Demetirio wa Mbere, akiuma Kirete agĩthiĩ Siria bũrũri wa maithe maake.

68 Naake Alekisanda rĩrĩa aiguire ũhoro ũcio, agĩĩtigĩra mũno agĩcooka Anitiokia mũciĩ ũrĩa mũnene wa Siria.

69 Demetirio agĩgĩthuura Apoloni atuĩke barũũthi wa Siria ĩrĩa Nene. Naake Apoloni agĩthondeka mbũtũ nene ya ita, agĩcooka kambĩ yake Jamunia. Ningĩ agĩcooka agĩtũmĩra Jonathani Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene ndũmĩrĩri ĩno:

70 “Atĩrĩĩrĩ Jonathani, nĩũtũmĩĩte menererio mũno, nĩ ũndũ-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmĩĩte wĩyũmie ũguo na ndũrĩ na andũ a gũgũteithĩrĩria?

71 Angĩkorwo nĩwĩhokeete thigari ciaku-rĩ, kiumagare ũũke gũũkũ kĩaraganainĩ tuonane, nĩ geetha tũmenye ũrĩa wĩ na hinya kwĩ ũrĩa ũngĩ. Niĩ haakwa-rĩ, ndĩ na matũũra maingĩ maakũndeithĩrĩria.

72 Rĩu-rĩ, nĩũkũmenya niĩ ndĩ ũ o na ũkĩmenye andũ aakwa akũndeithĩrĩria nĩ a, o na nĩũkũmenya atĩ ndũngĩhota kwĩĩndiirĩrĩria. Ningĩ nĩwagĩrĩirwo nĩkũmenya atĩ maithe maanyu maahũũrĩirwo bũrũriinĩ wao maita meerĩ.

73 Ũgwĩciiria atĩ no ũhote gwĩtiiria thigari ici ciakwa cia mbarathi, o na ita ici ciakwa iria ciĩyaraganĩĩtie gũũkũ kĩaraganainĩ gĩĩkĩ gĩothe? Gũũkũ-rĩ, ndũngĩona ngurunga handũ ũngĩĩhitha o na kana mwanya wa kũũrĩra.”

74 Jonathani aigua ũguo Apoloni aamwĩrire akĩraakara mũno. Akĩrũma thigari ngiri ikũmi (10,000) akiuma Jerusalemu, naake mũrũ wa nyina Simoni agĩĩturanĩra naake arĩ na thigari cia kũmũteithĩrĩria.

75 Magĩthiĩ makĩamba kambĩ yao hakuhĩ na Jopa tondũ andũ a itũũra rĩu nĩmaamahingĩrĩirie matigaatoonye kuo. Hamwe na ũguo Apoloni nĩarĩ na kambĩ ya thigari hau. Nao Jonathani magĩtharĩkĩra itũũra rĩu,

76 nao andũ arĩa maarĩ itũũrainĩ thĩinĩ makĩmahingũrĩra nĩgwĩtigĩra. Naake Jonathani akĩĩgwatĩra itũũra rĩa Jopa.

77 Rĩrĩa Apoloni aiguire ũguo akĩrũma thigari ngiri ithatũ (3,000) cia mbarathi, o na mbũtũ nene ya iria ciathiaga na magũrũ agĩthiĩ aroreete Azoto ta arĩ kwenda eendaga gũtuĩkanĩria kuo. Na tondũ nĩamenyaga atĩ aarĩ na thigari cia mbarathi cia kũmũigana agĩthiĩ kũu kĩaraganainĩ.

78 Naake Jonathani akĩmuuma thuutha akĩmũkora kuo. Nao makĩarĩra mbaara.

79 No rĩĩrĩ, Apoloni nĩatigĩĩte aahitha thigari ngiri (1,000) cia mbarathi handũ hegitĩĩtie thuutha wao.

80 Na rĩĩrĩ, Jonathani akĩrĩĩkia kũmenya ũguo-rĩ, aarĩ mũthiũrũrũkĩrie. Nacio thũ ciao ikĩmahatĩrĩria mũno, ikĩmarathanga na mĩguĩ kuuma rũũciinĩ o nginya hwaĩinĩ.

81 Nacio thigari cia Jonathani ikĩũmĩrĩria mũno o ta ũrĩa aaciathĩĩte. Nacio thigari cia thũ ciao cia mbarathi ikĩnoga.

82 Hĩndĩ ĩyo cianogeete ũguo, Simoni na thigari ciake makiumĩra magĩtharĩkĩra iria ciathiaga na magũrũ magĩcihũũra mũno o nginya magĩcitooria ikĩũra.

83 Nacio thigari icio cia mbarathi, o icio ciahurunjũkĩire kũu itũũrainĩ, ikĩũra igĩthiĩ kwĩhitha hekaarũinĩ ya ngai yacio yetagwo Dagoni.

84 Naake Jonathani akĩmundia mwaki itũũra rĩu rĩa Azoto hamwe na matũũra marĩa marĩthiũrũrũkĩirie na agĩtaha indo nyingĩ. Ningĩ agĩcina hekaarũ ĩyo ya Dagoni o hamwe na arĩa meehithĩĩte kuo.

85 Mũthenya ũcio andũ arĩa mooragirwo na rũhiũ rwa njora hamwe na acio maacinirwo na mwaki maarĩ ngiri inyaanya (8,000).

86 Jonathani agĩkiuma kũu Azoto agĩthiĩ agĩaka kambĩ yake Ashikeloni. Nao andũ a kũu makiumagara kũmũtũnga makiugaga ngemi nĩgũkena.

87 Hĩndĩ ĩyo Jonathani na thigari ciake magĩcooka Jerusalemu makuuĩĩte mĩrigo mĩingĩ mũno ĩrĩa maatahĩĩte.

88 Rĩrĩa mũthamaki Alekisanda aiguire ũhootani wothe wa Jonathani, akĩmũtũũgĩria mũno.

89 Naake akĩmũtũmĩra mũcibi wa thahabu wa gĩtĩĩo wa gũcuuragio ciande ũrĩa waheagwo arĩa oothe maakoragwo maheetwo gĩtĩĩo kĩa: “Andũ a rũrĩra rwa mũthamaki.” Agĩcooka akĩmũhe itũũra rĩa Ekironi o na matũũra marĩa marĩthiũrũrũkĩirie.

Kũhootwo kwa Alekisanda Epifane

1 Mũthamaki Putolemi wa Gatandatũ wa Misiri agĩcookanĩrĩria mbũtũ ya thigari ciake, nacio ciaingĩhĩĩte o ta mũthanga wa rũteere rwa iria. Ningĩ agĩcookanĩrĩria o na meeri nyingĩ, akiumagara akeegwatĩre ũthamaki wa Alekisanda na njĩra ya wara nĩguo aũnyiitithanie na wake.

2 Naake agĩthiĩ Siria akĩenda kũrĩĩkanĩra nao ũhoro wa thaayũ, nao andũ aakuo makĩmũhingũrĩra ihingo, magĩũka kũmũtũnga. Meekire ũguo tondũ ũguo nĩguo maathĩĩtwo nĩ mũthamaki Alekisanda nĩ ũndũ Putolemi aarĩ mũthoniwe.

3 Na rĩĩrĩ, o itũũra rĩrĩa rĩothe Putolemi aahĩtũkagĩra, aatigaga aiga mbũtũ ya thigari ya kũrĩrangĩra.

4 Rĩrĩa aakinyire Azoto, andũ aakuo makĩmuonia hekaarũ ya Dagoni ĩrĩa yacinĩĩtwo, o na ngero ĩrĩa yagereetwo itũũra rĩu na matũũra marĩa marĩthiũrũrũkĩirie. Ciimba ciaraganĩĩte kũndũ guothe kũu itũũrainĩ, o nayo mĩĩrĩ ya arĩa oothe Jonathani aacinĩĩte hĩndĩ ya mbaara yabangĩĩtwo ĩiganĩrĩirwo kũrĩa guothe Putolemi aahĩtũkagĩra.

5 Nao andũ magĩthitanga Jonathani kũrĩ we nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa eekĩĩte, no Putolemi ndarĩ ũndũ amacookeirie.

6 Naake Jonathani akiumagara na gĩtĩĩo gĩake gĩothe agĩthiĩ Jopa gũtũnga Putolemi. Nao marĩĩkia kũgeithania makĩraara kũu.

7 Jonathani arĩĩkia kuumagaria mũthamaki nginya rũũĩinĩ rwa Eleutheru; akĩhũndũka agĩcooka Jerusalemu.

8 Naake Putolemi akĩĩgwatĩra matũũra marĩa maarĩ rũteereinĩ rwa iria o nginya Seleukia itũũra rĩrĩa o narĩo rĩarĩ o hakuhĩ na iria. Ningĩ agĩthiĩ na mbere na gũthugunda mĩbango mĩũru igũrũ rĩa Alekisanda.

9 Putolemi arĩ kũu, agĩtũmanĩra mũthamaki Demetirio, na ũhoro ũyũ: “Atĩrĩĩrĩ Demetirio, ũka tũthondeke kĩrĩĩkanĩro nawe, na nĩngũkũhe mwarĩ wakwa ũrĩa rĩu arĩ mũtumia wa Alekisanda atuĩke mũtumia waku. Weka ũguo-rĩ, nĩngũgwĩtĩkĩria ũcooke gũthamakagĩra ũthamaki wa thooguo.

10 Nĩndĩricũkĩĩtwo nĩ ũndũ wa kũmũhe mwarĩ wakwa, tondũ nĩarendaga kũnjũraga.”

11 Putolemi aaririe ũndũ ũcio mũũru ũguo wĩgiĩ Alekisanda tondũ nĩendaga kuoya ũthamaki wake.

12 Nĩ ũndũ ũcio agĩkĩruta mwarĩ wake kuuma kwa Alekisanda akĩmũnengera Demetirio. Akĩũraga ndũgũ na Alekisanda, nao magĩkĩgĩa ũthũ mũnene.

13 Naake Putolemi arĩĩkia gũkinya Anitiokia akĩoya ũthamaki wa Asia. Kwoguo agĩtuĩka mũthamaki wa Misiri na wa Asia.

14 Hĩndĩ ĩyo Alekisanda aarĩ Kilikia tondũ andũ aakuo nĩmaamũũkĩrĩire.

15 Na rĩrĩa aiguire ũrĩa Putolemi eekĩĩte akiumagara agĩthiĩ kũhũũrana naake. Naake Putolemi akĩmũtũnga na hinya mũno akĩmũhũũra nginya akĩũra.

16 Alekisanda agĩthiĩ kwĩhitha Arabia, naake Putolemi agĩĩtũũgĩria mũno wathoinĩ wake.

17 Naake Mũarabu wetagwo Zabudieli akĩmũrenga mũtwe, akĩũtwarĩra Putolemi.

18 No rĩĩrĩ, thuutha wa mĩthenya ĩtatũ Putolemi agĩkua. Nao andũ a matũũra moothe kũrĩa aatigaga aiga thigari cia kũrangĩra, makĩũraga thigari icio ciothe.

