Category: Tobiti

Gũtaarĩria

Ibuku rĩa Tobiti rĩheanaga ũhoro wa mũtũũrĩre wa kĩĩmũciĩ. Itũũrainĩ rĩa Nineve nĩkuo Tobiti aatũũraga. Tobiti nĩ mũndũ mũthingu, mũrũmia wa Watho wa Musa, na mũndũ mũtugi. No nĩ gĩtumuumu. Aatahanĩirio hamwe na mũhĩrĩga wao wa Nafutali agĩtwarwo Nineve.

Nakuo itũũrainĩ rĩa Ekibatana nĩgwatũũraga mũndũ wa mũhĩrĩga wa Tobiti wetagwo Ragueli. Mwarĩwe Sara nĩatigĩĩtwo nĩ athuuri mũgwanja kĩrũmanĩrĩrio tondũ mooragagwo nĩ ngoma yetagwo Asimodeo, o ũtukũ ũrĩa mahikania mbere ya mamenyane kĩĩmwĩrĩ.

Tobiti na Sara nĩ ũndũ wa mathĩĩna maao marahooya Mwathani amarute muoyo, no Ngai agacookia mahooya na njĩra ciake mwene. Aramatũmĩra mũraika Rafaili. Rafaili agatwara Tobia mũrũ wa Tobiti kwa Ragueli na akahikithania Tobia na Sara, o na akahe Tobia ndaawa ya kũhonia maitho ma ithe.

Ibuku rĩĩrĩ rĩragaathĩrĩria ũhoro wa kũruta mĩhothi, na ũhoro wa kũbaarĩrĩra mĩĩrĩ ya andũ makua. Ningĩ nĩrĩraheana mũhiano mwega wa ũtũũro wa ũhikania gatagatĩinĩ ga Akristiano, o na rĩgatũruta atĩ Ngai na ũtugi wake atwaranaga na ithuĩ mũthenya o mũthenya.

Ibuku rĩĩrĩ rĩandĩkirwo na Kĩhibirania kana Kĩaramaika ta mĩaka 200 mbere ya gũciarwo kwa Jesũ Kristũ. Nĩrĩheanaga na njĩra hubũku ũhoro wa ndini na mĩtugo ya Ayahudi kabere ga gũciarwo kwa Jesũ Kristũ.

Maũndũ marĩa marĩ ibukuinĩ rĩĩrĩ

Tobiti arĩ Nineve na Sara arĩ Media, gũthĩĩnĩka na kũhooya kwao 1.1–3.15

Mahooya maao gũcookio 3.16–11.18

a. Ngai gũcookia mahooya maao na njĩra ya gũtũma mũraika Rafaili 3.16-17

b. Tobiti gũtaara mũũriũ Tobia 4.1-21

c. Rafaili gũthiĩ Media marĩ na Tobia 5.1–7.12

d. Tobia kũhikia Sara 7.13–9.6

e. Rafaili gũcooka hamwe na Tobia na Sara, na kũhonia ũtumuumu wa Tobiti 10.1–11.18

Mũraika Rafaili kwĩmenyithania nĩ we ũ 12.1-22

Tobiti kũgaatha Ngai na gũtaara Tobia 13.1–14.15

1 Rũũrũ nĩ rũgano rwa Tobiti mũrũ wa Tobieli, Tobieli mũrũ wa Ananieli, Ananieli mũrũ wa Adueli, Adueli mũrũ wa Gabaeli, wa njiarwa cia Asieli na wa mũhĩrĩga wa Nafutali.

2 Matukũinĩ ma Shalumaneseri, mũthamaki wa Asiria, Tobiti nĩanyiitirwo agĩthaamio kuuma Thisibe ĩrĩa ĩ kĩanda wa Kadeshi Nafutali thĩinĩ wa Galili ya rũgongo, na ĩrĩ mwena wa na rũgongo wa Hazoru, na ningĩ ĩrĩ thuutha wa barabara ĩrĩa ĩroreete ithũĩro, mwena wa na rũgongo wa Peori.

Ũtũũro wa wĩthĩ wa Tobiti

3 Ũtũũro wakwa wothe niĩ Tobiti ndũire ndĩ mwĩhokeku na ngeragia gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. Maita maingĩ ndanateithĩrĩria andũ arĩa tũciaranĩirwo nao, na Ayahudi arĩa twathaamĩirio hamwe nao Nineve, mũciĩ mũnene wa Asiria.

4 Rĩrĩa ndaarĩ mwĩthĩ ndatũũraga mwena wa na rũgongo wa bũrũri wa Isiraeli. Nayo mĩhĩrĩga yothe ya Isiraeli yarutagĩra magongoona maayo thĩinĩ wa Jerusalemu. Ngai nĩathuurĩĩte itũũra rĩa Jerusalemu gatagatĩinĩ ka matũũra moothe ma Isiraeli rĩtuĩke rĩagwakwo Hekaarũ ĩrĩ mũciĩ wake mũtheru na wa gũtũũra. No mũhĩrĩga witũ wothe wa Nafutali nĩwaregire Jerusalemu na athamaki arĩa maumaga njiarwainĩ cia Daudi.

5 O ta ũrĩa andũ oothe a mũhĩrĩga ũyũ meekaga, andũ a mũciĩ witũ nĩmaamenyereete gũthiĩ itũũrainĩ rĩa Dani rĩrĩa rĩarĩ irĩmainĩ cia Galili ya rũgongo. Maathiaga kũrutĩra magongoona ndeegwa ya thahabu ĩrĩa Jeroboamu mũthamaki wa Isiraeli aathondekeete kuo.

Wĩhokeku wa Tobiti ndiniinĩ yake

6 Thĩinĩ wa mũciĩ witũ no niĩ nyiiki ndathiaga kaingĩ Jerusalemu gũkũngũĩra thigũkũ o ta ũrĩa Watho wa Musa wathĩĩte mũndũ wothe gwĩka. Nĩndahiũhaga gũthiĩ Jerusalemu ndĩ na magetha maakwa ma mbere, na marigithaathi ma nyamũ ciakwa, na gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa ng’ombe ciakwa, o hamwe na guoya wa mbere wa kwenjwo ng’ondu ciakwa. Ngathiĩ ngakĩrũũgama mbere ya kĩgongoona Hekaarũ thĩinĩ na ngaanengera athĩnjĩri Ngai, njiarwa cia Harũni, mĩhothi ĩyo yakwa.

7 Ngakĩnengera Alawii arĩa maatungatagĩra Ngai thĩinĩ wa Jerusalemu gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa ngano yakwa, ndibei, maguta ma ndamaiyũ, makongomanga, ngũyũ, na matunda mangĩ. Mwaka o mwaka, tiga mwaka wa mũgwanja hĩndĩ ĩrĩa bũrũri wakoragwo ũhuurũkĩĩte, nĩndeendagia gĩcunjĩ gĩa keerĩ harĩ ikũmi kĩa indo ciakwa, na ngahũthĩra mbeeca icio marugainĩ ma thigũkũ thĩinĩ wa Jerusalemu.

8 No o mwaka wa gatatũ, nĩndaheanaga gĩcunjĩ gĩa ithatũ harĩ ikũmikũrĩ atumia a ndigwa, na kũrĩ ciana cia ngoriai, o na kũrĩ ageni arĩa maatũũraga gatagatĩinĩ ka andũ aitũ na tũgakĩrĩanĩra maruga ma Thigũkũ tũrĩ hamwe. Maũndũ maya ndameekaga kũringana na Watho wa Musa, ũrĩa Debora nyina wa Ananieli guuka aanjathĩĩte nũmagĩrĩre. (Baaba aakua, ndatigĩrwo ndĩ mwana wa ngoriai.)

