Category: Mathayo

Gũtaarĩria

Thĩinĩ wa Kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa Gĩkũrũ, Ngai nĩerĩire andũ aake Mũhonokia. Ibuku rĩĩrĩ rĩa Ũhoro ũrĩa Mwega ũrĩa wandĩkirwo nĩ Mathayo rĩheanĩĩte ũhoro mwega atĩ Jesũ nĩ we Mũhonokia ũcio weranĩirwo na atĩ Ngai nĩahingĩĩtie kĩĩranĩro kĩu gĩake amũhũthĩrĩĩte. Ũcio nĩ ũhoro mwega kũrĩ andũ a kũrĩa Jesũ aaciarĩirwo, na nĩ o Ayahudi, o na kũrĩ andũ oothe a thĩ.

Maũndũ marĩa marĩ ibukuinĩ rĩĩrĩ mabangĩĩtwo mamenyereirwo wega mũno. Mwandĩki aambĩrĩirie na ũhoro wa gũciarwo kwa Jesũ na agacooka agataarĩria ũrĩa aabatithirio o na akĩgerio. Ningĩ nĩathiĩte na mbere akaheana ũhoro wa wĩra wa Jesũ bũrũriinĩ wa Galili wa kũhunjia, kũrutana o na kũhonania. Mwandĩki arĩĩkĩrĩirie na kũheana ũhoro wa rũgendo rwa Jesũ kuuma Galili nginya Jerusalemu, na maũndũ marĩa meekĩkire kiumia kĩa mũthia kĩa ũtũũro wake, marĩa maarĩĩkĩrĩirie na kwambwo na kũriũka gwake.

Ibuku rĩĩrĩ rĩa Mathayo rĩonanĩĩtie atĩ Jesũ nĩ Mũrutani mũnene ũrĩa wĩ na ũhoti wa gũtaũra watho wa Ngai na no we ũrutanaga ũhoro wa Ũthamaki wa Ngai. Naguo ũrutani wake no ũgayanio maita mataano: (1) ũrutani wake rĩrĩa aarĩ kĩrĩmainĩ, na nĩguo ũheanĩĩte ũhoro wa mĩtugo, mawĩra, mawega na marigĩrĩrio ma andũ arĩa makaagaya Ũthamaki wa igũrũ (icunjĩ cia 5-7); (2) ũtaari kũrĩ arutwo arĩa ikũmi na eerĩ akĩmahaarĩria nĩ ũndũ wa wĩra wao (gĩcunjĩ gĩa 10); (3) ngerekano cia ũhoro wa ũthamaki wa igũrũ (gĩcunjĩ gĩa 13); (4) ũrutani wa kuonania mũrutwo nũũ (gĩcunjĩ gĩa 18); na (5) ũrutani wa ũhoro wa mũthia wa mahinda maya tũrĩ na ũhoro wa gũũka kwa Ũthamaki wa igũrũ (icunjĩ cia 24-25).

Maũndũ marĩa marĩ ibukuinĩ rĩĩrĩ

Ndĩra cia rũruka rwa Jesũ Kristũ na gũciarwo gwake 1.1–2.23

Wĩra wa Johana Mũbatithania 3.1-12

Kũbatithio na kũgerio kwa Jesũ 3.13–4.11

Wĩra wa Jesũ mũingĩinĩ bũrũriinĩ wa Galili 4.12–18.35

Rũgendo rwa Jesũ kuuma Galili kinya Jerusalemu 19.1–20.34

Kiumia kĩa mũthia e hakuhĩ gũkinya Jerusalemu na arĩ kuo 21.1–27.66

Mwathani kũriũka na kuumĩrĩra andũ 28.1-20

Ndĩra cia rũruka rwa Jesũ Kristũ

1 Rĩĩrĩ nĩrĩo ibuku rĩrĩa rĩandĩkĩĩtwo ũhoro wa ndĩra cia rũruka rwa Jesũ Kristũ, ũrĩa warĩ wa mbarĩ ya Daudi, ũrĩa warĩ wa mbarĩ ya Aburahamu.