19 Nĩ ũndũ ũcio Demetirio wa keerĩ agĩtuĩka mũthamaki mwakainĩ wa 167.

Jonathani gwĩtĩkĩrĩka harĩ Demetirio wa Keerĩ

20 Ningĩ matukũinĩ macio Jonathani agĩcookanĩrĩria andũ a Judea, nĩguo magatharĩkĩre nyũmba cia hinya cia kwĩgitĩra iria ciarĩ Jerusalemu. Magĩgĩthondeka indo cia hinya cia kũmateithĩrĩria kũrũa.

21 No Ayahudi amwe mĩgarũka arĩa mathũire rũũrĩrĩ rwao magĩthiĩ kwĩ Demetirio makĩmũmenyithia atĩ Jonathani nĩgũtharĩkĩra aatharĩkagĩra nyũmba icio cia hinya cia kwĩgitĩra.

22 Rĩrĩa mũthamaki Demetirio aiguire ũhoro ũcio akĩraakara mũno. Agĩcooka agĩthaama mũciĩ wake ũrĩa mũnene agĩthiĩ gũikara Putolemai. Akĩandĩkĩra Jonathani marũa ma kũmũũria atĩ mbaara ĩthire na eetĩkĩre macemanie Putolemai nĩguo maaranĩrie gũtarĩ ũgũcererwo.

23 Rĩrĩa Jonathani aathoomire marũa macio, agĩathana atĩ mbaara ĩthiĩ na mbere. Agĩcooka agĩthuura atongoria anyiinyi thĩinĩ wa Ayahudi na athĩnjĩri Ngai anyiinyi nĩ geetha matwarane naake, akoone wega kana ũũru.

24 Agĩgĩthiĩ Putolemai nĩguo akoonane na mũthamaki, akuuĩĩte nguo, betha na thahabu na iheeo ingĩ nyingĩ. Ũndũ Ũcio ũgĩkenia mũthamaki mũno.

25 O na gũtuĩka Ayahudi amwe mĩgarũka o arĩa maarĩ thũ cia rũũrĩrĩ rwao, nĩmaathitangĩĩte Jonathani mũno-rĩ,

26 mũthamaki eekire Jonathani o ta ũrĩa eekĩĩtwo nĩ arĩa maarĩ mbere yake.

27 Agĩkĩmuoya akĩmũtũũgĩria araata aake oothe makĩyonagĩra, akĩmũtua Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, na agĩĩkĩra hinya ũnene ũrĩa ũngĩ aarĩ naguo, na akĩmũtũũgĩria mũno gatagatĩinĩ ka “Araata a mũthamaki.”

28 Hĩndĩ ĩyo Jonathani akĩũria mũthamaki eetĩkĩre Judea na ng’ongo iria ithatũ ciatinĩĩtio kuuma Samaria kwaga kũrĩha igooti na akĩmwĩrĩra kiro ngiri ikũmi cia betha handũ ha igooti rĩu.

29 Naake mũthamaki akĩandĩkĩra Jonathani marũa maya ma gwĩtĩkĩra ũguo:

30 “Kũrĩ Jonathani na rũũrĩrĩ ruothe rwa Ayahudi, nĩndamũgeithia.

31 “Nĩndagũtũmĩra kobi ya marũa megiĩ ũhoro waku marĩa ndaandĩkĩire mũgaathe Lasithene nĩguo ũthoome.

32 “ ‘Atĩrĩĩrĩ, mũgaathe Lasithene, niĩ Demetirio nĩndakũgeithia.

33 Rĩu-rĩ, nĩtwĩhaarĩirie gũtuga rũũrĩrĩ rwa Ayahudi na maũndũ meega, nĩ ũndũ o nĩ ndũgũ ciitũ cia gũtũteithagĩrĩria mbaarainĩ na, nĩmahingagia irĩĩko ciao.

34 Nĩtwameetĩkĩria Judea gũtuĩke kwao o na ng’ongo ici ithatũ, nacio nĩ Efiraimu, Lida na Ramathaimu. (Ng’ongo icio hamwe na matũũra marĩa maacikuhĩrĩirie cianyiitithanĩĩtio na Judea kuuma harĩ Samaria. Nao arĩa oothe mathiaga kũruta magongoona Jerusalemu, magĩthengerio igooti rĩrĩa maarutagĩra mũthamaki o mwaka kuuma magethainĩ o na matundainĩ ma mĩgũnda.)

35 Ningĩ marĩhi ma gĩcunjĩ gĩa ikũmi, na magooti marĩa tũrutagĩrwo, na magooti ma cumbĩ, na magooti ma bũrũri macio moothe nĩtwameehereria.

36 Marĩhi macio moothe gũtirĩ mũndũ ũkamacookia kuumagia ũũmũũthĩ kinya tene na tene.

37 “ ‘Menyerera mũno wone atĩ nĩwathondeka kobi ya marũa maya ĩtwarĩrwo Jonathani, amĩige handũ ũtheriinĩ kĩrĩmainĩ kĩrĩa gĩtheru.’ ”

Jonathani gũteithĩrĩria Demetirio wa Keerĩ

38 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Demetirio oonire bũrũri wothe wĩ na thaayũ, nĩ ũndũ wa wathani wake, na atĩ gũtirĩ andũ maamũũkagĩrĩra, akĩharagania thigari ciake ciothe, o mũndũ akĩinũka gwake mũciĩ. Thigari iria aatigarire nacio no iria aakomboreete kuuma icigĩrĩrainĩ cia Ngiriki. Ũndũ ũcio ũgĩgĩtũma thigari iria ciatungatagĩra athamaki arĩa maarĩ mbere yake imũmene.

39 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Tirifone mũndũ ũmwe wa arĩa maakoreetwo marĩ ateithĩrĩria a mũthamaki Alekisanda mbere ĩyo, aiguire mateta ma andũ nĩ ũndũ wa mũthamaki Demetirio, agĩthiĩ kwa Mũarabu wetagwo Yamuleki. Mũarabu ũcio nĩ we wareraga Anitioku mũrũ wa Alekisanda ũrĩa warĩ mũnyiinyi.

40 Naake agĩikara kũu gwake ihinda iraaya akĩmũringagĩrĩria atĩ aheeo kamwana kau gagatuĩke mũthamaki ithenya rĩa ithe. Ningĩ akĩmenyithia Yamuleki maũndũ moothe marĩa Demetirio eekĩĩte na ũrĩa thigari ciake ciamũmeneete.

41 Ihinda o ro rĩu Jonathani akĩandĩkĩra mũthamaki Demetirio marũa ma kũmũũria eeherie thigari ciake kuuma nyũmbainĩ cia kwĩgitĩra kũu Jerusalemu, o na kuuma manyũmbainĩ marĩa mangĩ ma kwĩgitĩra kũu Judea, tondũ thigari icio nĩciaikaraga igĩthooragia Aisiraeli.

42 Naake Demetirio agĩcookeria Jonathani macookio maya: “Atĩrĩĩrĩ, Jonathani, nĩngwĩka o ta ũguo wanjũũria njĩke, ningĩ rĩrĩa ihinda rĩagĩrĩru rĩrĩoneka wee na rũũrĩrĩ rwaku nĩndĩgwĩka maũndũ ma gĩtĩĩo kĩnene.

43 Rĩu-rĩ, ũndũ ũrĩa ingĩenda ũnjĩke no kũndũmĩra thigari cia kũndeithia nĩ ũndũ thigari ciakwa nĩcindiganĩirie.”

44 Naake Jonathani agĩtũmĩra Demetirio thigari ngiri ithatũ (3,000) kũu Anitiokia iria ciarĩ na ũmenyo wa kũrũa mbaara. Naake mũthamaki agĩkena mũno ciarĩĩkia gũkinya.

45 Hĩndĩ ĩyo nĩkwarĩ gĩkundi kĩa andũ ngiri igana rĩa mĩrongo ĩĩrĩ, (120,000) moonganĩĩte kũu itũũrainĩ mehaarĩirie kũũraga mũthamaki.

46 Naake mũthamaki akĩũra agĩthiĩ kwĩhitha nyũmbainĩ ya mũthamaki nao andũ acio makĩhinga njĩra ciothe na makĩambĩrĩria gũtharĩkĩra.

47 Hĩndĩ ĩyo mũthamaki agĩĩta Ayahudi oothe nĩguo mamũteithĩrĩrie, nao oothe makĩmũnyiita mbaru. Nao makiumagara kũu itũũrainĩ makĩũraga andũ aakuo ta ngiri igana rĩmwe (100,000).

48 Magĩcina itũũra rĩu na mwaki, na magĩtaha indo nyingĩ, kwoguo magĩkĩhonokia mũthamaki.

49 Rĩrĩa eene bũrũri ũcio moonire atĩ itũũra rĩothe rĩarĩ mookoinĩ ma Ayahudi, magĩkua ngoro. Magĩthiĩ he mũthamaki makĩmũkaĩra

50 eetĩkĩre gũkaania Ayahudi matige kũmahũũra.

51 Nao makĩiga indo ciao cia mbaara thĩ, makĩambararia mooko na igũrũ. Nao Ayahudi acio magĩĩkĩrĩrwo mũno nĩ mũthamaki na andũ aake. Thuutha wa ũguo magĩcooka Jerusalemu makuuĩĩte mĩrigo mĩingĩ mũno.

52 Naake mũthamaki Demetirio akĩgaacĩra wathaniinĩ wake na bũrũri wothe ũkĩiyũrwo nĩ thaayũ.

53 No rĩĩrĩ, agĩthũũkia irĩĩkanĩro ciothe iria aarĩĩkanĩrĩĩte na Jonathani. Handũ ha kũrĩha Jonathani nĩ ũndũ wa wega wothe ũrĩa aamwĩkĩĩte, aathiire na mbere kũmũthĩĩnia.

Jonathani gũteithĩrĩria Anitioku wa Gatandatũ

54 Thuutha ũcio, Tirifone akĩhũndũka e na kamwana karĩa geetagwo Anitioku, naake agĩgatua mũthamaki.

55 Hĩndĩ ĩyo thigari ciothe iria Demetirio aingatĩĩte igĩũka gũteithĩrĩria mũthamaki Anitioku. Magĩkĩhũũra Demetirio, naake atoorio akĩũra.

56 Tirifone agĩkĩĩnyiitĩra njogu na agĩtuunyana itũũra rĩa Anitiokia agĩtuĩka mũnene warĩo.

57 Naake mũthamaki ũcio mwĩthĩ ti Anitioku, akĩandĩkĩra Jonathani marũa ma kũmũgaathĩrĩria gũthiĩ o na mbere e Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene na mũtongoria wa ng’ongo iria inya, na ma gũtuĩka “Mũraata wa mũthamaki.”