Wĩhokeku wa Tobiti arĩ ithaamĩrioinĩ

9 Rĩrĩa ndagimarire, nĩndahikirie Ana, ũmwe wa andũ a mũhĩrĩga witũ, na tũkĩgĩa na kahĩĩ nako tũgĩgeeta Tobia.

10 Thuuthainĩ nĩndanyiitirwo na ngĩthaamĩrio Asiria, na ũguo nĩguo ndookire gũtũũra Nineve.

Hĩndĩ ĩrĩa twatũũraga Nineve, andũ aitũ oothe o na Ayahudi aitũ maarĩaga irio iria ciarĩagwo nĩ andũ a ndũũrĩrĩ;

11 no niĩ nĩnderigĩrĩirie kũrĩaga irio icio,

12 amu nĩndarũmagĩrĩra maathani ma Ngai Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno hatarĩ itherũ.

13 Naake nĩatũmire njĩtĩkĩrĩke nĩ mũthamaki Shalumaneseri ũrĩa wanduire mũgũri wa indo ciake ciothe cia mahũthĩro.

14 Mũthamaki ataanakua nĩndaceeraga kaingĩ bũrũri wa Media kũmũgũrĩra indo kuo. Na hĩndĩ ĩmwe rĩrĩa ndaarĩ itũũrainĩ rĩa Ragesi thĩinĩ wa Media, nĩndatigĩire Gabaeli, mũrũ wa nyina na Gabaria makũnia ma mbeeca, ngĩmũũria anjigĩre. Makũnia macio maarĩ na makĩria ma kiro magana matatũ cia mbeeca cia betha.

15 Rĩrĩa Shalumaneseri aakuire, mũũriũ wake Senakeribu akĩambĩrĩria gwathana ithenya rĩa ithe. Thuutha ũcio kũgerera barabara cia Media gũgĩkorwo arĩ ũgwati ũguo atĩ ndiahotire gũcooka gũthiĩ kuo rĩngĩ.

Tobiti gũthika akuũ

16 Matukũinĩ ma Shalumaneseri, nĩndateithagĩrĩria Ayahudi aitũ rĩrĩa rĩothe mangĩabatarire.

17 Mangĩakorirwo marĩ ahũũtu, nĩndamagayagĩra irio ciakwa, na marĩ njaga ngamahe nguo imwe ciakwa. Ningĩ ingĩonire ũmwe wa andũ aitũ akuĩte na agaikanio na kũu nja ya rũthingo rwa itũũra rĩa Nineve, nĩndamuoyaga ngamũthika na gĩtĩĩo.

18 O na ningĩ nĩndathikire Aisiraeli arĩa oothe mooragirwo nĩ Senakeribu. Senakeribu nĩaherithĩĩtio nĩ Mwathani wa Igũrũ nĩ ũndũ wa kũmũruma. Na rĩrĩa ooraga kuuma Judea nĩoragire Aisiraeli aingĩ nĩ ũrĩa aaraakarĩĩte. Na niĩ ngĩgĩthika mĩĩrĩ yao na hitho, Senakeribu amĩetha ndamĩonire.

19 Na gũgĩkinya atĩ mũndũ ũmwe wa kuuma Nineve akĩĩra mũthamaki atĩ nĩ niĩ ndathikaga ciimba icio. Hĩndĩ ĩrĩa ndaakĩrĩĩkirie kũmenya atĩ mũthamaki nĩamenyeete ũhoro wakwa, na atĩ ũtũũro wakwa wakĩrĩ ũgwatiinĩ, ngĩĩtigĩra mũno. Kwoguo ngĩũra ngĩĩhitha.

20 Indo ciakwa ciothe igĩtahwo igĩĩkĩrwo kĩgĩĩnainĩ kĩa mũthamaki. Kĩrĩa ndaatigĩirio no mũtumia wakwa Ana na mũũriũ wakwa Tobia.

Tobiti kũhonokio nĩ mũihwa wake

21 Thuutha wa ciumia ithathatũ Senakeribu akĩũragwo nĩ aariũ aake eerĩ nao magĩcooka makĩũrĩra irĩmainĩ cia Ararati. Naake mũũriũ ũngĩ wake wetagwo Esarihadoni agĩtuĩka mũthamaki ithenya rĩake. Agĩtua Ahikaru, mwana wa mũrũ wa maitũ Anaeli, mũnene wa maũndũ moothe maakoniĩ mbeeca thĩinĩ wa ũthamaki ũcio.

22 Rĩĩrĩ rĩarĩ ihinda rĩa keerĩ rĩa Ahikaru gũtuuo mũnene, amu hĩndĩ ĩrĩa Senakeribu aarĩ mũthamaki wa Asiria, Ahikaru aarĩ mũtwarĩri mũthamaki gĩa kũnyua, mũigi wa kĩgĩĩna, mwandĩki wa mabuku ma mathabu ma mbeeca, o hamwe na mũrori wa mũhũũri wa thirikaari. Na tondũ Ahikaru aarĩ mũihwa wakwa, nĩanjarĩrĩĩrie kũrĩ mũthamaki na ngĩgĩĩtĩkĩrio gũcooka Nineve.

Thigũkũ ya kĩĩmũciĩ

1 Rĩrĩa ndacookire mũciĩ nĩtwacookanĩrĩire na mũtumia wakwa Ana na mũũriũ wakwa Tobia. Na hĩndĩ ya Thigũkũ ya magetha, ĩrĩa ĩĩtagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Thigũkũ ya Ciumia Mũgwanja, nĩndathondekeirwo irio njega mũno na ngĩgĩikara thĩ kũrĩa.

2 Rĩrĩa ndoonire irio iria ciothe ciarĩ meethainĩ, ngĩĩra Tobia atĩrĩ, “Mũũriũ, umagara ũgacarie Mũyahudi witũ o wothe ũngĩkorwo atũũraga gũũkũ ithaamĩrio arĩ mũthĩĩni, mũndũ ũngĩkorwo arũmagĩrĩra mawatho ma Ngai na kĩyo. Ũmũreehe nĩ geetha ooke arĩanĩre irio ici hamwe na ithuĩ. Ndikwambĩrĩria kũrĩa nginya rĩrĩa ũrĩcooka.”

Mũndũ kũũragwo Nineve

3 Kwoguo Tobia agĩthiĩ gũcaria mũndũ ta ũcio eerĩĩtwo. No agĩcooka o ro na ihenya akĩanagĩrĩra atĩrĩ, “Baaba! Baaba!”

Na niĩ ngĩmũcookeria atĩrĩ, “Ũũĩ! Nĩ kĩĩ?”

“Ũmwe wa andũ aitũ nĩoragwo! Harĩ mũndũ wamũita na aikia mwĩrĩ wake ndũũnyũinĩ.”

4 Ngĩrũũga na igũrũ ngiuma hau meethainĩ o na itarĩĩte irio ciakwa. Ngĩeheria mwĩrĩ ũcio njĩrainĩ ngĩũkuua ngĩũiga kĩĩruruinĩ, ngĩeterera riũa rĩthũe ndĩũthike.

5 Ngĩgĩcooka mũciĩ, ngĩĩthamba nĩ ũndũ wa gwĩtheria, ngĩcooka ngĩrĩa irio ciakwa ndĩ na kĩeha kĩnene.

6 Maũndũ macio makĩndirikania ũrĩa mũnabii Amosi eerĩĩte andũ a Betheli atĩ,

“Thigũkũ cianyu igaatuĩka cia macakaya.

na nyĩmbo cianyu cia gĩkeno ituĩke cia kĩeha.”

Ngĩkĩambĩrĩria gũita maithori.

7 Riũa rĩathũa ngiumagara, ngĩenja mbĩĩrĩra, ngĩthika mũndũ ũcio.

8 Nao andũ arĩa twariganĩĩtie magĩĩthekerera makiuga atĩrĩ, “Kaĩ ataretigĩra? Githĩ ndoorire hĩndĩ ĩrĩa ĩngĩ, rĩrĩa maamũcaragia mamũũrage nĩ ũndũ wa ihĩtia o ta rĩĩrĩ, na rĩu nĩ we ũyũ agĩthika akuũ rĩngĩ?”