2 Ũyũ nĩguo mũtaratara wa ndĩra cia rũruka rwake: Aburahamu aarĩ ithe wa Isaaka, naake Isaaka aarĩ ithe wa Jakubu, naake Jakubu aarĩ ithe wa Juda na aariũ a ithe,

3 naake Juda aarĩ ithe wa Perezu na Zera, na nyina wao aarĩ Tamaru, naake Perezu aarĩ ithe wa Hezironi, naake Hezironi aarĩ ithe wa Ramu,

4 naake Ramu aarĩ ithe wa Aminadabu, naake Aminadabu aarĩ ithe wa Nahashoni, naake Nahashoni aarĩ ithe wa Salimoni,

5 naake Salimoni aarĩ ithe wa Boazu, na nyina aarĩ Rahabu, naake Boazu aarĩ ithe wa Obedi, na nyina aarĩ Ruthu, naake Obedi aarĩ ithe wa Jesii,

6 naake Jesii aarĩ ithe wa Daudi ũrĩa warĩ mũthamaki.

Naake Daudi aarĩ ithe wa Solomoni na nyina aarĩ mũtumia ũrĩa warĩ wa Uria,

7 naake Solomoni aarĩ ithe wa Rehoboamu, naake Rehoboamu aarĩ ithe wa Abija, naake Abija aarĩ ithe wa Asa,

8 naake Asa aarĩ ithe wa Jehoshafatu, naake Jehoshafatu aarĩ ithe wa Joramu, naake Joramu aarĩ ithe wa Uzia,

9 naake Uzia aarĩ ithe wa Jothamu, naake Jothamu aarĩ Ithe wa Ahazu, naake Ahazu aarĩ ithe wa Hezekia,

10 naake Hezekia aarĩ ithe wa Manase, naake Manase aarĩ ithe wa Amoni, naake Amoni aarĩ ithe wa Josia, naake Josia aarĩ ithe wa Jehoiakini na aariũ a ithe.

11 naake Josia aarĩ ithe wa Jekonia na aariũ a ithe hĩndĩ ya gũthaamĩrio Babiloni.

12 Na thuutha wa gũthaamĩrio Babiloni, Jekonia aarĩ ithe wa Shealitieli, naake Shealitieli aarĩ ithe wa Zerubabeli,

13 naake Zerubabeli aarĩ ithe wa Abihudu, naake Abihudu aarĩ ithe wa Eliakimu, naake Eliakimu aarĩ ithe wa Azoro,

14 naake Azoro aarĩ ithe wa Zadoku, naake Zadoku aarĩ ithe wa Akimu, naake Akimu aarĩ ithe wa Eliudi,

15 naake Eliudi aarĩ ithe wa Eleazaru, naake Eleazaru aarĩ ithe wa Mathani, naake Mathani aarĩ ithe wa Jakubu.

16 naake Jakubu aarĩ ithe wa Josefu ũrĩa warĩ mũthuuri wa Mariamu, ũrĩa waciarire Jesũ ũrĩa wĩtagwo Mesia.

17 Kwoguo kwarĩ na njiarwa ikũmi na inya kuuma Aburahamu kinyagia mũthamaki Daudi, ingĩ ikũmi na inya kuuma mũthamaki Daudi kinyagia hĩndĩ ya gũthaamĩrio bũrũri wa Babiloni, na ingĩ ikũmi na inya kuuma hĩndĩ ya gũthaamio kinyagia gũciarwo kwa Mesia.

Gũciarwo kwa Jesũ Kristũ

18 Gũciarwo kwa Jesũ Kristũ gwatariĩ ta ũũ: Nyina Mariamu nĩorĩĩtio nĩ Josefu, no mataanahikania nĩamenyekire atĩ aarĩ na nda ya Roho Mũtheru.

19 Naake mũthuuriwe Josefu, tondũ aarĩ mũndũ mũthingu na ndeendaga gũconorithia mũirĩĩtu ũcio, agĩciiria atigane naake na hitho.

20 No hĩndĩ ĩyo eeciiragia ũrĩa angĩmũtiga, mũraika wa Mwathani akĩmuumĩrĩra kĩrootoinĩ akĩmwĩra atĩrĩ, “Josefu mũrũ wa Daudi, tiga gwĩtigĩra kũhikia Mariamu atuĩke mũtumia waku, nĩ ũndũ nda ĩyo arĩ nayo nĩ ya Roho Mũtheru.