58 Agĩcooka akĩmũtũmĩra thaani cia thahabu cia kũrĩagĩra, na akĩmwĩtĩkĩria anyuage na ikombe cia thahabu, na ehumbage nguo ya ũthamaki, na acuuragie mũcibi wa gĩtĩĩo ciandeinĩ ciake ũrĩa waheagwo arĩa oothe maakoragwo na gĩtĩĩo kĩa “Andũ a rũrĩra rwa mũthamaki.”

59 Agĩcooka agĩthuura Simoni mũrũ wa nyina na Jonathani atuĩke barũũthi wa gwathana rũgongo ruothe rwa Foenicia kinyagia mũhakainĩ wa Misiri.

60 Hĩndĩ ĩyo Jonathani agĩgĩthiĩ na thigari ciake atuĩkanĩirie matũũra moothe ma Siria ĩrĩa Nene, nacio mbũtũ ciothe cia Siria igĩĩturanĩra naake nĩguo imũteithĩrĩrie. Oima kũu agĩthiĩ Ashikeloni kũrĩa aamũkĩrirwo na gĩkeno.

61 Agĩcooka akiuma kũu agĩthiĩ Gaza, nao andũ akuo makĩmũgiria gũtoonya kuo. Naake akĩrĩtharĩkĩra na agĩcina tũtũũra tũrĩa twarĩthiũrũrũkĩirie na agĩtaha indo nyingĩ.

62 Nao andũ a kũu Gaza makĩmũthaitha atĩ kũgĩe na thaayũ, naake Jonathani agĩĩtĩkĩra. Agĩcooka akĩũnganithia aariũ oothe a atongoria akĩmatwara Jerusalemu marĩ mĩgwate. Oima kũu agĩthiĩ Damasiki.

63 Na hĩndĩ o ro ĩyo, Jonathani akĩmenya atĩ atongoria a Demetirio, nĩmookĩĩte Kadeshi ya Galili me na mbũtũ nene ya thigari nĩguo mamũgirĩrĩrie gũthiĩ na mbere na mĩbango yake.

64 Kwoguo agĩtiga mũrũ wa nyina Simoni Judea, akiumagara akahũũrane nao.

65 Naake Simoni agĩtharĩkĩra Bethizuri kwa ihinda iraaya, na akĩhingĩrĩria andũ aarĩo kuo.

66 Nao makĩmũthaitha atĩ kũgĩe thaayũ, naake Simoni agĩĩtĩkĩra, no akĩmaingata kuuma kuo na akĩĩnyiitĩra itũũra rĩu. Agĩcooka agĩaka kambĩ nene mũno ya thigari kuo.

67 Hĩndĩ ĩyo Jonathani na thigari ciake nĩmaarĩĩkĩĩtie gwaka kambĩ yao hakuhĩ na iria rĩa Galili. Nao magĩgĩkorwo moimagarĩĩte rũũciinĩ tene magathiĩ gĩtuambainĩ kĩa Hazoru.

68 Nayo mbũtũ ya andũ acio ageni ĩkĩũngana nĩguo ĩkahũũrane na Jonathani, no igĩtiga thigari imwe cioheetie kũu irimainĩ.

69 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa thigari iria cioheetie ciamatharĩkĩire,

70 Jonathani na thigari ciake makĩhũndũka makĩũra oothe. No atongoria eerĩ matoorire nao nĩ: Matathia mũrũ wa Abisalomu, na Judasi mũrũ wa Kalifi.

71 Hĩndĩ ĩyo Jonathani agĩtembũranga nguo ciake, akĩĩitĩrĩria tĩĩri mũtwe na akĩambĩrĩria kũhooya.

72 Naake akĩhũgũkĩra thũ ciake agĩcihũũra nginya ikĩũra.

73 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa thigari ciake iria ciorĩĩte cionire ũguo, ikĩhũndũka igĩĩturanĩra naake gũteng’eria thũ icio. Magĩciteng’eria o kinya Kadeshi harĩa kambĩ yacio yarĩ. Naake Jonathani na thigari ciake makĩamba kambĩ yao hau.

74 Na rĩĩrĩ, Jonathani na thigari ciake makĩũraga thigari cia thũ ciao ngiri ithatũ (3,000) mũthenya ũcio. Thuutha wa ũguo Jonathani agĩcooka Jerusalemu.

Jonathani gũtuma ndũgũ na Aroma na Asipata

1 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Jonathani oonire atĩ maũndũ nĩmarathiĩ wega mwena wake, agĩthuura andũ amwe mathiĩ Roma magathondeke na makeerũhie ũraata na Aroma.

2 Ningĩ nĩatũmire marũa o ta macio kũrĩ andũ a Siparata na kũndũ kũngĩ kũingĩ.

3 Nao andũ acio aatũmire nĩmaathiire magĩkinya Roma, magĩtoonya kĩamainĩ kĩa athuuri. Maakinyirie ndũmĩrĩri atĩ “Jonathani, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene e hamwe na rũũrĩrĩ rwa Ayahudi, matũtũmĩĩte tũũke twerũhie irĩĩko cia ũraata na cia gũteithania o ta ũrĩa twekaga mbere.”

4 Aroma nao nĩmaamaheire marũa matwarĩre atongoria a kũndũ o kũndũ nĩ geetha meetĩkĩrio kũhĩtũka matarĩ na ũũru mekuona o nginya macooke bũrũri wa Judea.

5 Marũa marĩa Jonathani aatũmĩire andũ a Siparata matariĩ ũũ:

6 “Niĩ Jonathani, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, kĩama gĩothe kĩa Ayahudi, athĩnjĩri Ngai oothe na Ayahudi oothe, nĩtwamũgeithia inyuĩ aariũ a ithe witũ a Siparata.

7 Ihinda ihĩtũku Onia Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, nĩanyiitire marũa kuuma kũrĩ Ariusi, mũthamaki wanyu, makuonania atĩ tũrĩ andũ a ithe ũmwe na inyuĩ. Marũa macio nĩtũkũmanyiitithania na maya tũratũma.

8 Onia nĩamũkĩrire atũmwo aanyu na gĩtĩĩo kĩnene na akĩamũkĩra marũa macio maagwetaga wega ũhoro wa ndũgũ na ũrĩa tũteithanagia.

9 Ithuĩ-rĩ tũtibataragio nĩ ndũgũ ta icio tondũ ũteithio witũ nĩ Mabuku marĩa Matheru tũkoragwo namo.

10 No o na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩtuoneete arĩ wega gũtũmana twerũhie ndũgũ iitũ na inyuĩ tũtikaae gũkorwo tũrĩ ageni na inyuĩ amu nĩ mĩaka mĩingĩ kuuma rĩrĩa mwatwandĩkĩire marũa macio.

11 Nĩtũnyiitaga mĩeke yothe Thigũkũinĩ ciitũ na mĩthenya ĩrĩa ĩngĩ mĩagĩrĩru, kũmũririkana magongoonainĩ maitũ o na mahooyainĩ maitũ o ta ũrĩa arĩ kĩhooto kũririkana aariũ a ithe witũ.

12 Nĩtũkenaga nĩkũigua ngumo yanyu njega.

13 Ithuĩ-rĩ, nĩtũkoreetwo tũrĩ na magerio maingĩ na mbaara nyingĩ, tondũ athamaki arĩa matũrigiicĩirie nĩmakoreetwo magĩtũtharĩkĩra.

14 Mbaarainĩ icio ciothe tũtianeciiria kũmũthĩĩnia inyuĩ o na araata arĩa angĩ aitũ.

15 Ngai witũ nĩakoreetwo akĩhũũrana arĩ mwena witũ, na nĩatũhonokeetie kuuma kũrĩ thũ ciitũ, nacio nĩgũconorithio iconorithĩĩtio.

16 Kwoguo nĩtũthuurĩĩte Numenio mũrũ wa Anitioku na Anitipateri mũrũ wa Jasoni tũkamatũma Roma makeerũhie ndũgũ na ngwatanĩro ya mbere.

17 Nĩtũmaathĩĩte atĩ makĩinũka mookĩre kũu kwanyu makĩmũgeithagia na makĩmũneaga marũa maya ma kwerũhia ndũgũ na ngwatanĩro iitũ na inyuĩ.

18 Ithuĩ no tũkene korwo no tũnyiite macookio maanyu ma marũa maya.”

19 “Marũa maya tũranyiitithania na marũa maitũ nĩ mo marĩa andũ a Siparata maatũmĩire Onia:

20 “ ‘Niĩ, Ariusi, mũthamaki wa Siparata, nĩndakũgeithia we Onia, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene.

21 Nĩtũragundũrire maandĩko mamwe maronania atĩ Siparata na Ayahudi nĩ andũ a thakame ĩmwe na atĩ nĩ njiarwa cia Aburahamu.

22 Tondũ nĩtũrĩĩkĩĩtie kũmenya ũguo, rĩu no tũkene mũno mũngĩtwandĩkĩra na mũtũmenyithie ũhoro wanyu.

23 No rĩĩrĩ, ithuĩ ndũmĩrĩri ĩrĩa tũkũmũcookeria nĩ ĩno: Indo cianyu, na mahiũ maanyu, nĩ ciitũ, nacio ciitũ nĩ cianyu. Nĩtwataara atũmwo aitũ mamũkinyĩrie ndũmĩrĩri cia ũhoro ũcio.’ ”

Mbaara cia Jonathani na Simoni

24 Jonathani nĩamenyire atĩ atongoria a Demetirio nĩmaacookeete na thigari nyingĩ gũkĩra iria maarĩ nacio mbere ĩyo nĩ geetha mahũũrane naake.

25 Naake agĩkiumagara kuuma itũũra rĩa Jerusalemu agĩthiĩ kũng’ethanĩra nao itũũrainĩ rĩa Hamathu na ndaigana kũmahe mweke o na ũmwe wa gũtharĩkĩra bũrũri wake.

26 Agĩgĩtũma thigari igathigaane kambĩ ya thũ ciake na ciacooka ikĩmũmenyithia atĩ thũ nĩkwĩhaarĩria ciehaaragĩria kũmahithũkĩra mathaa ma ũtukũ.

27 Riũa rĩgĩthũa Jonathani agĩgĩatha andũ aake marange camu me na matharaita maao mooko na maikare mehaarĩirie kũrũa ihinda o rĩothe rĩa ũtukũ. Agĩcooka akĩiga andũ a kũrangĩra mathiũrũrũkĩirie kambĩ yothe.

28 Rĩrĩa thũ ciaiguire atĩ Jonathani na andũ aake nĩmehaarĩirie nĩ ũndũ wa mbaara-rĩ, ikĩmaka, igĩakia mwaki mũnene kambĩinĩ yacio, ikĩũra ciyũirwo nĩ guoya.

29 Jonathani na andũ aake nĩmoonire mwaki ũcio mũnene, no matiamenyire nĩ kĩĩ gĩathiyaga na mbere o kinya rĩrĩa gwakĩire.