Tobiti gũtuĩka gĩtumuumu

9 Ũtukũ ũcio ngĩĩthamba nĩ ũndũ wa gwĩtheria, ngĩcooka ngĩthiĩ njainĩ yakwa ngĩkoma hakuhĩ na rũthingo. Ũtukũ ũcio warĩ na ũrugarĩ mũingĩ na kwoguo ndiehumbĩrire mũtwe.

10 Ningĩ ndiamenyaga atĩ rũthingoinĩ rũu igũrũ rĩa mũtwe wakwa nĩhaarĩ thũngũrũrũ ciakĩĩte hau igũrũ rĩakwa. Namo mai maacio marĩ o mahiũ makĩngũĩra makĩingĩra maithoinĩ maakwa, makĩgĩa njereeri. Nĩndagĩthiire kũrĩ mandagĩtaarĩ, no o ũrĩa maathondekaga na ndaawa ciao, noguo maitho maakwa maakĩragĩrĩria gũthũũka o nginya mũicoinĩ ngĩtuĩka gĩtumuumu biũ.

Handũinĩ ha mĩaka ĩna gũtirĩ kĩndũ ndoonaga. Andũ a nyũmba iitũ oothe nĩmaiguaga kĩeha nĩ ũndũ wakwa, naake Ahikaru akĩndangĩra handũ ha mĩaka ĩĩrĩ nginya rĩrĩa aathaamire agĩthiĩ Elamu.

Niĩ na mũtumia wakwa gũtetania

11 Thuutha wa Ahikaru gũthaama, mũtumia wakwa Ana no mũhaka angĩathiire kũruta wĩra. Kwoguo akĩambĩrĩria gũtuma, o ta atumia arĩa angĩ.

12 Andũ arĩa aarutagĩra wĩra maamũrĩhaga arĩĩkia gũtwara nguo iria atumĩĩte. Na rĩĩrĩ, mũthenya wa mũgwanja wa mweri wa Disitiro nĩarĩĩkirie itambaya, agĩtwarĩra arĩa maamwĩtĩĩtie. Rĩrĩa maamũrĩhire irĩhi rĩake, nĩmaamũheire o na kabũri.

13 Na rĩrĩa Ana ookire mũciĩ na kabũri kau, gakĩambĩrĩria kwania. Kwoguo ngĩkĩmũũria atĩrĩ, “Kabũri kau koima nakũ? Nĩkũiya wakaiya. Githĩ tiguo? Gacookie nginya kũrĩ eene ko. Amu gũtiagĩrĩire kũrĩa kĩndũ gĩa kũiywo!”

14 Naake agĩcookia atĩrĩ, “Aaca, ti ga kũiya. Ndaheeo arĩ ta kĩheeo hamwe na irĩhi rĩakwa.” No ndiamwĩtĩkirie, ngĩgĩthitia gĩthiithi nĩ thoni nĩ ũndũ wa ũrĩa eekĩĩte. Ngĩcooka ngĩmwĩra acookie kabũri kau kũrĩ eene ko. Naake akĩnjookeria atĩrĩ na maraakara, “Rĩu nĩndoona ũrĩa wee ũhaana biũ! Ũrũmbũyania waku wothe kũrĩ andũ arĩa angĩ ũkĩrĩ kũ? Ĩ nacio ciĩko ciaku ciothe njega iria wĩkaga ũhoro wacio atĩa?”

Ihooya rĩa Tobiti

1 Ndĩ na kĩeha kĩingĩ mũno nĩndacaaire na ngĩgirĩka, ngĩhooya ndĩ na ruo rũnene ngiuga atĩrĩ:

2 “Ũrĩ mũthingu, wee Mwathani!

Wee nĩũiguanagĩra thamaũndũinĩ moothe marĩa wĩkaga.

Wĩ mwĩhokeku maũndũinĩ maaku moothe.

Wee nĩ we ũciirithagia thĩ.

3 “Ndirikana na ũtũme njĩtĩkĩrĩke harĩ we.

Ndũkaae kũũherithia nĩ ũndũ wa meehia maakwa,

o na nĩ ũndũ wa meehia marĩa itooĩ,

o na wa ma maithe maakwa.

4 “Amu nĩtwakwĩhĩirie na tũkĩaga gwathĩkĩra mawatho maaku.

Nawe ũgĩtũma tũtahwo, tũthaamio na tũũragwo.

Ũgĩgĩtũma tũtuĩke kĩndũ gĩa kũmenwo na gĩ thoni

thĩinĩ wa ndũũrĩrĩ ciothe kũrĩa watũhurunjire.

5 “Wee wanatuĩra maithe maakwa nĩ ũndũ wa meehia maao,

na wanaaherithia nĩ ũndũ wa meehia maakwa.

Twanaaga wathĩki na tũkaregana na mawatho maaku,

na kwoguo iherithia rĩaku hingo ciothe rĩkoragwo rĩrĩ rĩa kĩhooto.

6 “Rĩu njĩka o ũrĩa ũkwenda.

Oya muoyo wakwa ũnjeherie kuuma thĩ ĩno;

reke mwĩrĩ wakwa ũcooke tĩĩriinĩ.

Amu nguona njagĩrĩirwo nĩgũkua gũkĩra gũtũũra muoyo.

Nĩ gũkorwo nĩndĩrathĩĩnĩka nĩ irumi itanjagĩrĩire,

na kĩeha gĩkĩrĩ kĩnene thĩinĩ wakwa.

Mwathani, athana ũtũme mathĩĩna maakwa moothe makinye mũthia,

njoya ũndware ũhuurũkoinĩ wakwa wa tene na tene.

Ndũkaae kũrega ihooya rĩakwa.

Amu kaba gũkua gũkĩra kũrĩa thĩĩna,

na kũigua irumi njũru ũũ.”

Mathĩĩna ma Sara

7 Mũthenya o ro ũcio thĩinĩ wa itũũra rĩa Ekibatana bũrũriinĩ wa Media nĩgwakinyire atĩ Sara, mwarĩ wa mũthuuri wetagwo Ragueli akĩrumwo nĩ ĩmwe ya ndungata cia airĩĩtu cia ithe.

8 Amu Sara nĩahikĩĩtio nĩ athuuri mũgwanja, no ngoma yetagwo Asimodeo nĩyoragaga o mũthuuri atanakoma na Sara. Kwoguo ndungata ĩyo ya mũirĩĩtu ĩgĩkĩmwĩra atĩrĩ, “Kaĩ ũtooĩ atĩ wee nĩ we ũũragaga athuuri aaku? Ũkoreetwo na athuuri mũgwanja, no gũtirĩ o na ũmwe ũrĩ waikara ihinda iraihu rĩa kũhota gũkũhe kĩhĩĩ.

9 Nĩkĩ gĩgũgĩtũma ũtũhũũre? Kaĩ ũtangĩthiĩ ũkeegwatanie na athuuri acio aaku akuũ? Tũngĩroaga gũkoona kahĩĩ kana kairĩĩtu gaaku!”

10 Hĩndĩ ĩrĩa Sara aiguire maũndũ macio, akĩigua kĩeha kĩnene na akĩrĩra mũno o nginya akĩhaica ngoroba igũrũ akeyũrage. No eciirangia akĩĩĩra atĩrĩ, “Niĩ ndĩ mwana wa mũũmwe wa baaba; ingĩyũraga gũgũkorwo arĩ gĩconoko kũrĩ we na ndĩgĩtũme arĩ mũkũrũ ũguo akue arĩ na kĩeha.”

Ihooya rĩa Sara

11 Kwoguo agĩkĩhooya atambũrũkĩĩtie mooko arũũgamĩĩte hakuhĩ na ndirica yake akiuga atĩrĩ,

“Wee Ngai wa tha, wee wagĩrĩirwo nĩkũgoocwo,

rĩĩtwa rĩaku rĩrotĩĩo hĩndĩ ciothe,

ciũmbe ciaku ciothe irokũgooca tene na tene.