21 Mariamu nĩagaaciara mwana wa kahĩĩ, na rĩĩtwa rĩrĩa ũkaamũhe nĩ Jesũ, nĩ ũndũ nĩ we ũkaahonokia andũ aake kuuma meehiainĩ maao.”

22 Maũndũ maya moothe meekĩkire nĩ geetha ciugo iria ciaririo nĩ Mwathani ahũthĩrĩĩte mũnabii ihinge, rĩrĩa oigire:

23 “Atĩrĩĩrĩ, mũirĩĩtu thingi nĩakaagĩa nda, na nĩagaaciara mwana wa kahĩĩ, naake mwana ũcio ageetwo Imanueli” (narĩo rĩĩtwa rĩu rĩgĩtaũrwo nĩkuuga, “Ngai hamwe na ithuĩ.”)

24 Rĩrĩa Josefu ookĩrire kuuma toro akĩhikia Mariamu kũringana na ũrĩa mũraika wa Mwathani aamwathĩĩte.

25 No rĩĩrĩ, ndaigana kũmũmenya kĩĩmwĩrĩ kinya hĩndĩ ĩrĩa aaheirwo mwana. Naake Josefu agĩtua mwana ũcio Jesũ.

Ageni a kuuma mwena wa irathĩro

1 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aaciarĩirwo itũũra rĩa Bethilehemu thĩinĩ wa Judea, hĩndĩ ya mũthamaki wetagwo Herode, athuuri maarĩ na ũũgĩ wa njata moimĩĩte mwena wa na irathĩro magĩũka Jerusalemu makĩũria atĩrĩ,

2 “Ũrĩa ũciarĩĩtwo arĩ mũthamaki wa Ayahudi arĩ kũ? Nĩtuonire njata yake mwena wa na irathĩro, na nĩkĩo tũũkĩĩte tũmũthaathaiye.”

3 Rĩrĩa mũthamaki Herode aiguire ũhoro ũcio nĩatangĩkire ngoro mũno, o hamwe na andũ oothe a kũu Jerusalemu.

4 Agĩgĩĩta athĩnjĩri Ngai oothe arĩa anene, o hamwe na arutani a Watho, akĩmooria atĩrĩ, “Mesia agaaciarĩrwo kũ?”

5 Nao makĩmũcookeria makĩmwĩra atĩrĩ, “Agaaciarĩrwo itũũrainĩ rĩa Bethilehemu, thĩinĩ wa Juda, kũringana na ũrĩa kwandĩkĩĩtwo nĩ Mũnabii atĩ:

6 ‘Nawe Bethilehemu, bũrũriinĩ wa Judea,

ti we mũniini kũrĩ matũũra moothe ma Juda;

tondũ thĩinĩ waku nĩkuo gũkoima mũtongoria

ũrĩa ũgaatongoragia andũ aakwa a Isiraeli.’ ”

7 Naake Herode aigua ũguo agĩĩta athuuri acio maarĩ na ũũgĩ wa njata moimĩĩte mwena wa na irathĩro na hitho, agĩtuĩria kuuma kũrĩ o hĩndĩ ĩrĩa njata ĩyo yoneetwo.

8 Agĩcooka akĩmatũma Bethilehemu akĩmeera atĩrĩ, “Thiĩi mũgatuĩrie wega harĩa kaana karĩ, na mwakoona mũũke mũmenyithie nĩ geetha o na niĩ thiĩ ngagathaathaiye.”

9 Nao maigua ũrĩa mũthamaki aameerire magĩgĩĩthiĩra. Nayo njata ĩrĩa mooneete mwena wa na irathĩro ĩkĩmatongoria kinya ĩgĩthiĩ ĩkĩrũũgama igũrũ rĩa harĩa kaana kaarĩ.

10 Nao moona njata ĩyo magĩkena gĩkeno kĩnene mũno.

11 Na rĩĩrĩ, matoonya nyũmba makĩona kaana na nyina Mariamu, magĩturia ndu magĩgathaathaiya. Magĩcooka makĩohora iheeo ciao cia goro: thahabu, ũbaani, na manemane magĩkahe.

12 Na rĩĩrĩ, athuuri acio maarĩ na ũũgĩ wa njata magĩkaanio nĩ Ngai kĩrootoinĩ makĩĩrwo matigacookere kũrĩ Herode, nĩ ũndũ ũcio, makĩinũka bũrũri wao magereire njĩra ĩngĩ.