30 Gwakĩa Jonathani akĩrooka kũingatana nacio no ndaigana gũcikinyĩra tondũ nĩciarĩĩkĩĩtie kũringa rũũĩ rwa Eleutheru.

31 Nĩ ũndũ ũcio Jonathani agĩkĩhũndũka. Agĩcooka agĩthiũrũrũkĩria Arabu arĩa meetagwo Azabadea akĩmahoota na agĩtaha indo ciao.

32 Thuutha ũcio Jonathani agĩkĩambũra kambĩ yake agĩthiĩra Damasiki atuĩkanĩirie rũgongo rũu ruothe.

33 Hĩndĩ ĩyo, Simoni naake nĩoimagarĩĩte agathiĩ gũtharĩkĩra itũũra rĩa Ashikeloni na matũũra marĩa mangĩ maarĩ mairigĩre na thingo cia hinya. Oima kũu akĩerekera Jopa.

34 Na tondũ nĩaiguĩte atĩ andũ aakuo nĩmeciiragia kũneana itũũra rĩu kũrĩ Demetirio, akĩmatharĩkĩra akĩmahoota mataneeka ũguo. Agĩcooka akĩiga mbũtũ ng’ima ya thigari ĩrangagĩre itũũra rĩu.

35 Jonathani arĩĩkia gũcooka Jerusalemu, agĩĩtana mũcemanio wa athuuri, nao makĩhĩtũkia maake nyũmba cia hinya cia kwĩgitĩra Judea,

36 maraihie thingo cia Jerusalemu na igũrũ, na meekĩre rũthingo gatagatĩ ka mũciĩ wa kwĩgitĩra ũrĩa warĩ gatagatĩ ka Jerusalemu na itũũra rĩu rĩngĩ. Nĩmaarĩĩkanĩire atĩ nĩmegũtigithũra mũciĩ ũcio wĩikarie na marigĩrĩrie andũ arĩa maarĩ kuo kũgũra kana kwenderio indo.

37 Nao andũ makĩũngana nĩguo meekire hinya ũgitĩri wa itũũra. Meekire ũgũo nĩ ũndũ rũthingo rwa mwena wa irathĩro rũrĩa rwahakaine na gĩtuamba gĩa Kidironi nĩrwaharaganĩĩte, na gĩcunjĩ kĩa Kafenatha nĩkĩabatiĩ gũcookererio.

38 Mahindainĩ o macio nĩrĩo Simoni aakithirie itũũra rĩa Adida rĩngĩ kũu mwaraganoinĩ, akĩrĩirigĩra na thingo cia hinya, na akĩrĩĩkĩra ihingo cia cuuma.

Jonathani kũnyiitwo nĩ Tirifone

39 Mũhaaha wa Tirifone warĩ ahoote mũthamaki Anitioku, atuĩke mũthamaki wa Asia na eyoere kĩraũni.

40 No nĩamenyaga atĩ Jonathani ndangĩmwĩtĩkĩria, na atĩ Jonathani no ahote kũrũa mbaara naake. Kwoguo akiumagara agĩthiĩ Bethi Shani e na wara wa kũnyiita Jonathani mũgwate na kũmũũragithia.

41 Jonathani naake arĩ na thigari njamba cia mbaara ngiri mĩrongo ĩna (40,000) agĩthiĩ kũmũtharĩkĩra o kũu Bethi Shani.

42 Rĩrĩa Tirifone aamuonire kuo arĩ na mbũtũ nene ũguo, agĩĩtigĩra kũrũa naake.

43 Agĩkĩmwamũkĩra na gĩtĩĩo kĩnene, na akĩmũmenyithania na araata aake oothe. Agĩcooka akĩmũhe iheeo na agĩatha araata na thigari ciake maathĩkagĩre Jonathani o ta ũrĩa mangĩmwathĩkĩra we mwene.

44 Agĩcooka akĩũria Jonathani atĩrĩ, “Ũnogithĩĩtie andũ aya oothe nĩkĩ na gũtirĩ ũgwati wa mbaara gatagatĩinĩ gaitũ nawe?

45 Meere mainũke. Wĩthuurĩre o gakundi kaniini ga gũkũrangĩra na ũũke tũthiĩ nawe Putolemai. Nĩngũkũhe itũũra rĩu hamwe na nyũmba iria ndaaya na igũrũ, o na thigari iria itigarĩĩte na atongoria oothe a kuo. Thuutha ũcio niĩ nĩnguoya rũgendo nyinũke, tondũ ũndũ ũcio nĩguo ũraarĩ itaanya rĩakwa ngĩũka gũũkũ.”

46 Jonathani nĩamwĩtĩkirie na agĩĩka o ta ũguo eerĩĩtwo. Agĩkĩrekereria thigari ciake icooke bũrũri wa Judea.

47 We mwene agĩtigwo na thigari ngiri ithatũ (3,000). Ngiri igĩrĩ (2,000) agĩcitiga Galili, naake agĩthiĩ na ngiri ĩmwe (1,000).

48 Na rĩĩrĩ, Jonathani atoonya Putolemai o ũguo-rĩ, andũ aakuo magĩcookia mĩrango, makĩmũnyiita, na makĩũraga thigari ciothe iria ciatoonyeete naake thĩinĩ.

49 Tirifone agĩcooka agĩtũma thigari cia magũrũ na cia mbarathi Galili na mwaraganoinĩ wa Jezireeli ikaniine o kũniina andũ oothe a Jonathani.

50 No rĩĩrĩ, thigari cia Jonathani ciamenya atĩ Jonathani nĩanyiitwo na atĩ arĩa maarĩ naake nĩmaarĩĩkĩĩtie gũthira, igĩĩcookanĩrĩra hamwe na ikĩũmanĩrĩria ikĩĩhaarĩria kũhũũrana mbaara.

51 Amatharĩkĩri moona atĩ Ayahudi nĩmehaarĩirie kũrũa, gũkua na kũhona-rĩ, magĩcooka na thuutha.

52 Thigari cia Jonathani nĩciakinyire bũrũri wa Judea irĩ ng’ima na itarĩ na ũgwati, no ciarĩ na guoya mũingĩ. Nacio nĩciacakayagĩra Jonathani na thigari iria aatigĩĩtwo nacio, naguo bũrũri wothe wa Isiraeli ũkĩgwatwo nĩ kĩeha.

53 Nacio ndũũrĩrĩ ciothe iria ciamathiũrũrũkĩirie nacio ikĩambĩrĩria gwetha mĩeke ya kũmaniina, igĩkiuga atĩrĩ, “Ayahudi matirĩ na mũtongoria, o na kana wa kũmateithia.” Ĩgĩgĩciiria atĩ rĩu nĩrĩo rĩarĩ ihinda rĩagĩrĩru rĩa kũmaniina mariganĩre o kũriganĩra.

Simoni Gũtongoria Ayahudi

1 Rĩrĩa Simoni aiguire atĩ Tirifone nĩonganĩĩtie mbũtũ nene atharĩkĩre na ahĩĩhie bũrũri wa Judea,

2 nĩonire atĩ andũ nĩmaiyũirwo nĩ guoya. Agĩthiĩ Jerusalemu agĩĩta mũcemanio wa andũ oothe.

3 Agĩkĩmeekĩra ũcamba na mĩgambo ĩno; “Inyuĩ eene nĩmũũĩ ũrĩa niĩ hamwe na aariũ a maitũ, na andũ a nyũmba ya baaba twĩkĩĩte nĩ ũndũ wa Watho na wa Hekaarũ. Nĩmũũĩ wega mathĩĩna na mbaara iria tũkirĩrĩirie.

4 Aariũ a maitũ oothe makuĩte nĩ ũndũ wa ũndũ ũcio, na nĩ ũndũ wa wega wa Isiraeli, na rĩu no niĩ nyiiki ndigarĩĩte.

5 Rĩu-rĩ, ndĩrokĩaga gũcaaĩra muoyo wakwa hĩndĩ ĩno ya mathĩĩna, nĩ amu ndirĩ bata gũkĩra aaariũ a maitũ.

6 Tondũ ndũũrĩrĩ ciothe nĩicookanĩĩtie ndundu irĩ na ũũru mũingĩ itũniine-rĩ, nĩngũkĩrĩhĩria rũũrĩrĩ rwitũ na Hekaarũ na atumia na ciana cianyu.”

7 Ngoro cia andũ ikĩgwata ũcamba ciathikĩrĩria mĩgambo yake.

8 Andũ acio oothe makĩmũcookeria atĩrĩ, “We nĩ we mũtongoria witũ handũ ha Judasi na Jonathani aariũ a maitũguo.

9 Tongoragia mbaara ciitũ na ithuĩ nĩtũrĩĩkaga ũrĩa wothe ũrĩtwĩraga.”

10 Nĩ ũndũ ũcio agĩcookanĩrĩria andũ oothe arĩa mangĩahotire gũthiĩ mbaara na akĩona atĩ rũthingo rwa gũthiũrũrũkĩria Jerusalemu nĩ ũndũ wa ũgitĩri ruothe nĩrwarĩĩka narua.

11 Agĩcooka agĩtũma mbũtũ nene Jopa itongoreetio nĩ Jonathani mũrũ wa Abisalomu. Nayo ĩgĩthiĩ ĩkĩingata andũ a itũũra rĩu, ĩgĩikara kuo.

12 Ihindainĩ rĩu naake Tirifone akiumagara akiuma Putolemai e na mbũtũ nene mũno nĩ geetha agatharĩkĩre bũrũri wa Judea, na agĩthiĩ na Jonathani arĩ mũrangĩre.

13 Simoni naake agĩthiĩ akĩamba hema yake Adida, ang’etheire kũndũ kũrĩa kwaraganu.

14 Rĩrĩa Tirifone aamenyire atĩ Simoni nĩacookeete handũ ha mũrũ wa nyina Jonathani, na atĩ nĩehaarĩirie kũrũa mbaara naake-rĩ, agĩtũma andũ kũrĩ we na ndũmĩrĩri ĩno:

15 “Jonathani mũrũ wa maitũguo, araarĩ na thiirĩ mũingĩ kĩgĩĩnainĩ kĩa mũthamaki nĩ ũndũ wa wĩra ũrĩa aranyiitĩĩte. Nĩkĩo tũramũhingĩrire.

16 No rĩĩrĩ, ũngĩtũma taranda igana rĩmwe cia betha na aariũ aake eerĩ, tũmaige handũ haake nĩ geetha tũngĩmũrekereria ndagaacooke gũtũgarũrũka, no tũmũrekererie.”

17 Na rĩĩrĩ, o na gũtuĩka Simoni nĩamenyaga atĩ ndũmĩrĩri ĩyo yarĩ ya ũhinga-rĩ, nĩetirie mbeeca icio hamwe na aariũ a Jonathani, nĩ geetha ndagookĩrĩrwo nĩ mũingĩ.

18 Agĩĩka ũguo eeciiragia atĩ hiihi mũingĩ nĩũngĩoigire atĩ Jonathani ooragirwo nĩ ũndũ Simoni nĩaregire gũtũmĩra Tirifone mbeeca na aariũ acio aake.