12 “Rĩu Mwathani nĩ we njũthĩrĩirie ũndeithie.

13 Athana na ũkĩnjohore kuuma ũtũũroinĩ ũyũ,

nĩguo ndigagĩcooke kũigua irumi ici.

14 Wee Mwathani nĩũũĩ atĩ niĩ ndĩ o thingi;

ndirĩ ndakoma na mũndũ mũrũme.

15 O na ndirĩ ndeconorithia kana ngĩconorithia rĩĩtwa rĩa baaba,

mahinda marĩa moothe tũtũũrĩĩte bũrũriinĩ ũyũ wa ithaamĩrio.

Baaba ndarĩ mwana ũngĩ wa kũmũgaya,

na gũtirĩ mũndũ wa nyũmba iitũũrĩa ingĩhikĩra.

Arũme aakwa mũgwanja nĩmarĩĩkĩĩtie gũkua,

kwoguo bata wakwa wa gũtũũra muoyo ũkĩrĩ ũrĩkũ?

No angĩkorwo ti wendi waku kweheria muoyo wakwa-rĩ,

kĩnjiguĩre tha.

Ndũkaareke njigue irumi icio rĩngĩ!”

Ngai kũigua mahooya ma Tobiti na ma Sara

16 Rĩrĩa Tobiti na Sara mahooyaga, Ngai arĩ igũrũ akĩigua mahooya maao,

17 na agĩtũma Rafaili mũraika wake akamateithie. Agĩtũmwo akeeherie njereeri kuuma maithoinĩ ma Tobiti nĩ geetha ahote gũcooka kuona, na atabaarĩre ũhiki gatagatĩinĩ ga Sara na Tobia mũrũ wa Tobiti, ũrĩa warĩ na kĩhooto gĩa kũmũhikia tondũ aarĩ mũrũ wa maamawe, o na aingate ngoma ĩyo yetagwo Asimodeo yume harĩ Sara. Na ihinda o rĩrĩa Tobiti aacookaga nyũmba gwake kuuma nja, naake Sara nĩgũikũrũka aikũrũkaga kuuma ngoroba ya nyũmba yake kũu Ekibatana.

Tobiti gũtaara Tobia

1 Ningĩ mũthenya o ro ũcio Tobiti akĩririkana mbeeca iria aatigĩire Gabaeli itũũrainĩ rĩa Ragesi thĩinĩ wa Media.

2 Akĩĩĩra atĩrĩ, “Rĩu tondũ nĩndooria Ngai anjĩtĩkĩrie ngue-rĩ, nĩ wega njĩte mwana wakwa Tobia ndĩmwĩre ũhoro wa mbeeca icio.”

3 Kwoguo Tobiti agĩĩta Tobia akĩmwĩra atĩrĩ, “Mwana wakwa, wona ndakua ũthike na gĩtĩĩo. Ndũkaanatiganĩrie maitũguo. Ũmũtĩĩage matukũ moothe ma ũtũũro waku; mwĩkage maũndũ ma kũmũkenia, na ndũkaae kũmũiguithagia kĩeha.

4 Mwana wakwa, ririkana atĩ nĩarĩ moogwatiinĩ maingĩ nĩ ũndũ waku ũtaanaciarwo. Wona akua, ũkaamũthika hakuhĩ na niĩ.

5 “Mwana wakwa, ririkana Mwathani Ngai witũ matukũ maaku moothe, na ndũkaaneehie ũkĩendaga kana ũrege gwathĩkĩra maathani maake. Hĩndĩ ciothe ĩkaga ũrĩa kwagĩrĩire na ndũkaaneingĩrie ũndũinĩ wothe mũũru.

6 Tuĩka mwĩhokeku na nĩũrĩgaacagĩra maũndũinĩ marĩa ũrĩĩkaga.

7 “Mũndũ o wothe wathĩkagĩra Ngai mũheage na ũtaana kuuma harĩ indo ciaku. Angĩkorwo ũrĩkoragwo wĩ mũkarĩ hĩndĩ ĩrĩa ũkũhe athĩĩni, o naake Ngai noguo arĩtuĩkaga mũkarĩ hĩndĩ ĩrĩa egũkũhe.

8 Heanaga kũringana na ũrĩa indo ciaku ciigana, amu o ũrĩa indo ciaku irĩ nyingĩ noguo wagĩrĩirwo nĩkũheana. Angĩkorwo indo ciaku nĩ niini, ndũkaae gwĩtigĩra kũheana kũringana na icio niini ũrĩ nacio.

9 Na njĩra ĩyo ũgaagĩkorwo ũkĩigĩra mũthiithũ nĩ ũndũ wa mũthenya ũrĩa ũgaakorwo ũrĩ na bata.

10-11 Amu gũteithĩrĩria athĩĩni nĩguo mũhothi ũrĩa ũkenagia Ngai Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno. Ĩka ũguo na nĩũkũhonokio kuuma bũrũri wa nduma wa arĩa akuũ.

12 “Mwana wakwa, wĩmenyerere ũmaraaya wothe. Makĩria ma ũguo, hikia mũtumia kuuma mũhĩrĩgainĩ witũ, amu tũrĩ njiarwa cia anabii. Ndũkaanahikie mũndũ ũtarĩ wa mũhĩrĩga witũ. Ririkana atĩ Noa, Aburahamu, Isaaka, o na Jakubu, arĩa maarĩ maithe maitũ ma mbere biũ, oothe maahikirie andũ a mũhĩrĩga wao. Ngai nĩamaraathimire akĩmahe ciana, na kwoguo njiarwa ciao nĩikaagaya bũrũri wa Isiraeli.

13 Kwoguo rĩu mũrũ wakwa, eendaga andũ aanyu, na thĩinĩ wa ngoro yaku ndũkaae kũira aariũ na aarĩ a andũ aanyu na njĩra ya kũrega kũhikia mũtumia kuuma kũrĩ o. Mwĩtĩĩo ta ũcio ũreehage gũtangĩka kũũru na kwanangĩka, o ta ũrĩa ũgũũta ũreehage thĩĩna mũnene na ng’aragu.

14 “Aruti aaku a wĩra marĩhage o mũthenya; ndũkaae kũiga mũcaara wao kinya mũthenya ũyũ ũngĩ. Tĩĩaga Ngai na njĩra ĩyo na nĩegũkũhe kĩheeo. Ĩkaga wega hingo ciothe.

15 Ndũkaneeke mũndũ ũngĩ ũndũ o wothe ũrĩa ũtangĩenda mũndũ agwĩke wee mwene.

“Ndũkanyuage ndibei nyingĩ nginya ũkarĩĩo, na ndũkaareke kũnyuaga ndibei gũtuĩke mũtugo.

16 “Arĩa ahũũtu maheage irio, na arĩa me njaga ũkamahe nguo ciaku. Angĩkorwo wĩ mũtongu, heanaga na ũtaana, na wĩkage ũguo ũkeneete!

17 “Mũndũ ũmwe mwĩhokeku wa Ngai angĩkua, thondekagĩra mũciĩ wake irio, no ndũgeekage ũguo mũndũ mwĩhia angĩkua.

18 “Geragia gũtaarwo nĩ mũndũ o wothe mũũgĩ, na ndũkaanaire ũtaari wothe mwega.

19 “Goocaga Mwathani Ngai waku mahinda moothe, na ũmũũragie atũmage ũgaacagĩre ũndũinĩ o wothe wehaarĩria gwĩka. Amu ndaheanaga ũũgĩ wake kũrĩ andũ a rũũrĩrĩ rũngĩ. We nĩ we kĩhumo kĩa mawega moothe, na kũringana na wendi wake, no akwanange kana akũũrage.

“Kwoguo mwana wakwa, ririkana mataaro maakwa, na ndũkaanariganĩrwo nĩ mo o na haniini.

20 “Na rĩu nĩngwenda ũmenye atĩ nĩndatigĩire Gabaeli mũrũ wa Gabaria mbeeca nyingĩ itũũrainĩ rĩa Ragesi thĩinĩ wa Media.