Kũũrĩra Misiri

13 Na rĩĩrĩ, athuuri acio maarĩ na ũũgĩ wa njata marĩĩkia kũinũka, mũraika wa Mwathani akiumĩrĩra Josefu kĩrootoinĩ akĩmwĩra atĩrĩ, “Ũkĩra woe kaana na nyina mũũrĩre bũrũri wa Misiri, mũikare kuo kinya ngaakwĩra, nĩ ũndũ Herode nĩarenda gũcaria kaana nĩ geetha akoorage.”

14 Naake Josefu agĩũkĩra agĩkĩoya kaana na nyina o ũtukũ, agĩthiĩ bũrũri wa Misiri,

15 kũrĩa maikarire kinya hĩndĩ ĩrĩa Herode aakuire. Maũndũ macio meekĩkire nĩ geetha ciugo iria ciaririo nĩ Mwathani ahũthĩrĩĩte mũnabii ihinge rĩrĩa oigire atĩrĩ, “Nĩndeetire Mũrũ wakwa oime bũrũri wa Misiri.”

Twana kũũragwo

16 Rĩrĩa Herode aamenyire atĩ nĩkũheenio aaheeneetio nĩ athuuri acio maarĩ na ũũgĩ wa njata, moimĩĩte mwena wa na irathĩro akĩng’ũrĩka mũno, agĩathana kũu Bethilehemu guothe o hamwe na matũũra marĩa maagũthiũrũrũkĩirie atĩ twana tuothe twa tũhĩĩ twa mĩaka ĩĩrĩ gũcooka na thĩ, tũũragwo. Eekire ũguo kũringana na hĩndĩ ĩrĩa eerĩĩtwo nĩ athuuri acio atĩ njata nĩyoneetwo.

17 Na hĩndĩ ĩyo rĩĩrĩ ciugo iria ciarĩĩtio nĩ mũnabii Jeremia igĩgĩkinya rĩrĩa oigĩĩte atĩrĩ:

18 “Mũgambo nĩwaiguirwo Rama,

wa kĩrĩro na kũgirĩka kũnene.

Rakeli akĩrĩrĩra ciana ciake;

na ndangĩakirĩkire, tondũ nĩciakuĩte.”

Gũcooka itũũrainĩ rĩa Nazarethi

19 No rĩĩrĩ, rĩrĩa Herode aakuire, mũraika wa Mwathani nĩoimĩrĩire Josefu kĩrootoinĩ arĩ kũu bũrũriinĩ wa Misiri

20 akĩmwĩra atĩrĩ, “Ũkĩra woe kaana na nyina mũcooke bũrũriinĩ wa Isiraeli, tondũ arĩa meendaga gũkooraga nĩmakuĩte.”

21 Naake Josefu agĩgĩũkĩra, akĩoya kaana na nyina magĩcooka bũrũriinĩ wa Isiraeli.

22 No rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Josefu aiguire atĩ Arikelau nĩ we wathanaga Judea ithenya rĩa ithe Herode, agĩĩtigĩra gũcooka kuo. Naake akaanio nĩ Ngai na njĩra ya kĩrooto, agĩthiĩ Galili,

23 itũũrainĩ rĩa Nazarethi, agĩtũũra kuo nĩ geetha ũrĩa anabii moigĩĩte ũhinge atĩ: “Nĩgageetagwo Mũnazari.”

Mahunjio ma Johana Mũbatithania

1 Matukũinĩ o macio Johana Mũbatithania agĩũka werũinĩ wa kũu Judea akĩhunjagia akiugaga atĩrĩ,

2 “Mwĩrireei meehia maanyu tondũ Ũthamaki wa igũrũ ũrĩ hakuhĩ!”

3 Johana ũyũ nĩ we mũnabii Isaia aarĩĩtie ũhoro wake hĩndĩ ĩrĩa oigire atĩrĩ:

“Kwĩ mũgambo wa mũndũ ũranĩrĩra werũinĩ akoiga atĩrĩ,

‘Haarĩriai barabara ya Mwathani,

na mũrũngarie njĩra ciake!’ ”

4 Johana eekĩraga nguo yathondekeetwo na guoya wa ngamĩĩra, na akeyohaga mũcibi wa rũũa njohero, nacio irio ciake ciakoragwo irĩ ngigĩ na ũũkĩ wa gĩthaka.