19 Nĩ ũndũ ũcio agĩgĩtũma aariũ acio a Jonathani hamwe na taranda igana rĩmwe, no Tirifone ndaigana kũhingia kĩrĩĩko, agĩkĩrega kũrekereria Jonathani.

20 Thuutha ũcio Tirifone akĩambĩrĩria kũhithũkĩra na kwananga bũrũri, agereire barabara ya gũthiĩ Adora. No rĩĩrĩ, kũrĩa guothe aageragia gũthiĩra, Simoni arĩ na mbũtũ yake maathiaga makang’eng’ana naake.

21 Andũ arĩa nao maarĩ mũciĩinĩ ũrĩa wa kwĩgitĩra kũu Jerusalemu, maatindaga magĩtũmanĩra Tirifone atĩ agerere na kũu werũinĩ nĩ geetha amatwarĩre ũteithio.

22 Tirifone agĩgĩthagathaga mbũtũ yake yothe ya thigari cia mbarathi nĩguo oimagare, no ũtukũ ũcio gũkiura mbura nene ya mbembe, o kinya akĩremwo nĩgũthiĩ nĩ ũndũ wa mbembe kũingĩha. Nĩ ũndũ ũcio agĩkĩambũra hema ciake akĩerekera bũrũri wa Gileadi.

23 Aakuhĩrĩria itũũra rĩa Basikama akĩũragithia Jonathani, agĩthikwo o kũu.

24 Kuuma hau Tirifone akĩhũndũka agĩcooka bũrũriinĩ wake.

25 Simoni naake agĩtũmana mwĩrĩ wa mũrũ wa nyina Jonathani ũgĩĩrwo, nao akĩmũthika Modeini, itũũrainĩ rĩa maithe.

26 Aisiraeli oothe nĩmaagĩire na macakaya manene nĩ ũndũ wa Jonathani na makĩmũrĩrĩra matukũ maingĩ.

27 Simoni nĩakire kamũnaara karaihu na igũrũ ga kĩririkano, igũrũ rĩa mbĩĩrĩra cia ithe, na cia a aariũ a nyina, kangĩahotire kuoneka nĩ mũndũ arĩ kũraaya. Mwena wa mbere na wa thuutha wa kamũnaara kau aatũmĩrire mahiga macũhie.

28 Agĩcooka agĩaka mĩthiringo mũgwanja ĩng’ethanĩire ĩĩrĩ ĩĩrĩ nĩguo ĩririkanagie: ithe, nyina na aariũ arĩa ana a nyina.

29 Agĩcooka agĩthiũrũrũkĩria mĩthiringo ĩyo na itugĩ ndaihu icoreetwo mbica cia indo cia mbaara nĩ ũndũ wa kũririkanagia aagu na aagu. Hakuhĩ na mbica icio cia indo cia mbaara, aacorire mbica cia meeri iria ingĩonekire nĩ andũ arĩa maathiagĩra iriainĩ.

30 Kau nĩko kamũnaara ga kĩririkano karĩa Simoni aakire kũu Modeini, na karĩ o ho o na ũũmũũthĩ.

31 Tirifone aatungatĩire Anitioku mũthamaki ũcio mwĩthĩ na ũhinga o nginya akĩmũũraga.

32 Agĩcooka akĩĩhe we mwene gĩtĩ kĩa ũnene, agĩĩtua mũthamaki wa Asia na akĩreehithĩria bũrũri thogothogo nyingĩ.

33 Na rĩĩrĩ, Simoni nĩakithirie nyũmba irĩ na thingo cia hinya cia kwĩgitĩra bũrũriinĩ wa Judea, agĩcithiũrũrũkĩria na nyũmba ndaihu na igũrũ, thingo njariĩ, mĩrango yarĩ na mĩgĩĩko, o na akĩigithia irio nyingĩ nyũmbainĩ icio cia kwĩgitĩra.

34 Nĩatũmire atũmwo kũrĩ Demetirio wa Keerĩ makamũthaithe eehererie bũrũri wao igooti nĩ gũkorwo Tirifone no gũtuunyana aatuunyanaga.

35 Demetirio nĩaheanire macookio na marũa maandĩkĩĩtwo ũũ:

36 “Niĩ, mũthamaki Demetirio, nĩndakwandĩkĩra wee Simoni, mũraata wa Athamaki na Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, athuuri na rũũrĩrĩ ruothe rwa Ayahudi, na nĩndamũgeithia.

37 Nĩtwamũkĩra na gĩkeno thũmbĩ ya thahabu na rũhonge rwa mũkĩndũ iria mwatũtũmĩire. Nĩtwĩhaarĩirie kũigwithania na inyuĩ na kwandĩkĩra atongoria aitũ mamũthengerie igooti.

38 Maũndũ moothe marĩa twahĩtũkĩĩtie igũrũ rĩanyu tũtimathengeetie o na rĩu. Nyũmba cia kwĩgitĩra iria mwakĩĩte igũikara o mookoinĩ maanyu.

39 Ningĩ nĩtwamũrekera mahĩtia moothe marĩa meekĩĩtwo na kwĩgumĩra kana hatarĩ na wendi, na nĩtwamũrekera magooti ma mũthamaki marĩa mũtarutĩĩte. Igooti o rĩothe rĩrĩhagĩrwo Jerusalemu rĩtigaacooka kũrĩhwo.

40 Kũngĩkorwo no kuoneke andũ aagĩrĩru a kwandĩkwo ta thigari ciitũ no maandĩkwo. Kwoguo rekeei gũtũũre na thaayũ gatagatĩinĩ gaitũ na inyuĩ.”

41 Mwakainĩ wa 170nĩrĩo Aisiraeli maathengeirio wathani wa ageni.

42 Mwakainĩ ũcio nĩrĩo maambĩrĩirie kwandĩkaga maandĩkoinĩ maao na irĩĩkoinĩ ciao atĩ “Mwakainĩ wa mbere wa ũthamaki wa Simoni, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, Mũnene wa mbũtũ ciothe cia ita na Mũtongoria wa Ayahudi.”

43 Ihindainĩ rĩu Simoni akĩhithũkĩra Gezeri agĩgũthiũrũrũkĩria na mbũtũ yake. Agĩcooka agĩaka ngathĩ ya gũtharĩkĩra gũtindĩkwo, akĩmĩtindĩka o nginya itũũrainĩ. Agĩtharĩkĩra mũnaara ũmwe akĩũnyiita.

44 Andũ arĩa maarĩ ngathĩinĩ ĩyo yatindĩkĩĩtwo makĩomokera itũũra rĩu, gũkĩgĩa na gĩthombocano kĩnene.

45 Atũũri a itũũra rĩu hamwe na atumia na ciana makĩhaica thingo igũrũ mehumbĩĩte nguo ndembũkangu magĩkayũrũrũka na mũgambo mũnene magĩthaitha Simoni eetĩkĩre kũgĩe thaayũ.

46 Makĩmwĩra atĩrĩ, “Ndũgatũhũũre kũringana na ũremi witũ, no ĩka na ithuĩ ũrĩa tha ciaku igũkwĩra.”

47 Simoni agĩkĩiguithania nao makĩniina mbaara. No nĩamaingatire kuuma itũũra thĩinĩ, na agĩthaahũra nyũmba iria ciarĩ na ngai cia mĩhianano. Thuutha ũcio akĩingĩra itũũra rĩu na nyĩmbo cia kũgooca Ngai.

48 Ningĩ nĩahaatire gĩko gĩothe gĩa itũũra rĩu na agĩakĩra andũ arĩa maarũmagĩrĩra Watho kuo. Agĩcooka agĩcookereria thingo iria ciakĩĩtwo na hinya ciakũĩgitĩra na agĩaka mũciĩ wake wa gũtũũra kuo.

49 Andũ arĩa oothe maarĩ thĩinĩ wa mũciĩ ũrĩa wa kwĩgitĩra, ũrĩa warĩ Jerusalemu, nĩmaahingĩrĩirio, na matingĩahotire kuuma mathiĩ matũũrainĩ kũgũra kana kwendia. Nĩmaahinyĩrĩirio mũno nĩ wagi wa irio na aingĩ aao nĩmaakuaga nĩ ng’aragu.

50 Andũ acio nĩmaakĩũririe Simoni eetĩkĩre marĩe kĩrĩĩko nao, naake agĩĩtĩkĩra. No nĩamaingatire kuuma mũciĩ ũcio wa kwĩgitĩra, agĩcooka akĩũthahũũra.

51 Thuutha ũcio Ayahudi nĩmaatoonyire mũciĩ ũcio mũthenya wa mĩrongo ĩĩrĩ na ĩtatũ wa mweri wa keerĩ mwakainĩ wa 171makiugaga ngemi, makuuĩĩte makĩndũ, makĩhũũraga thaani iria ihũũrithanagio ikagamba, ndarama, makĩhuuhaga mĩtũũrirũ na makĩinaga nyĩmbo na thaburi, nĩ gũkorwo thũ yao nene nĩyarangĩrĩirio na ĩkaingatwo kuuma bũrũri wa Isiraeli.

52 Simoni agĩgĩtua mũthenya ũcio mũthenya wa kũririkanagwo mwaka o mwaka. Agĩcooka agĩcookereria thingo iria ciathiũrũrũkĩirie kĩrĩma kĩrĩa Hekaarũ yakĩĩtwo, o yo yang’ethanĩire na mũciĩ ũcio wa kwĩgitĩra. Ningĩ we na andũ aake nĩmaambĩrĩirie gũtũũra kuo.

53 Rĩrĩa oonire atĩ mũũrũwe Johana nĩ mũgima, akĩmũtua mũtongoria wa mbũtũ ciothe, naake agĩthondeka gĩikaro gĩake itũũrainĩ rĩa Gezeri.

Simoni kũgaathĩrĩrio

1 Mwakainĩ wa 172Mũthamaki Demetirio nĩacookanĩrĩirie thigari ciake, akĩerekera Media ageethe ũteithio makĩria nĩguo akahũũrane na Tirifone.

2 Rĩrĩa Arisake, mũthamaki wa Perisia na Media, aiguire atĩ Demetirio nĩarĩĩkĩĩtie gũtoonyerera bũrũri wake-rĩ, agĩtũma ũmwe wa atongoria aake arĩa anene nĩ geetha athiĩ akanyiite Demetirio amũreehe arĩ muoyo.

3 Mũtongoria ũcio agĩthiĩ akĩhoota thigari cia Demetirio, igĩkĩnyiita Demetirio akĩmũtwarĩra Arisake. Naake Arisake agĩikia Demetirio njeera.

4 Bũrũri wothe wa Judea ũgĩkĩgĩa na thaayũ matukũ moothe ma wathani wa Simoni.

Atĩrĩĩrĩ, Simoni aacaragia wega wa andũ aake,

nao nĩmaakenirio nĩ wathani wake.

O na ningĩ magĩkenio nĩ ngumo ĩrĩa aaheetwo ũtũũro wake wothe.