21 Tiga gwĩtigĩra mũrũ wakwa atĩ tondũ rĩu nĩtũtuĩkĩĩte athĩĩni. Ũngĩathĩkĩra Ngai na weherere ũũru wothe, Ngai nĩegũkenio nĩ we na atũme ũgaacĩre.”

Kũhaarĩria rũgendo

1 Naake Tobia akĩmũcookeria atĩrĩ, “Baaba, nĩngwĩka ũrĩa wothe wanjatha,

2 no rĩĩrĩ, ngũhota atĩa gwĩtia mbeeca icio o rĩrĩa niĩ itooĩ mũndũ ũcio? Ngũhota atĩa kũmuonia niĩ nĩ niĩ ũ nĩ geetha anjĩtĩkie na anengere mbeeca icio? O na harĩ o ũguo-rĩ, ndiũĩ ũrĩa ingĩhota gũthiĩ Media.”

3 Tobiti akĩmũcookeria atĩrĩ, “Nĩtwandĩkanĩire marũa na Gabaeli, ngĩcooka ngĩmatinania maita meerĩ, o mũndũ agĩthiĩ na gĩcunjĩ kĩamo. Gĩcunjĩ gĩake ndagĩikirie hamwe na mbeeca icio mĩaka mĩrongo ĩĩrĩ mĩthiru. Rĩu gĩthiĩ ũgacarie mũndũ mwĩhokeku wa gũthiĩ na gũcooka nawe, na nĩtũkaamũrĩha wona mwacooka. No rĩĩrĩ, no mũhaka ũgĩĩre mbeeca icio ndatigĩire Gabaeli.”

Tobia gũcemania na Rafaili

4 Tobia agĩkiumagara agĩthiĩ gũcaria mũndũ woĩ njĩra ya gũthiĩ Media ũngĩatwaranire naake, agĩkĩona Rafaili. No Tobia ndamenyire atĩ Rafaili aarĩ mũraika wa Ngai,

5 agĩkĩmũũria kũrĩa oimĩĩte.

Naake Rafaili agĩcookia atĩrĩ, “Ndĩ Mũisiraeli, ũmwe wa andũ a nyũmba yanyu, na njũkĩĩte gũũkũ Nineve gũcaria wĩra.”

Tobia akĩmũũria atĩrĩ, “Nĩũũĩ njĩra ya gũthiĩ Media?”

6 Rafaili akĩmũcookeria atĩrĩ, “Ĩĩ, nĩndĩmĩũĩ. Ndanathiĩ kuo maita maingĩ, na nĩnjũũĩ barabara ciothe wega. Nĩndaikaraga na mũndũ wa nyũmba iitũ ti Gabaeli ũrĩa ũikaraga kũu itũũrainĩ rĩa Ragesi. Nĩ rũgendo rwa mĩthenya ĩĩrĩ gũthiĩ kuo kuuma Ekibatana, itũũra rĩrĩa inene, amu itũũra rĩa Ragesi rĩrĩ irĩmainĩ.”

7 Tobia agĩkĩĩra Rafaili atĩrĩ, “Njeterera haaha nyambe thiĩ ngaahe baaba ũhoro. Nĩngwenda ũtwarane na niĩ, na nĩngũkũrĩha nĩ ũndũ wa rũgendo rũu.”

8 Naake Rafaili akĩmwĩra atĩrĩ, “Gĩthiĩ, na ndũkaae gũikara.”

9 Kwoguo Tobia agĩthiĩ akĩĩra ithe atĩrĩ, “Nĩndoona mũndũ wa gũtwarana na niĩ.”

Tobiti akĩmũcookeria atĩrĩ, “Mwĩte nĩ geetha menye nĩ wa mũhĩrĩga ũrĩkũ, na kana nĩ mũndũ mwĩhokeku wa gũtwarana nawe.”

Tobiti gũcemania na Rafaili

Kwoguo Tobia agĩkiuma nja agĩĩta Rafaili akĩmwĩra atĩrĩ, “Baaba nĩekwenda gũcemania nawe.” Na rĩrĩa Rafaili aingĩrire, Tobiti akĩmũgeithia.

Naake Rafaili agĩcookia ngeithi akiuga atĩrĩ, “Ngwĩciiria maũndũ moothe nĩ meega na we.”

No Tobiti agĩcookia atĩrĩ, “Maũndũ moothe mangĩgĩkorwo marĩ meega na niĩ atĩa? Ndĩ mũtumuumu na ndirĩ kĩndũ ingĩhota kuona. Ũguo ndariĩ nĩ ũndũ ũmwe na gũkorwo mũndũ akuĩte na atekũhota kuona ũtheri rĩngĩ. Nĩ kaba gũkorwo ndĩ mũkuũ! Nĩngũigua andũ makĩaria no ndingĩhota kũmoona.”

Naake Rafaili akĩmwĩra atĩrĩ, “Canjamũka! Ngai nĩegũkũhonia o ro na ihenya, kwoguo tiga kũmaka!”

Tobiti akĩmwĩra atĩrĩ, “Mwana wakwa Tobia nĩarenda gũthiĩ Media. Wahota gũtwarana naake ũmwonererie njĩra? Hatirĩ nganja nĩngũkũrĩha.”

Rafaili agĩcookia atĩrĩ, “Hatirĩ nganja no thiĩ naake. Ndaanathiĩ kuo maita maingĩ na nĩnjũũĩ barabara ciothe irĩmainĩ o na kũrĩa kwaraganu.”

10 Tobiti akĩmũũrangia makĩria atĩrĩ, “Tanjĩĩra atĩrĩ mũrũ wa maitũ, ũrĩ wa mũhĩrĩga ũrĩkũ na nyũmba ĩrĩkũ?”

11 No Rafaili akĩmũcookeria atĩrĩ, “Ũracaria mũhĩrĩga na nyũmba kana ũracaria mũndũ ũkũrĩha atwarane na mũũrũguo?”

Naake Tobiti akĩmwĩra atĩrĩ, “Mũrũ wa maitũ, no nyende kũmenya andũ aanyu na rĩĩtwa rĩaku.”

12 Rafaili agĩcookia atĩrĩ, “Niĩ njĩtagwo Azaria na ndĩ mũrũ wa Anania ũrĩa mũkũrũ, ũrĩa arĩ ũmwe wa andũ aanyu.”

13 Tobiti akĩmũcookeria atĩrĩ, “Nĩtwakũnyiita ũgeni mũciĩ gwitũ! Na Ngai akũraathime mũũriũ wakwa. Ndũkaae kũndaakarĩra nĩ ũndũ wa kũgeria kũmenya mũhĩrĩga wanyu na nyũmba yanyu. Nĩndamenya ũrĩ ũmwe wa andũ aitũ na uumĩĩte mũciĩ mwega na wĩ bata. Amu aariũ eerĩ a Shamaia ũrĩa mũkũrũ nĩ o Anania na Nathani nĩndamooĩ. Maakoragwo hĩndĩ ciothe marĩ ehokeku harĩ ndini yao, o na nĩtwathiaga hamwe Jerusalemu gũthaathaiya kuo. Andũ aanyu nĩ andũ eega, na uumĩĩte rũrĩrainĩ rwega. Gĩa na rũgendo rwega.”

14 Tobiti agĩthiĩ na mbere akĩmwĩra atĩrĩ, “Nĩngũkũrĩha mũcaara ũrĩa wagĩrĩire o mũthenya na nyongerere mahũthĩro maanyu inyuerĩ.

15 Tuĩka mũthiritũ mwega kũrĩ Tobia, na nĩngaakuongerera mbaciici harĩ mũcaara waku.”

16 Naake Rafaili akĩmwĩra atĩrĩ, “Nĩ ngũtwarana naake, na ndũkaae gwĩtigĩra; nĩ tũgũthiĩ nginya kuo na tũcooke thaayũ, amu barabara itirĩ na mũtino.”