5 Nao andũ magĩũka kũrĩ we moimĩĩte Jerusalemu na bũrũriinĩ wa Judea guothe o na kuuma bũrũri wothe ũrĩa wahakanĩĩte na rũũĩ rwa Jorodani.

6 Makiumbũra meehia maao, naake akimabatithĩria rũũĩinĩ rwa Jorodani.

7 Na hĩndĩ ĩrĩa Johana oonire Afarisai aingĩ na Asadukai magĩũka kũrĩ we nĩ geetha amabatithie akĩmeera atĩrĩ, “Inyuĩ ciana ici cia nduĩra, nũũ ũmwĩrĩĩte atĩ no mũhote kũũrĩra maraakara ma Ngai marĩa makirie gũũka?

8 Ĩkaai ciĩko njega cia kuonania atĩ nĩmwĩrirĩĩte meehia maanyu,

9 na mũtikaae kwĩĩra na ngoro cianyu atĩrĩ, ‘Ithe witũ nĩ Aburahamu,’ nĩ gũkorwo ngũmwĩra atĩ Ngai no atũme mahiga maya matuĩke ciana cia Aburahamu.

10 Ithanwa nĩrĩhaarĩrie rĩa gũtema mĩtĩ, mũtĩ o wothe ũtaciaraga maciaro meega nĩũgũtemwo ũikio mwakiinĩ.

11 Niĩ ndĩmũbatithagia na maaĩ nĩ ũndũ nĩmwĩrirĩĩte meehia maanyu, no rĩĩrĩ, ũrĩa ũgũũka thuutha wakwa arĩmũbatithagia na Roho Mũtheru na mwaki. Ũcio e na hinya kũrĩ niĩ tondũ o na ndiagĩrĩire kũmũkuuĩra iraatũ ciake.

12 Ningĩ e na gĩcungi gĩake gĩa kũhuuha ngano nĩ geetha atherie ngano, amĩige ikũmbĩ, namo mahuti amacine na mwaki ũtahoraga.”

Jesũ kũbatithio

13 Hĩndĩ ĩyo Jesũ akiuma Galili agĩthiĩ rũũĩinĩ rwa Jorodani akabatithio nĩ Johana.

14 Naake Johana akĩenda kũmũgiria akĩmũũria atĩrĩ, “Kaĩ ũgũũka kũrĩ niĩ ngũbatithie na nĩ niĩ njagĩrĩirwo nĩgũũka kũrĩ we ũbatithie?”

15 Naake Jesũ akĩmũcookeria akĩmwĩra atĩrĩ, “Reke gũtuĩke ũguo, nĩ ũndũ wabatithia nĩtũgwĩka wendi wa Ngai.” Naake Johana agĩgĩĩtĩkĩra.

16 Naake Jesũ arĩĩkia kũbatithio o ũguo, akiumĩra maaĩinĩ, narĩo igũrũ rĩkĩhingũka, akĩona Roho wa Ngai agĩikũrũka ahaana ta ndutuura akĩũmba igũrũ rĩake.

17 Naguo mũgambo ũkiuma igũrũ ũkiuga atĩrĩ, “Ũyũ nĩ we Mũrũ wakwa ũrĩa nyenda, na nĩngenaga mũno nĩ we.”

Kũgerio kwa Jesũ

1 Matukũinĩ o macio Roho agĩtongoria Jesũ akĩmũtwara werũinĩ nĩ geetha akagerio nĩ Mũcuukani.

2 Naake aaniina mĩthenya na mootukũ mĩrongo ĩna ehingĩĩte kũrĩa na kũnyua akĩhũũta.

3 Naake Mũcuukani agĩgĩũka kũrĩ we akĩmwĩra atĩrĩ, “Angĩkorwo nĩ we Mũrũ wa Ngai-rĩ, atha mahiga maya matuĩke irio.”

4 Naake Jesũ akĩmũcookeria atĩrĩ, “Maandĩko moigĩĩte atĩrĩ, ‘To irio ciiki ingĩtũũria mũndũ muoyo, ĩndĩ no atũũrio nĩ kiugo o gĩothe kĩrĩa kiumaga kanua ka Ngai.’ ”