5 Kuongerera ngumo yake,

aatahire Jopa akĩrĩtua itoonyero,

agĩkĩhingũra njĩra cia gũthiĩ icigĩrĩrainĩ cia iria rĩa Mediteraneani.

6 Akĩnenehia mĩhaka ya bũrũri wake,

ningĩ akĩamũkĩrwo ta mũtongoria nĩ andũ oothe.

7 Akĩhe andũ arĩa maarĩ oohe ciikaro

akĩhoota Gezeri, Bethizuri na mũciĩ wa kwĩhitha ũrĩa warĩ Jerusalemu,

akĩmĩthaahũra kuuma mathaahuinĩ maayo,

gũtirĩ mũndũ o na ũmwe wamwĩtiiragia.

8 Andũ maarĩmaga mĩgũnda yao na thaayũ,

mĩgũnda nayo ĩkiumia irio nyingĩ.

Mĩtĩ ya ngamba nayo ĩkiumia matunda maingĩ.

9 Athuuri mearaganagia ihaaroinĩ

makĩaria ndeereti cia ũthii wa na mbere.

Aanake nao meehumbaga nguo cia goro na cia matharaita.

10 Aatũũririe matũũra moothe mahũũniĩ irio na marĩ mairigĩre wega,

nayo ngumo yake ĩgĩkinya ituri cia thĩ.

11 Aareehithirie thaayũ bũrũriinĩ,

Aisiraeli oothe magĩkena.

12 Mũndũ o mũndũ aikaraga kĩĩgunyĩinĩ kĩa mũkũyũ na mũthabibũ wake,

matiarĩ na mũndũ wa kũmaiga na guoya.

13 Gũtirĩ thũ o na ĩmwe ya bũrũri yatigarire ya kũrũa nao;

athamaki oothe arĩa ooru a matukũ macio akĩmarangĩrĩria o kũmarangĩrĩria.

14 Arĩa maarĩ ahinyĩrĩrie thĩinĩ wa bũrũri akĩmoomĩrĩria,

akĩniina imaramari na itoi ciothe.

Aageririe na hinya wothe kũrũmĩrĩra Watho.

15 Agĩĩkĩra Hekaarũ riiri makĩria,

akĩmĩiyũria indo nyingĩ iria nyamũre.

16 Rĩrĩa Aroma na Asipata maamenyire atĩ Jonathani nĩarĩĩkĩĩtie gũkua, nĩmaanyiitirwo nĩ kĩeha kĩnene.

17 No rĩĩrĩ, rĩrĩa maamenyire atĩ Simoni, mũrũ wa nyina, nĩ we wacookeete handũ haake ta Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, na atĩ no we warĩ mũtongoria wa bũrũri na matũũra moothe maaguo,

18 makĩmwandĩkĩra marũa maandĩkĩĩtwo kĩhengereinĩ gĩa gĩcango. Marũa macio maarĩ ma kwerũhia na kũrũmia ndũgũ na ngwatanĩro ĩrĩa yaiguanĩirwo nĩ Juda na Jonathani, aariũ a nyina.

19 Marũa macio nĩmaathoomeirwo mũingĩ thĩinĩ wa Jerusalemu.

20 Marũa marĩa maandĩkĩĩtwo nĩ Asipata nĩ mo maya:

“Aathani na atũũri a itũũra rĩa Sipata, kũrĩ Simoni Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, athuuri na athĩnjĩri Ngai na mũingĩ wothe wa Ayahudi, ngeithi.

21 Atũmwo arĩa mwatũtũmĩire nĩmaatũiguithirie ithuĩ na andũ aitũ ũhoro wa gwĩkĩrĩrwo na gĩtĩĩo kĩanyu, na nĩtwakenirio mũno nĩ iceera rĩu rĩao.

22 Maũndũ marĩa maatũmenyithirie nĩtwamatoonyirie thĩinĩ wa matua ma mĩcemanio iitũ ya mũingĩ ta ũũ: Numenio mũrũ wa Anitioku na Anitipateri mũrũ wa Jasoni, atũmwo a Aisiraeli, nĩmaatũgeneire nĩ ũndũ wa kwerũhia ndũgũ iitũ nao.

23 Mũingĩ witũ wothe wamũkĩrire atũmwo acio na gĩtĩĩo o na makĩiga marũa ma matua maao kũrĩa matua ma mũingĩ maigagwo, nĩ geetha Asipata matũũrie marũa macio. Ningĩ nĩmaatũma kobi ya marũa macio kũrĩ Simoni, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene.”

24 Thuutha wa ũguo Simoni agĩtũma Numenio athiĩ Roma atware ngo nene ya thahabu yarĩ ya ũritũ wa kiro magana mataano, ĩrĩ ya kũrũmia ndũgũ yao nao.

25 Rĩrĩa maũndũ macio maamenyithirio mũingĩ wa Isiraeli, andũ makĩũrania atĩrĩ, “Tũngĩonia Simoni na aariũ a nyina gĩkeno giitũ na kĩ?

26 We na aariũ a nyina na nyũmba ya ithe, nĩmeerũũgamirie na nĩmaingatĩĩte thũ ciothe cia Isiraeli na makoonera Aisiraeli wĩyathi.”

Nĩ ũndũ ũcio magĩkĩandĩka kĩmenyithia igũrũ rĩa kĩhengere gĩa kĩgera, magĩkĩrũũgamia na itugĩ cia mahiga kĩrĩmainĩ gĩa Zayuni.

27 Ĩno n ĩyo kobi ya maandĩko macio:

“Mũthenya wa ikũmi na ĩnaana wa mweri wa Eluli wa mwaka wa 172, nĩguo mwaka wa gatatũ wa wathani wa Simoni Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene thĩinĩ wa Isiraeli,

28 mũgomanoinĩ mũnene wa athĩnjĩri Ngai, atongoria a rũũrĩrĩ, athuuri a matũũra na andũ oothe, nĩtwamenyithirio atĩ:

29 Rĩrĩa kwarĩ mbaara nyingĩ thĩinĩ wa bũrũri, Simoni mũrũ wa Matathia, mũthĩnjĩri Ngai wa mbarĩ ya Jehoiaribu na aariũ a nyina, matiigana gwĩtigĩra kũhũũrana na thũ cia rũũrĩrĩ rwao magitĩre ũtheru wa Hekaarũ na Watho wao. Nĩmaareeheire bũrũri wao igweta inene.

30 Jonathani nĩacookanĩrĩirie rũũrĩrĩ rwao, agĩtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene mbere ya gũkua.

31 Thũ ciao igĩcookanĩrĩra itharĩkĩre bũrũri na iwanange o na ithaahie Hekaarũ.

32 Simoni agĩkĩĩrutaruta ahũũranĩre bũrũri wake. Aahũthĩrire gĩcunjĩ kĩnene gĩa ũtonga wake kũgũrĩra thigari cia bũrũri matharaita o na kũmarĩha mĩcaara.

33 Nĩairigĩire matũũra ma Judea o na Bethizuri ĩrĩa yarĩ mũhakainĩ wa Juda na thingo cia hinya na akĩiga mbũtũ ya thigari cia Aisiraeli kuo. Bethizuri nĩkuo matharaita ma thũ maigagwo.

34 Nĩairigĩire itũũra rĩa Jopa rĩrĩa rĩrĩ rũteereinĩ rwa iria rĩa Mediteraneani na thingo cia hinya. Ningĩ nĩairigĩire itũũra rĩa Gezeri rĩrĩa rĩrĩ mũhakainĩ wa Azoto na thingo cia hinya. Gezeri gwatũũragwo nĩ thũ mbere ĩyo. Agĩtua matũũra macio matũũra ma Ayahudi na akaheaga andũ kĩrĩa maabataraga o kinya rĩrĩa meerũũgamirie.

35 Andũ nĩmoonire wĩtĩkio wa Simoni na igweta rĩrĩa eehotoreete kuonera rũũrĩrĩ rwake. Nĩmaamũtuire mũtongoria wao na Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene nĩ ũndũ wa kuona ũhootani, waragania, na wĩhokeku ũrĩa aatũũrĩĩtie. Nĩageririe na njĩra ciothe gũcookia ngumo njega ya rũũrĩrĩ rwake.

36 “Nĩatongoririe rũũrĩrĩ rwake na makĩhota kũingata ageni kuuma bũrũri wao wothe, o na makĩhota kũingata thigari iria ciatũũraga thĩinĩ wa itũũra rĩa Daudi rĩrĩa rĩrĩ thĩinĩ wa Jerusalemu. Itũũra rĩu ciarĩtuĩte kũndũ gwa kwĩgitĩra nĩguo itharĩkagĩre na cianangage kũndũ kũrĩa gũthiũrũrũkĩirie Hekaarũ, o na ihote gũthaahia Hekaarũ.

37 Simoni nĩaigire mbũtũ ya thigari cia Ayahudi thĩinĩ wa itũũra rĩu na akĩrĩirigĩra rĩtuĩke rĩa kũgitĩra bũrũri na itũũra rĩa Jerusalemu rĩo rĩene. Ningĩ nĩaraiharaihirie thingo cia Jerusalemu na igũrũ.

38 Mũthamaki Demetirio agĩkĩmũgaathĩrĩria atuĩke Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene,

39 na akĩmũtua ũmwe wa ‘Araata a mũthamaki’ o na akĩmũtũũgĩria na gĩtĩĩo kĩnene.

40 Demetirio eekire ũguo tondũ nĩamenyeete atĩ Aroma nĩmaatuĩte Ayahudi araata, na makamanyiita ta andũ a ndũgũ na ta aariũ a ithe wao, na atĩ nĩmaamũkĩrĩĩte atũmwo a Simoni na gĩtĩĩo kĩnene.

41 “Ayahudi na athĩnjĩri Ngai nĩmaiguanĩire atĩ Simoni atuĩke mũtongoria na Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, nginya rĩrĩa gũkooneka mũnabii wa kwĩhokeka.

42 Nĩmaamũtuire barũũthi wa bũrũri na mũbaarĩrĩri wa Hekaarũ. Ningĩ makĩmũtua wa gũthuuraga atongoria a kũrũũgamĩrĩra bũrũri, mũtongoria wa thigari ciothe, na mũtongoria wa nyũmba iria ciakĩĩtwo na thingo nene cia kwĩgitĩra. O na nĩmamũtuire mũnene wa kũndũ kũrĩa gũtheru.

43 Nao nĩmaahĩtũkirie atĩ andũ oothe mamwathĩkagĩre. Ningĩ nĩmaahĩtũkirie atĩ maandĩko moothe ma gĩthirikaari na ma bũrũri mahũũragwo na mũhũũri wa rĩĩtwa rĩake. Nĩmaamwĩtĩkĩririe aambĩrĩrie kwĩhumba nguo cia ũnene na egemagie na thahabu.

44 “Gũtirĩ mũndũ o na ũrĩkũ e mũthĩnjĩri Ngai kana ũ meetĩkĩririe kũhĩtũkana na itua o rĩothe rĩa maũndũ macio. Matiigana gwĩtĩkĩria mũndũ kwagarara matua maake, kana gwĩta mũcemanio bũrũriinĩ atarĩ na rũũtha rwake, o na kana kwĩhumba nguo cia ũnene na kwĩgemia na thahabu.