Tobiti akĩmũcookeria atĩrĩ, “Ngai aroikara hamwe nawe!” Agĩcooka agĩĩta Tobia akĩmwĩra atĩrĩ, “Mũũriũ wakwa, oya indo ciothe iria ũkũbatara nĩ ũndũ wa rũgendo nĩ geetha inyuerĩ mwambĩrĩrie rũgendo. Ngai o ro hamwe na mũraika wake maromũgitĩra inyuerĩ na mamũcookie kũrĩ niĩ mũrĩ eega na mũrĩ agima.”

Mbere ya kuumagara gũthiĩ Media, Tobia akĩmumunya ithe na nyina akĩmaugĩra ũhoro. Naake Tobiti akĩmwĩra rĩngĩ atĩrĩ, “Gĩa na rũgendo rwa thaayũ!”

17 No nyina, Anaakĩambĩrĩria kũrĩra, akĩĩra Tobiti atĩrĩ, “Nĩkĩ gĩgũtũma ũtũme mwana witũ ũũ? Githĩ ti we wiki ũteithio witũ? Rĩu nũũ ũrĩtũmenyagĩrĩra?

18 Kaĩ mbeeca irĩ na bata kũrĩ we atĩa atĩ nĩũkwenda gũikia mwana witũ ũgwatiinĩ nĩguo ũcigĩĩre?

19 Kaĩ tũtangĩiganĩra nĩgũikara na kĩrĩa Mwathani atũheete?”

20 Naake Tobiti akĩmwĩra atĩrĩ, “Hoorera, mwana witũ nĩegũthiĩ kũu na acooke arĩ mwega na e mũgima na nĩũkaamuona na maitho maaku.

21 Tiga gũtangĩka, mwendwa wakwa, amu mũraika mwega nĩegũtwarana hamwe naake; rũgendo rwake nĩrũgũkorwo na ũhootani, na nĩagacooka arĩ mwega na e mũgima.” Kwoguo Ana akĩhoorera na agĩtiga kũrĩra.

Tobia kũnyiita thamaki

1 Kwoguo Tobia na mũraika ũcio makĩnyiita rũgendo maroreete Media, nao magĩthiĩ hamwe na ngui ya Tobia. Magĩthiĩ o nginya riũa rĩgĩthũa, makĩamba hema hakuhĩ na rũũĩ rwa Tigiri.

2 Na rĩĩrĩ, Tobia aathiĩte gwĩthamba magũrũ rũũĩinĩ hĩndĩ ĩrĩa thamaki nene yarũũgire ikiuma maaĩinĩ o rĩmwe, ĩkĩgeria kũmeria kũgũrũ gwake, naake Tobia agĩkayũrũrũka.

3 Naake mũraika ũcio akĩmwĩra atĩrĩ, “Nyiita thamaki ĩyo! Ndũkaareke yũre!”

Tobia agĩkĩmĩnyiita, akĩmĩguucia kinya hũgũrũrũinĩ.

4 Ningĩ mũraika akĩmwĩra atĩrĩ, “Mĩatũranie ũrute ngoro, ini, na nyongo ũciige wega. Nyama icio ingĩ cia nda cite. Nyongo, ngoro na ini no ihũthĩrwo ta ndaawa.”

5 Tobia agĩĩka o ũrĩa mũraika aamwĩrire. Agĩcooka akĩruga thamaki ĩyo akĩrĩa gĩcunjĩ na kĩrĩa kĩngĩ agĩgĩĩkĩra cumbĩ agĩgĩkuua.

Ningĩ eerĩ magĩthiĩ na mbere na rũgendo o nginya magĩkuhĩrĩria Media.

6 Tobia akĩũria mũraika ũcio atĩrĩ, “Azaria, mũrũ wa maitũ, ini, ngoro, na nyongo cia thamaki ĩyo-rĩ, ingĩhonia mũrimũ ũrĩkũ?”

7 Naake mũraika ũcio akĩmũcookeria atĩrĩ, “Ha ũhoro wa ngoro na ini rĩu-rĩ, mũndũ o na ũrĩkũ angĩthĩĩnio nĩ ngoma, atoogererio ndoogo ya indo icio, mũndũ mũrũme ũcio kana mũtumia ũcio ndagaathĩĩnio rĩngĩ.

8 Naho ha ũhoro wa nyongo-rĩ, ũngĩmĩhaka mũndũ wĩ na njereeri maitho no ahone.”

Marĩ njĩrainĩ gũthiĩ Ekibatana

9 Rĩrĩa maakinyire Media na maakuhĩrĩria itũũra rĩa Ekibatana,

10 Rafaili akiuga atĩrĩ, “Mũraata wakwa Tobia,” naake Tobia agĩcookia atĩrĩ, “Ũũĩ!” Rafaili akĩmwĩra atĩrĩ, “Hwaĩinĩ ũyũ tũgũikara kwa mũndũ wa nyũmba yanyu wĩtagwo Ragueli. Arĩ mwana ũmwe tu wa mũirĩĩtu wĩtagwo Sara,

11 na tondũ wee nĩ we mũkuhanĩrĩirie mũno, nĩ we wagĩrĩirwo nĩkũmũhikia. O na ningĩ nĩ we wagĩrĩirwo nĩkũgaya indo cia ithe ciothe.

12 Mũirĩĩtu ũcio nĩ mũũgĩ na nĩ mũũmĩrĩru, o na nĩ mũthaka; ningĩ ithe nĩ mũndũ mwega. Hwaĩinĩ nĩngwaria na ithe ũhoro wa njũũrio, na nĩegwĩtĩkĩra gũkũnengera mũirĩĩtu ũcio atuĩke mũtumia waku. Na rĩĩrĩ, wona twainũka kuuma itũũra rĩa Ragesi, nĩtũgaakũngũĩra ũhiki. Amu nĩnjũũĩ atĩ kũringana na Watho wa Musa, Ragueli ndangĩneana mũirĩĩtu ũcio kũrĩ mũndũ mũrũme ũngĩ. Angĩĩka ũguo nĩekwĩreehithĩria iherithia rĩa gĩkuũ, nĩ gũkorwo wee nĩ we wagĩrĩirwo nĩkũmũgaya no ti mũndũ ũngĩ o wothe. Tũkiuma Ragesi nĩtũkaamuoya tũinũke naake.”

13 Naake Tobia akĩĩra Rafaili atĩrĩ, “Mũrũ wa maitũ Azaria, nĩndĩkĩĩtie kũigua ũhoro wa athuuri mũgwanja arĩa Sara akoreetwo nao, na ũrĩa o mũthuuri aakuire hwaĩinĩ wa ũhiki o na atahaicĩĩte ũrĩrĩ.

14 Rĩu-rĩ, niĩ ndĩ mwana wa mũũmwe wa baaba, na nĩndĩretigĩra atĩ hiihi ingĩthiĩ kũrĩ we, nĩngũkua o ta ũrĩa acio maarĩ mbere yakwa meekire, amu kũrĩ na ngoma yendeete mũirĩĩtu ũcio, na ndĩĩkaga mũndũ ũngĩ ũũru tiga o ũrĩa wamũthengerera. Kwoguo nĩngwĩtigĩra atĩ ndahota gũkua, ndũme baaba na maitũ makue nĩ kĩeha nĩ ũndũ wakwa. Matirĩ na mwana ũngĩ wa kũmathika.”

15 No mũraika ũcio akĩmũcookeria atĩrĩ, “Kaĩ ũriganĩirwo nĩ mataaro ma thooguo? Aakwĩrire ũhikie mũtumia kuuma rũũrĩrĩ rwanyu. Kwoguo gĩthikĩrĩrie wega ũrĩa ngũkwĩra. Tiga gwĩtigĩra ngoma ĩyo; mũhikie! Amu nĩnjũũĩ atĩ hwaĩinĩ Ragueli nĩegwĩtĩkĩria Sara akũhikĩre.