5 Naake Mũcuukani agĩcooka agĩtwara Jesũ Jerusalemu, itũũra rĩrĩa rĩtheru, akĩmũhaicia o gathũrũmũndũ ka Hekaarũ akĩmwĩra atĩrĩ,

6 “Angĩkorwo nĩ we Mũrũ wa Ngai-rĩ, wĩgũithie thĩ nĩ ũndũ maandĩko moigĩĩte atĩrĩ,

‘Ngai nĩagaatha araika aake nĩ ũndũ waku,

na nĩmagaakwanĩrĩria na mooko maao,

nĩ geetha ndũkaagũthwo kũgũrũ nĩ ihiga.’ ”

7 Naake Jesũ akĩmũcookeria atĩrĩ, “O rĩngĩ nĩkwandĩkĩĩtwo atĩrĩ, ‘Ndũkaanagerie Mwathani Ngai waku.’ ”

8 Ningĩ Mũcuukani ĩgĩtwara Jesũ igũrũ rĩa kĩrĩma kĩraaya mũno akĩmuonia moonene moothe ma thĩ o na riiri wamo,

9 akĩmwĩra atĩrĩ, “Maya moothe nĩngũkũhe ũngĩnyinamĩrĩra ũthaathaiye.”

10 Naake Jesũ akĩmwĩra atĩrĩ, “Thiĩ Caitaani! Tondũ maandĩko moigĩĩte atĩrĩ, ‘Thaathayagia Mwathani Ngai waku na ũmũtungatagĩre o we wiki.’ ”

11 Hĩndĩ ĩyo Mũcuukani agĩtiga Jesũ, nao araika magĩũka makĩmũtungatĩra.

Jesũ kwambĩrĩria wĩra wake bũrũriinĩ wa Galili

12 Na hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aiguire atĩ Johana nĩaikĩĩtio njeera agĩthiĩ Galili.

13 Naake ndaigana gũikara Nazarethi, no aathiire gũikaraga Kaperinaumu, itũũra rĩrĩa rĩarĩ ndeereinĩ cia iria rĩa Galili bũrũriinĩ wa Zebuluni na Nafutali.

14 Maũndũ maya meekĩkire nĩ geetha ciugo iria ciaririo nĩ mũnabii Isaia ihinge:

15 “Bũrũri wa Zebuluni na bũrũri wa Nafutali

kũrĩa kũng’ethanĩire na iria,

mũrĩmo ũũrĩa ũngĩ wa rũũĩ rwa Jorodani,

nĩkuo Galili kwa andũ a Ndũũrĩrĩ!

16 Andũ arĩa matũũraga ndumainĩ

nĩmakoona ũtheri mũnene.

Na arĩa matũũraga bũrũriinĩ wa nduma ya gĩkuũ,

nĩmakaarĩrwo nĩ ũtheri.”

17 Kuuma hĩndĩ ĩyo Jesũ akĩambĩrĩria kũhunjia ũhoro akiugaga atĩrĩ, “Mwĩrireei meehia maanyu nĩ ũndũ Ũthamaki wa igũrũ ũrĩ hakuhĩ!”

Jesũ gwĩta ategi ana a thamaki

18 Na rĩrĩa Jesũ aageragĩra hũgũrũrũinĩ cia iria rĩa Galili, akĩona aanake eerĩ a nyina ũmwe magĩtega thamaki na ngara, amu maarĩ ategi a thamaki. Ũmwe wao eetagwo Simoni (nĩ we Petero), na ũrĩa ũngĩ eetagwo Anderea.

19 Naake Jesũ akĩmeera atĩrĩ, “Nũmĩrĩraai na nĩngũmũtua ategi a andũ.”

20 Nao magĩtiganĩria ngara ciao cia gũtega thamaki makĩmũrũmĩrĩra.

21 Naake oima hau agĩkora aanake angĩ eerĩ a nyina ũmwe, nao nĩ Jakubu mũrũ wa Zebedi, na Johana mũrũ wa nyina. Eerĩ maarĩ gatarũinĩ me na ithe wao Zebedi magĩtuma ngara ciao. Jesũ akĩmeeta,

22 na ihinda o rĩu magĩtiganĩria gatarũ o hamwe na ithe, makĩmũrũmĩrĩra.