45 Nĩmaahĩtũkirie atĩ mũndũ o wothe ũrĩa ũkaagarara kana aarie maũndũ macio agaatwarwo igootiinĩ.

46 “Andũ oothe nĩmeetĩkanĩirie atĩ Simoni atuĩke wa kũmathamakagĩra ta ũguo kwahĩtũkĩĩtio.

47 Naake Simoni nĩetĩkanĩirie nao, na akĩamũkĩra wĩra wa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, wĩra wa mũnene wa thigari, wĩra wa barũũthi wa Ayahudi na athĩnjĩri Ngai, o na wa gũtongoragia andũ oothe.”

48 Atongoria magĩkĩona atĩ nĩ wega maandĩko macio maandĩkwo kĩhengereinĩ gĩa gĩcango, maiguo kĩhingoinĩ kĩa Hekaarũ handũ meekuoneka nĩ andũ oothe, na

49 kobi yamo ĩigwo thĩinĩ wa kĩgĩĩna na ĩrĩa ĩngĩ ĩheeo Simoni na aariũ aake.

Anitioku wa Mũgwanja kũũria Simoni ũteithio

1 Anitioku mũrũ wa mũthamaki Demetirio arĩ icigĩrĩrainĩ cia iria rĩa Mediteraneani nĩandĩkire marũa kũrĩ Simoni, mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene na barũũthi wa Ayahudi na kũrĩ rũũrĩrĩ ruothe,

2 namo moigĩĩte ũũ:

“Ngeithi kũrĩ Simoni, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, na barũũthi wa Ayahudi, na kũrĩ mũingĩ wothe wa Ayahudi, ciumĩĩte kũrĩ mũthamaki Anitioku.

3 Atĩrĩĩrĩ, mĩkora nĩĩnyiitĩire ũtongoria wa ũthamaki wa maithe maitũ na nĩndĩreciiria kuona atĩ nĩwanjookerera nĩ geetha ndĩũhande o ta ũrĩa watũire tene. Nĩndĩkĩĩtie kũhaarĩria mbũtũ nene na gũthagathaga meeri cia mbaara.

4 Nĩndĩhaarĩirie gũkinya kũu thĩ nyũmũ, na kũhũũrana na andũ arĩa maaharaganirie ũthamaki ũcio na magĩtharũria matũũra maguo.

5 Kwoguo, nĩkũmatia ndĩrakũmatĩria maũndũ moothe marĩa wathengeirio nĩ akũrũ aakwa, arĩa maarĩ athamaki mbere yakwa, na marĩa moothe magwĩtĩkĩrĩĩtie.

6 Nĩndagwĩtĩkĩria ũturithie mbeeca ciaku we mwene cia gũtũmagĩrwo o bũrũriinĩ wanyu.

7 Jerusalemu na Hekaarũ nĩndacithengeria igooti rĩothe; matharaita marĩa ũthondekithĩĩtie na matũũra marĩa wĩyakĩire ũkamatũũra na ũkairigĩra, o namo nĩndagũtigĩra.

8 Mathiirĩ moothe ma gatene kuuma mũthiithũinĩ wa mũthamaki o na kana marĩa mangĩyongerera nĩndamakanja.

9 Rĩrĩa tũkaanyiita ũtongoria wa ũthamaki nĩtũgaakũhe wee mwene, rũũrĩrĩ rwaku, o na Hekaarũ yanyu gĩtĩĩo kĩnene na thĩ yothe nĩkaamenya ũkaru waku.”

10 Mwakainĩ wa 174, Anitioku agĩkĩoha rũgendo na akĩhithũkĩra ũthamaki wa akũrũ aake. Mbũtũ ciothe cia thigari ikĩmũnyiita mbaru na no andũ aniini maatigirwo na Tirifone.

11 Anitioku agĩgĩtharĩkĩra Tirifone, naake Tirifone akĩũrĩra Dori, itũũra rĩrĩa rĩarĩ rũteereinĩ rwa iria,

12 tondũ Tirifone nĩamenyeete atĩ thigari ciake nĩciamũtiganĩirie na mathĩĩna maingĩ nĩmaamwerekeire.

13 Naake Anitioku agĩkĩamba hema yake kũng’ethera Dori arĩ na thigari cia magũrũ ngiri igana rĩa mĩrongo ĩĩrĩ (120,000) na cia mbarathi ngiri inyaanya (8,000).

14 Agĩthiũrũrũkĩria itũũra rĩu, meeri nacio igĩcigĩrĩria mwena wa iria. Agĩcooka akĩrĩtharĩkĩra na mĩena yothe, iriainĩ o na thĩ nyũmũ, ndeetĩkagĩria mũndũ o na ũ gũtoonya kana kuuma.

Aroma gũteithĩrĩria Ayahudi

15 Ihindainĩ rĩu Numenio na njaama yake magĩkinya Jerusalemu moimĩĩte Roma, marĩ na marũa marĩa maandĩkĩirwo athamaki na mabũrũri mwanya mwanya. Marũa macio maatariĩ ta ũũ:

16 “Ngeithi kũrĩ mũthamaki Putolemi ciumĩĩte kũrĩ Lucio mũnene wa Aroma.

17 Njaama nĩrookĩĩte kuuma kũrĩ Ayahudi arĩa marĩ araata na ndũgũ ciitũ itũmĩĩtwo nĩ Simoni, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, na mũingĩ wothe wa Ayahudi. Ĩrareeheete ndũmĩrĩri ya kwerũhia irĩĩko iria cia tene.

18 Ningĩ nĩratũreeheire ngo nene ya thahabu ĩrĩ na ũritũ ta wa kiro magana mataano.

19 Nĩ ũndũ ũcio nĩtũhĩtũkĩĩtie kwandĩkĩra athamaki na mabũrũri mwanya mwanya, kũmakaania matikaanathĩĩnie na matikaanatharĩkĩre matũũra kana bũrũri wao, o na matikaaneturanĩre na andũ arĩa mangĩmatharĩkĩra.

20 Nĩtwĩtĩkanĩirie twamũkĩre ngo ĩyo kuuma kũrĩ o.

21 Kwoguo-rĩ, mĩkora ĩngĩũra bũrũri wao yũrĩre kwanyu, mĩcookeriei Simoni Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, akamĩherithie kũringana na watho wa bũrũri wao.”

22 Lucio aatũmĩĩte marũa macio kũrĩ athamaki aya: Demetirio, Atalo, Ariarithe, na Arisake.

23 O na nĩamatũmire kũrĩ mabũrũri maya: Mindo, Sikoni, Karia, Samosi, Pamufulia, Licia, Delosi, Halikarinasi, Rodo, Sipata, Samipisame, Kosi, Side, Arado, Goritina, Cinida, Kuporo, na Kurene.

24 O na ningĩ nĩaheire Simoni Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene kobi yamo.

Anitioku wa mũgwanja kwamũkana na Simoni

25 Anitioku aathiũrũrũkĩria Dori riita rĩa keerĩ aatindaga agĩtũma ikundi cia kũhithũkĩra itũũra rĩu. Ningĩ nĩathondekire ngathĩ na indo cia gũtharĩkĩra, na akĩhingĩrĩria Tirifone na andũ aake ndakoime kana atoonye.

26 Simoni agĩgĩtũma njamba cia mbaara ngiri igĩrĩ (2,000) hamwe na thahabu na betha na matharaita maingĩ mũno cia gũteithĩrĩria Anitioku mbaarainĩ ĩyo.

27 No Anitioku ndaciamũkĩrire; naake akĩũraga irĩĩko ciothe iria maarĩĩte na Simoni na akĩmũgarũrũka o biũ.

28 Anitioku agĩgĩtũma Athenabiu, ũmwe wa araata aake arĩa akaru kũrĩ Simoni, akamwĩre atĩrĩ, “Nĩmũnyiitĩĩte Jopa na Gezeri na mũciĩ ũrĩa wa kwĩgitĩra ũrĩ thĩinĩ wa Jerusalemu, no macio nĩ matũũra ma ũthamaki wakwa.

29 Nĩmũtharĩkĩire matũũra marĩa mamathiũrũrũkĩirie na mũkareehithĩria bũrũri haaro nene. Makĩria ma ũguo nĩmwĩheete kũndũ kũingĩ gwa ũthamaki wakwa.

30 Njookeriai matũũra macio mwenyiitĩire na mũrute igooti nĩ ũndũ wa kũndũ kũrĩa mwanyiitire nja ya bũrũri wa Judea.

31 Mwaga gwĩka ũguo mũrute taranda magana mataano (500) ma betha mũrĩhe matũũra macio wanangi wothe ũrĩa mwĩkĩĩte. Mũcooke muongerere taranda ingĩ magana mataano (500) irĩ igooti rĩa matũũra macio. Kwaga ũguo nĩtũgũũka kũrũa mbaara na inyuĩ.”

32 Rĩrĩa Athenabiu, mũraata ũcio wa mũthamaki, aakinyire Jerusalemu, oona riiri wa Simoni, kabati yake ya indo cia thahabu na cia betha, o na ũtonga wake akĩgegeara mũno. No nĩakinyirie ndũmĩrĩri cia mũthamaki.

33 Simoni aamũcookeire atĩrĩ, “Tũtituunyanĩĩte bũrũri wene o na kana tũgatuunyana indo ciene; ũrĩa twĩkĩĩte nĩkuoya tuoeete igai rĩa maithe maitũ rĩrĩa rĩatuunyanĩĩtwo kwa ihinda nĩ thũ ciitũ hatarĩ kĩhooto.

34 Rĩu tondũ nĩtuoneete mweke mwega, nĩtwĩnyiitĩire na tũkarũmia igai rĩa maithe maitũ.

35 Ha ũhoro wa Jopa na Gezeri iria mũrooria-rĩ, no tũmũhe taranda igana rĩmwe o na gũtuĩka matũũra macio nĩmareehithĩirie andũ a bũrũri witũ hathara nene.”

Athenabiu ndaigana gũcookia mũgambo,

36 no nĩacookire kũrĩ mũthamaki arĩ mũraakaru mũno. Nĩamenyithanirie icookia rĩrĩa Simoni aaheanĩĩte, na ũhoro wa riiri wake na maũndũ moothe marĩa eoneire we mwene. Mũthamaki amaigua agĩitwo nĩ maraakara.

Johana kũhoota Kendebai

37 Naake Tirifone akĩhaica meeri akĩũrĩra Orithosia.

38 Mũthamaki Anitioku nĩathuurire Kendebai atuĩke njeenũrũ wa ndwere cia iria rĩrĩa inene, na akĩmũtigĩra mbũtũ ya thigari cia magũrũ na cia mbarathi.