16 Wona waingĩra nyũmba ya toro, woe ngoro ya thamaki ĩrĩa na ini ũciĩkĩre ũbaaniinĩ ũrakana,

17 nĩ geetha mũtararĩko wacio ũiyũre nyũmba ĩyo yothe. Rĩrĩa ngoma ĩyo ĩrĩigua mũnungo ũcio, nĩrĩthiĩ na ndĩgaacooka gũkuhĩrĩria Sara rĩngĩ. No mbere ya gũkoma naake, no mũhaka inyuerĩ mũũkĩre mũhooe Mwathani amũiguĩre tha na amũgitĩre. Tiga gwĩtigĩra, amu Sara aamũrĩirwo wee kuuma o tene. Nĩũkũmũhonokia kuuma harĩ ngoma ĩyo, na nĩegũthiĩ nawe nginya mũciĩ kwanyu. Ningĩ mũrĩ na Sara nĩmũkũgĩa na ciana nyingĩ na nĩmũgaacienda mũno. Kwoguo, tiga kũmaka.”

Tobia agĩgĩthikĩrĩria wega mũno ũrĩa Rafaili oigaga. Nĩamenyaga atĩ aarĩ wa nyũmba yao mwenainĩ wa ithe. Agĩkĩambĩrĩria kwenda Sara na akĩĩrirĩria mũno kũmũhikia.

Marĩ mũciĩ kwa Ragueli

1 Rĩrĩa Tobia na mũraika Rafaili maatoonyire itũũrainĩ rĩa Ekibatana, Tobia nĩerire Rafaili atĩrĩ, “Mũraata wakwa Azaria, ndwara na ihenya o ũrĩa ũngĩhota ngoone Ragueli.” Naake mũraika akĩmũtwara mũciĩ kwa Ragueli kũrĩa maamũkorire aikaire thoomeinĩ wa nja ya gwake. Rafaili na Tobia makĩmũgeithia; naake akĩmacookeria atĩrĩ, “Ingĩraai araata aakwa, nĩmwanyiitwo ũgeni gũũkũ gwakwa mũciĩ.”

Ragueli agĩkĩmatoonyia nyũmba gwake

2 akĩĩra Edina mũtumia wake atĩrĩ, “Na githĩ mwanake ũyũ mwĩthĩ ndahaanaine na mũihwa wakwa Tobiti?”

3 Naake Edina akĩmooria atĩrĩ, “Muumĩĩte kũ?” Nao magĩcookia atĩrĩ, “Ithuĩ tũrĩ Aisiraeli a mũhĩrĩga wa Nafutali, no rĩu tũtũũraga ithaamĩrio itũũrainĩ rĩa Nineve thĩinĩ wa Asiria.”

4 Kwoguo Edina akĩmooria atĩrĩ, “Nĩmũũĩ Tobiti ũcio mũihwa witũ?”

Nao magĩcookia atĩrĩ, “Ĩĩ, nĩtũmũũĩ.”

Edina akĩmooria atĩrĩ, “Atariĩ atĩa?”

5 Nao magĩcookia atĩrĩ, “Arĩ o muoyo na nĩ mwega.” Ningĩ Tobia akĩongerera atĩrĩ, “Tobiti nĩ we baaba.”

6 Tobia oiga ũguo Ragueli agĩũkĩra na ihenya akĩmumunya Tobia na agĩita maithori.

7 Agĩcooka akiuga atĩrĩ, “Ngai arokũraathima mwana wakwa. Thooguo nĩ mũndũ mwega na wa bata. Kaĩ nĩ ũhoro wa kĩeha mũndũ mũũgĩ na mwega ũguo atuĩkĩĩte gĩtumuumu-ĩ!” Agĩcooka akĩmũmumunya na agĩita maithori.

8 O naake mũtumia wake Edina na mwarĩ Sara magĩita maithori nĩ ũndũ wa Tobiti.

Ragueli nĩanyiitire Tobia na Rafaili ũgeni wega na akĩmathĩnjĩra ndũrũme ĩmwe yake. Thuutha wa ageni gwĩthamba na mbere ya gũikara thĩ marĩe-rĩ, Tobia akĩĩra Rafaili atĩrĩ, “Mũraata wakwa Azaria, nĩrĩ ũrĩũria Ragueli anjĩtĩkĩrie hikie mwarĩ Sara?”

9 No Ragueli akĩigua kĩũria kĩu, akĩĩra Tobia atĩrĩ,

10 “Amba ũrĩe na ũnyue na ũigue ũkeneete hwaĩinĩ ũyũ. Amu nĩwagĩrĩirwo nĩkũhikia Sara, na ndingĩĩtĩkĩria mũndũ ũngĩ amũhikie, nĩ gũkorwo wee nĩ we tũkuhanĩrĩirie mũno. No rĩĩrĩ, no mũhaka ngwĩre ũũma, mwana wakwa.

11 Mwarĩ wakwa, nĩndĩkĩĩtie kũmũheana kũrĩ arũme mũgwanja a mũhĩrĩga witũ, na rĩĩrĩ o ũmwe wao amũthengerera, akuaga o ũtukũ wa mbere. No rĩu mwana wakwa, rĩa na ũnyue.”

Naake Tobia agĩcookia atĩrĩ, “Ndingĩrĩa kana nyue kĩndũ gũũkũ nginya tũrĩe kĩrĩĩko nawe.”

12 Kwoguo Ragueli akiuga atĩrĩ, “Muoe o rĩu kũringana na Watho wa Musa. Ũrĩ wa nyũmba yao, nĩatuĩke waku. Ngai mwene tha aromũmenyerera wega inyuerĩ ũtukũ ũyũ.”

Mambura ma ũhiki

13 Ragueli agĩcooka agĩĩta mwarĩ. Rĩrĩa aingĩrire, akĩmũnyiita guoko akĩmũnengera Tobia, akĩmũraathima akiuga atĩrĩ, “Muoe atuĩke mũtumia waku kũringana na ũrutani ũrĩa wĩ thĩinĩ wa Watho wa Musa. Mũkuue na thaayũ mũthiĩ naake nginya gwa thooguo. Ngai wa matuinĩ aromũhe ũtũũro mwega mũrĩ hamwe.”

14 Ragueli agĩcooka akĩũria mũtumia wake amũreehere kabuku gatarĩ kaandĩke nĩ geetha aandĩke kĩrĩĩkanĩro kĩa ũhiki. Naake Edina akĩreehe kabuku kau, naake Ragueli akĩandĩka kĩrĩĩkanĩro atĩ Sara nĩaneanwo kũrĩ Tobia kũringana na ũrutani ũrĩa ũrĩ Wathoinĩ wa Musa.

15 Thuutha wa mambura macio, magĩkĩambĩrĩria kũrĩa.

16 Ningĩ Ragueli agĩĩta mũtumia wake akĩmwĩra atĩrĩ, “Mwendwa wakwa, haarĩria nyũmba ĩrĩa ĩtahũthagĩrwo, ũtware Sara kuo.”

17 Edina agĩgĩĩka o ta ũrĩa eerirwo, agĩgĩtwara Sara nyũmbainĩ ĩyo, naake Sara akĩambĩrĩria kũrĩra. No Edina akĩmũgiria maithori akiuga atĩrĩ,

18 “Wĩyũmĩrĩrie mwana wakwa; Mwathani wa igũrũ na thĩ arokũhe gĩkeno handũ ha kĩeha gĩĩkĩ gĩaku. Wĩyũmĩrĩrie mwarĩ wakwa.” Agĩcooka akiuma.

Ngoma kũingatwo

1 Rĩrĩa maarĩĩkirie kũrĩa, mathaa ma toro maakinya, aciari a Sara makiumagaria Tobia makĩmũtwara kũrĩa Sara aarĩ.

2 Na rĩrĩa aathiaga akĩririkana ciugo cia Rafaili, kwa ũguo akĩoya ini rĩrĩa rĩa thamaki na ngoro ya yo kuuma mondoinĩ ĩrĩa aaciĩkĩrĩĩte. Agĩcooka agĩciĩkĩra ũbaaniinĩ wakanaga.