Jesũ kũrutana, kũhunjia na kũhonania

23 Thuutha ũcio Jesũ agĩthiũrũrũka Galili guothe akĩrutanaga thunagogiinĩ, akĩhunjagia Ũhoro Mwega wa Ũthamaki wa Ngai, akĩhonagia andũ arĩa maarũarĩĩte mĩrimũ ya mĩthemba yothe na ndwari ciothe.

24 Kwoguo ngumo yake ĩkĩhunja bũrũri wothe wa Siria, nao andũ makĩmũreehere andũ oothe arĩa maarĩ arũaru, na arĩa maanyiitĩĩtwo nĩ mĩrimũ ya mĩthemba mĩingĩ: arĩa maarĩ na ruwo, ngoma, arĩa maarũarĩĩte mĩrimũ ya kũinaina, na gũkua ciĩga; naake Jesũ akĩmahonia oothe.

25 Nao andũ aingĩ mũno magĩkĩmũrũmĩrĩra kuuma Galili, Dekapoli, Jerusalemu, Judea, na mũrĩmo ũũrĩa ũngĩ wa rũũĩ rwa Jorodani.

Ũrutani wa Jesũ arĩ kĩrĩmainĩ

1 Na rĩrĩa Jesũ oonire andũ aingĩ, akĩambata kĩrĩma igũrũ, na arĩĩkia gũikara thĩ arutwo aake magĩũka harĩ we.

2 Naake akĩambĩrĩria kũmaruta akĩmeera atĩrĩ:

Kũraathimwo kũrĩa kwa ma

3 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa meriragĩria maũndũ ma kĩĩroho;

nĩ ũndũ Ũthamaki wa igũrũ nĩ wao!

4 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa maracakaya;

nĩ ũndũ nĩmakoomĩrĩrio!

5 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa ahooreri;

nĩ ũndũ nĩmakaaheeo kĩrĩa meerĩirwo thĩ!

6 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa mahũũtagĩra na makanyootera maũndũ ma ũthingu;

nĩ ũndũ nĩmakaahũũnio!

7 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa maiguanagĩra tha;

nĩ ũndũ nĩmakaiguĩrwo tha!

8 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa atheru ngoro;

nĩ ũndũ nĩmakoona Ngai!

9 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa macaragia thaayũ;

nĩ ũndũ nĩmageetagwo ciana cia Ngai!

10 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ arĩa manyariiragwo nĩ ũndũ wa maũndũ ma ũthingu;

nĩ ũndũ Ũthamaki wa igũrũ nĩ wao!

11 “Kũraathimwo-rĩ, nĩ inyuĩ hĩndĩ ĩrĩa andũ mekũmũruma, makamũnyariira, na makamũigĩrĩra igeenyo cia mĩthemba yothe nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa.

12 Kenagaai na mũcanjamũke, tondũ iheeo cianyu nĩ nene mũno igũrũ kwa Ngai. Ũguo noguo anabii arĩa maarĩ mbere yanyu maanyariiragwo.

Cumbĩ na Ũtheri

13 “Nĩ inyuĩ cumbĩ wa thĩ. Ĩndĩ cumbĩ ũngĩthira mũcamo, ũngĩgĩcooka gũcamithio ta cumbĩ atĩa? Ndũrĩ bata, nĩgũteeo ũteagwo ũkarangwo nĩ andũ.

14 “Nĩ inyuĩ ũtheri wa thĩ. Itũũra rĩrĩa rĩakĩĩtwo kĩrĩma igũrũ rĩtingĩhithĩka.

15 Gũtirĩ mũndũ ũgwatagia taawa akaũkunĩkĩra na irebe; taawa wagwatio ũigagĩrĩrwo handũ igũrũ ũmũrĩkĩre andũ oothe arĩa marĩ nyũmba.

16 Ũguo noguo na inyuĩ ũtheri wanyu wagĩrĩirwo nĩgũtheragĩra andũ, nĩ geetha moonage ciĩko cianyu njega, na magoocage Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ.

Jesũ kũrutana ũhoro wa Watho

17 “Mũtigeciirie atĩ njũkĩĩte kũniina Watho wa Musa kana ũrutani wa anabii. Ndiũkĩĩte gũciniina, no njũkĩĩte gũcihingia.