39 Akĩmwatha aake kambĩ ing’etheire Judea, o na akĩmwatha atĩ aakĩrĩre Kedironi thingo cia kũrĩĩkĩra hinya, eekĩre ihingo ciakuo hinya, na atharĩkĩre andũ a itũũra rĩu. Hĩndĩ ĩyo naake mũthamaki akorwo akĩingatana na Tirifone.

40 Kendebai akinya itũũra rĩa Jamunia, akĩambĩrĩria gũcogotha na gũtharĩkĩra bũrũri wa Judea. Aanyiita andũ amwe aamaikagia njeera na arĩa angĩ akooraga.

41 Ningĩ nĩakĩrĩire Kedironi thingo cia kũrĩĩkĩra hinya, na akĩiga mbũtũ ya thigari cia mbarathi na cia magũrũ irĩrangagĩre, na ithigaanage njĩra cia bũrũri wa Judea o ta ũrĩa mũthamaki aamwathĩĩte.

1 Johana nĩoimire Gezeri agĩthiĩ gũkinyĩria ithe Simoni ũrĩa Kendebai eehĩkahĩkaga gwĩka.

2 Simoni aigua ũguo, agĩĩta aariũ aake eerĩ arĩa akũrũ na nĩ o Judasi na Johana akĩmeera atĩrĩ, “Aariũ a maitũguo na andũ a mbarĩ iitũ o na niĩ nĩtũrũĩĩte mbaara na thũ cia Aisiraeli kuuma wĩthĩ witũ o nginya ũũmũũthĩ. Mbaara iria tũratongoragia nĩtũrahootanaga. Maita maingĩ nĩtũrahonokagia Aisiraeli.

3 Niĩ rĩu ndĩ mũthuuri mũkũrũ, na inyuĩ mũrĩ agima kũigana. Cookaai handũ haakwa na ha aariũ a maitũguo. Tongoragiai na mũrũagĩrĩre rũũrĩrĩ rwitũ. Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ nĩarĩmũteithagia.”

4 Agĩcooka agĩcagũra andũ njamba a mbaara ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000), na thigari cia mbarathi mathiĩ makahũũrane na Kendebai. Andũ acio mathiĩ maararĩrĩire itũũrainĩ rĩa Modeini.

5 Kĩrooko tene makĩrooka gũthiĩ meerekeire kũndũ kũrĩa kwaraganu, nao magĩkora thũ ĩrĩ na mbũtũ nene mũno ya thigari cia magũrũ na cia mbarathi ciĩhaarĩirie kũng’eng’ana nao. No gatagatĩinĩ kaao nĩhaarĩ na rũũĩ.

6 Johana agĩkĩbanga andũ aake mang’etheire thũ. Rĩrĩa oonire atĩ andũ aake nĩmeetigagĩra kũringa rũũĩ, we mwene agĩtongoria kũringa. Andũ aake moona ũguo makĩmuuma thuutha makĩringa.

7 Agĩkĩgayania thigari ciake cia magũrũ maita meerĩ na agĩĩkĩra thigari cia mbarathi gatagatĩ gaacio. Thigari cia mbarathi cia thũ ciao ciarĩ nyingĩ mũno.

8 Tũrumbeeta twahuuhwo twakwambĩrĩria mbaara, Kendebai na andũ aake maakĩhũũrwo makĩharaganio; aingĩ aao makĩũragwo na arĩa angĩ makĩũrĩra matũũra marĩa maarĩ mairigĩre.

9 Judasi mũrũ wa nyina na Johana, nĩatiihĩirio mbaarainĩ ĩyo, no Johana nĩaingatanire na Kendebai o nginya itũũra rĩa Kedironi rĩrĩa aakĩrĩire na akarĩĩkĩra hinya.

10 Thũ nacio ciorire igĩtoonya nyũmba iria ndaihu na igũrũ cia kũndũ kũu kwaraganu bũrũriinĩ wa Azoto. Johana nĩagwatirie mĩnaara ĩyo yothe mwaki, na andũ ta ngiri ikũmi (10,000) a thũ makĩũragwo. Johana agĩgĩcooka bũrũri wa Judea arĩ na thaayũ.

Kũũragwo gwa Simoni na aariũ aake eerĩ

11 Na rĩĩrĩ, Putolemi mũrũ wa Abubu hĩndĩ ĩyo nĩ we wathuurĩĩtwo atuĩke mũtongoria wa thigari iria ciarĩ werũinĩ wa Jeriko. Aarĩ na thahabu na betha nyingĩ,

12 ningĩ aarĩ mũthoniwe wa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene.

13 Putolemi nĩambĩrĩirie kũhĩĩahĩĩa na wĩtĩĩi wa kwenda gũtuĩka mũnene wa bũrũri wothe. Nĩ ũndũ ũcio akĩambĩrĩria gwĩciiria ũũru igũrũ rĩa Simoni na aariũ aake.

14 Hĩndĩ ĩyo Simoni aathiũrũrũkaga matũũra moothe agĩtabaaragĩra ũhoro wa mwathanĩre wamo. Aathiaga arĩ na aariũ aake Matathia na Judasi, nao nĩmaakinyire itũũra rĩa Jeriko mweriinĩ wa ikũmi na ũmwe, mwakainĩ wa igana rĩa mĩrongo mũgwanja na mũgwanja (177). Mweri ũcio nĩguo wetagwo wa Shebati.

15 Mũrũ wa Abubu nĩamaheenereirie magĩtoonya kanyũmbainĩ kaniini kaarĩ kairigĩre geetagwo Doki karĩa aakĩĩte we mwene. Nĩamarugithĩirie iruga inene no nĩaigĩĩte andũ meehithĩĩte gũkuhĩ nako.

16 Rĩrĩa Simoni na aariũ aake maarĩirwo nĩ ndibei Putolemi e hamwe na andũ arĩa meehithĩĩte, akĩoya matharaita akĩhithũkĩra Simoni e kũu kanyũmbainĩ kau ka iruga. Akĩũraga Simoni na aariũ aake eerĩ o hamwe na ndungata imwe ciake.

17 Putolemi nĩekire ũndũ mũũru na ũrambu mũnene nĩ gũkorwo aarĩhire wega na ũũru.

18 Putolemi nĩandĩkire ribooti ya ũhoro ũcio akĩmĩtũmĩra mũthamaki. Eehokaga atĩ mũthamaki nĩekũmũtũmĩra thigari cia kũmuongerera hinya na atĩ nĩekũheeo wathani thĩinĩ wa matũũra o na bũrũri.

19 Agĩcooka agĩtũma andũ angĩ Gezeri makoorage Johana. Ningĩ akĩandĩkithia watho wandĩkĩrwo atongoria a thigari mooke kũrĩ we nĩ geetha amahe betha na thahabu na iheeo ingĩ nyingĩ.

20 Agĩcooka akĩrekia thigari ingĩ ikanyiite Jerusalemu na kĩrĩma kĩrĩa Hekaarũ yakĩĩtwo.

21 No rĩĩrĩ, mũndũ ũmwe nĩarĩĩkĩĩtie kũmenyithia Johana arĩ kũu Gezeri atĩ ithe na aariũ a nyina nĩmaarĩĩkĩĩtie kũũragwo na atĩ andũ nĩmaratũmwo mooke mamũũrage o naake.

22 Ndeto icio nĩciaraakaririe Johana mũno, agĩkĩnyiita andũ arĩa maatũmĩĩtwo akĩmooraga nĩ gũkorwo nĩarĩĩkĩĩtie kũmenya hitho yao ya kũmũũraga.

23 Maũndũ macio mangĩ marĩa Johana eekire, mbaara iria aarũire, maũndũ ma bata marĩa eekire, thingo cia matũũra iria aakire, na ũhootani wake wothe,

24 nĩciandĩke thĩinĩ wa rekondi cia hĩndĩ ĩrĩa aarĩ mũthĩnjĩri Ngai, kuuma rĩrĩa aatuĩkire Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene handũ ha ithe.

Gũtaarĩria

Rĩĩtwa rĩa Ibuku rĩĩrĩ rĩa Keerĩ rĩa Makabai o ũndũ ũmwe na rĩĩtwa rĩa Ibuku rĩa Mbere rĩa Makabai, riumanĩĩte na rĩĩtwa rĩa Mũyahudi wetagwo Judasi Makabai (1Mak 2.4). Mũyahudi ũcio na aariũ a nyina moĩkaine nĩ ũndũ wa ũrĩa mang’eng’anire marĩ na ũcamba mũnene na athamaki a ũthamaki wa Angiriki. Athamaki acio meendaga gũthaahia ndini ya Ayahudi na mamaime hinya wa gũtetera ihooto ciao. Ibuku rĩĩrĩ rĩa keerĩ rĩtirũmanĩrĩirie kũheana ũhoro ũrĩa ũheanĩĩtwo Ibukuinĩ rĩa Mbere. O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩrĩheanĩĩte ũhoro ũringaine na ũrĩa wandĩkĩĩtwo icunjĩinĩ cia mbere mũgwanja cia Ibuku rĩa Mbere.

Ibuku rĩĩrĩ rĩa Keerĩ rĩa Makabai nĩ matemo ma hisitoria ndaaya ya Ayahudi yandĩkĩĩtwo mabukuinĩ mataano. Hisitoria ĩyo yandĩkirwo nĩ Mũyahudi wetagwo Jasoni woimĩĩte itũũra rĩa Kurene rĩrĩa rĩarĩ bũrũriinĩ ũrĩa rĩu wĩtagwo Libia. Ibuku rĩĩrĩ rĩheanĩĩte ũhoro wa maũndũ megiĩ Ayahudi marĩa meekĩkire kuuma hĩndĩ ya Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene wetagwo Oniasi wa Gatatũ, nginya hĩndĩ ĩrĩa Nikanori aakuire. Oniasi wa Gatatũ aatuĩkire Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene mwakainĩ wa igana rĩmwe na mĩrongo ĩnaana (180) mbere ya gũciarwo kwa Mwathani Jesũ Kristũ.

Nikanori aakuire mwakainĩ wa igana rĩmwe na mĩrongo ĩtandatũ na ũmwe (161) mbere ya gũciarwo kwa Mwathani Jesũ Kristũ.

Ibuku rĩĩrĩ nĩrĩringĩrĩirie Ayahudi mũno gwathĩkĩra watho wa Ngai na rĩkagaathĩrĩria mũno iraathimo iria andũ arĩa manyariiragwo na makooragwo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao maheagwo nĩ Ngai. O na ningĩ nĩrĩheanĩĩte ũhoro wa kũriũka kwa arĩa akuũ, kũhoera andũ arĩa makuĩte, na ũteithania wa arĩa atheru.

Maũndũ marĩa marĩ ibukuinĩ rĩĩrĩ

Marũa kũrĩ Ayahudi a Misiri o na ũhoro wa gũtaarĩria 1.1–2.32

Kũng’eng’anĩra wĩra wa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene 3.1–4.50

Anitioku Epifane na kũnyariirwo kwa Ayahudi 5.1–7.42

Ũhootani wa Judasi 8.1–15.39