3 Na rĩrĩa ngoma ĩyo yaiguire mũrukĩ ũcio, ĩkĩũrĩra bũrũri wa Misiri. Naake Rafaili akĩmĩteng’eria, akĩmĩnyiitĩra kuo, na o rĩmwe akĩmĩoha mooko na magũrũ.

Ihooya rĩa Tobia

4 Aciari maahinga mũrango, Tobia na Sara magĩtigwo marĩ oiki. Tobia agĩũkĩra akiuma ũrĩrĩ akĩĩra mũtumia wake atĩrĩ, “Ũkĩra mwendwa wakwa. Reke tũhooe nĩguo Mwathani atũiguĩre tha na atũgitĩre.”

5 Naake Tobia akĩambĩrĩria kũhooya atĩrĩ:

“Ngai wa maithe maitũ, wee nĩwagĩrĩirwo nĩkũgoocwo.

Rĩĩtwa rĩaku rĩrokumagio nginya tene na tene

nĩ ciũmbe ciaku ciothe thĩinĩ wa igũrũ na thĩ.

6 Wee nĩwombire Adamu na ũkĩmũhe mũtumia wake Hawa

atuĩke mũmũteithia na mũmũtiirĩrĩri.

Nao magĩtuĩka aciari a andũ oothe.

Ũkiuga atĩrĩ, ‘Ti wega mũndũ mũrũme gũikara arĩ wiki.

Nĩngũmũthondekera mũmũteithia mwagĩrĩru’

7 Mwathani niĩ thuurĩĩte Sara nĩ ũndũ nĩkwagĩrĩire,

no ti ũndũ wa ũmaraaya.

Twagũthaitha ũtũiguĩre tha na ũtũhotithie tũgaakũra tũrĩ hamwe.”

8 Nao eerĩ makiuga “Ameni.”

9 Nao magĩthiĩ ũrĩrĩ magĩkoma ũtukũ ũcio.

Aciari gũtangĩka

Thuuthainĩ ũtukũ o ro ũcio Ragueli agĩĩta ndungata ciake na marĩ hamwe magĩthiĩ makĩenja mbĩĩrĩra,

10 amu Ragueli eeciiragia atĩ Tobia o naake nĩegũkua, na andũ macooke mamathekerere na mamanyarare.

11 Marĩĩkia kwenja mbĩĩrĩra, Ragueli agĩcooka nyũmba, akĩĩra mũtumia wake atĩrĩ,

12 “Tũma ndungata ĩmwe ya mũirĩĩtu ĩthiĩ ĩkarore kana Tobia arĩ o muoyo, nĩ geetha angĩkorwo ndarĩ muoyo tũmũthike mbere ya mũndũ o wothe kũmenya.”

13 Kwoguo magĩgĩtũma ndungata ya mũirĩĩtu, naake akĩgwatia taawa agĩthiĩ akĩhingũra mũrango akĩingĩra, akĩmakora eerĩ marĩ toro.

14 Agĩcooka akĩĩra Ragueli na Edina atĩ Tobia aarĩ muoyo na ndaarĩ ũndũ ooneete.

15 Naake Ragueli akĩgooca Ngai wa igũrũ akiuga atĩrĩ:

Ihooya rĩa Ragueli

“Nĩtwagĩrĩirwo nĩgũkũgooca wee Ngai.

Andũ aaku marokũgooca nginya tene.

Marokũgooca marĩ na ngoro theru.

16 Nĩngũkũgooca tondũ nĩũtũmĩĩte ngĩe na gĩkeno;

gũtituĩkĩkĩĩte ũrĩa niĩ ndĩretigagĩra;

no nĩũtũtugĩĩte kũringana na ũrĩa tha ciaku irĩ nyingĩ.

17 Nĩwagĩrĩirwo nĩ ũgooci witũ, wee Mwathani.

Nĩũiguĩrĩire ciana ici tha, ciana cia mũũmwe cia aciari aacio.

Rĩu cihe tha ciaku na ũgitĩri waku.

Reke itũũre ũtũũro wacio irĩ na gĩkeno na wendo.”

18 Ragueli agĩcooka agĩatha ndungata ciake icookie mbĩĩrĩra ĩyo tĩĩri mbere ya gũkĩe.

Iruga rĩa ũhiki

19 Thuutha wa ũguo Ragueli akĩĩra mũtumia wake aruge mĩgate mĩingĩ, naake agĩthiĩ rũũruinĩ rwake akĩreehe ndeegwa igĩrĩ na ndũrũme inya. Akĩĩra ndungata ciake icithĩnje mahaarĩrie iruga rĩa ũhiki.

20 Agĩcooka agĩĩta Tobia akĩĩhĩtaakĩmwĩraga, “Ndũkuuma gũũkũ mĩthenya ikũmi na ĩna ĩtathirĩĩte. Ũgũikara gũũkũ ũkĩrĩaga na ũkĩnyuaga ũgĩkenagia mwarĩ wakwa ũrĩa ũkoreetwo na kĩeha kĩnene.

21 Thuutha wa ũguo nĩũgaakuua nuthu ya indo cia Ragueli ũinũke nacio kũrĩ thooguo ũrĩ na thaayũ na ũrĩ o mwega. Nuthu ĩyo ĩngĩ ũkooya twakua. Mwana wakwa wĩyũmĩrĩrie. Ndĩ thooguo na Edina nĩ maitũguo. Kuuma rĩu tũrĩ aciari aaku o ta ũrĩa tũrĩ aciari a Sara. Wĩyũmĩrĩrie mwana wakwa.”

Rũgendo rwa gũthiĩ Ragesi

1 Ningĩ Tobia agĩĩta Rafaili akĩmwĩra atĩrĩ,

2 “Azaria, mũraata wakwa, oya ndungata inya na ngamĩĩra igĩrĩ mũthiĩ mũciĩ kwa Gabaeli itũũrainĩ rĩa Ragesi ũngĩrĩre mbeeca iria; na ũmũreehe irugainĩ rĩa ũhiki.

3 Amu Ragueli nĩehĩtĩĩte atĩ ndikaae kuuma gũũkũ;

4 no baaba nĩ matukũ aratara, na ingĩikara mũno nĩegũkorwo na kĩeha kĩnene.”

5 Kwoguo Rafaili hamwe na ndungata icio inya magĩthiĩ Ragesi kũrĩa kwarĩ Media, magĩikara mũciĩ kwa Gabaeli.

Agĩcooka akĩmwĩra atĩ mũrũ wa Tobiti ũrĩa wĩtagwo Tobia nĩarĩĩkĩĩtie kũhikania, na atĩ nĩamwĩtĩĩte irugainĩ rĩake rĩa ũhiki. Naake Rafaili akĩnengera Gabaeli marũa marĩa meekĩrĩĩtwo thaĩri, naake Gabaeli akĩruta mĩhuko ĩrĩa ya mbeeca ĩrĩ na ndumo ciayo itarĩ ndumũre, akĩmũnengera, nao magĩciigĩrĩra igũrũ rĩa ngamĩĩra.

6 Kwarooka gũkĩa makĩnyiita rũgendo maroreete irugainĩ rĩa ũhiki. Rĩrĩa maakinyire mũciĩ kwa Ragueli, magĩkora Tobia akĩrĩa. O rĩmwe Tobia agĩũkĩra akĩgeithia Gabaeli. Naake Gabaeli agĩcookia ngeithi agĩitaga maithori akiugaga atĩrĩ, “Wee ũtũkĩĩtie thooguo ũrĩa mwĩhokeku na mũtaana. Mwathani arĩ igũrũ arokũraathima hamwe na mũtumia waku, na nyaciaraguo, o na thooguo. Ngai arogoocwo! Nĩanjĩtĩkĩrĩĩtie ndũũre nĩguo nyone mũihwa wakwa Tobia, ũrĩa ũtũkĩĩtie ithe biũ.”