18 Ngũmwĩra atĩrĩ na ma, kinyagia rĩrĩa thĩ na igũrũ igaathira, gũtirĩ kaũndũ o na kamwe ka Watho gakeeherio, kinya maũndũ moothe mahinge!

19 Mũndũ ũrĩa ũtaathĩkagĩra maathani, o na akorwo nĩ kaũndũ karĩa kaniini, na akaruta andũ arĩa angĩ gwĩkaga taake, agaakorwo arĩ wa thuutha biũ Ũthamakiinĩ wa igũrũ. No ũrĩa wathĩkagĩra Watho, na akaruta arĩa angĩ gwĩkaga taake, agaakorwo arĩ mũnene Ũthamakiinĩ wa igũrũ.

20 Ngũmwĩra atĩrĩ, kĩrĩa gĩgaatũma mũingĩre Ũthamakiinĩ wa igũrũ no mũkorirwo mũrĩ athingu gũkĩra arutani a Watho na Afarisai.

Kũrutana ũhoro wa maraakara

21 “Nĩmũiguĩte atĩ andũ a tene meerĩĩtwo atĩ, ‘Ndũkaanoragane, na ũrĩa ũkooragana nĩagaatuĩrwo.’

22 No rĩu niĩ ngũmwĩra atĩrĩ: mũndũ o wothe ũkaaraakarĩra mũrũ wa ithe,nĩagaaciirithio, na mũndũ ũrĩa ũkaaruma mũndũ ũrĩa ũngĩ nĩagaatwarwo mbere ya kĩama. Ningĩ ũrĩa ũgeeta mũrũ wa ithe ‘Kĩrimũ gĩĩkĩ,’ arĩ ũgwatiinĩ wa gũgaikio icuainĩ.

23 Tondũ ũcio, ũngĩkorwo ũkĩrutĩra Ngai kĩheeo gĩaku kĩgongoonainĩ, na hĩndĩ ĩyo ũririkane atĩ nĩũraakarĩĩtie mũrũ wa thooguo,

24 amba ũtige kĩheeo gĩaku o hau kĩgongoonainĩ ũthiĩ wambe ũkaiguithanie naake, na mwarĩĩkia kũiguithania ũcooke ũthiĩ ũkarutĩre Ngai igongoona.

25 “Mũngĩhĩtania na mũndũ na agũtware igootiinĩ, geria kũiguithania naake mũthenya wa ciira ũtaanakinya, nĩ ũndũ mwathiĩ igootiinĩ agaakũneana kũrĩ mũciirithania, ũrĩa ũgaakũnengerana kũrĩ thigari ũikio njeera.

26 Ngũkwĩra atĩrĩ na ma, gũtirĩ hĩndĩ ũkoima kũu njeera ũtarĩĩkĩĩtie kũrĩha gathendi ka mũico ka mbeeca iria ũtuĩrĩirwo.

Kũrutana ũhoro wa ũtharia

27 “Nĩmũiguĩte nĩkwĩrĩĩtwo atĩ: ‘Ndũkaanatharanie.’

28 No rĩu ngũmwĩra atĩrĩ: mũndũ o wothe ũroraga mũndũ wa nja na akamwĩrirĩria nĩarĩĩkĩĩtie gũtharia naake ngoroinĩ yake.

29 Kwoguo riitho rĩaku rĩa ũrĩo rĩngĩtũma wĩhie, rĩkũũre ũrĩte. Nĩ kaba ũikare ũtarĩ na kĩĩga kĩmwe kĩa mwĩrĩ gũkĩra mwĩrĩ waku wothe ũikio icuainĩ.

30 Nakuo guoko gwaku kwa ũrĩo kũngĩtũma wĩhie, gũtinie ũgũte. Nĩ kaba ũikare ũtarĩ na kĩĩga kĩmwe kĩa mwĩrĩ gũkĩra mwĩrĩ waku wothe ũikio icuainĩ.

Jesũ kũrutana ũhoro wa gũtigana kwa mũthuuri na mũtumia

31 “Ningĩ nĩmũiguĩte nĩkwĩrĩĩtwo atĩ, ‘Mũndũ o wothe angĩtigana na mũtumia wake, no mũhaka amũhe marũa makuonania atĩ nĩmaatigana.’

32 No rĩu ngũmwĩra atĩrĩ, mũndũ wothe ũtiganaga na mũtumia wake, tiga nĩ ũndũ wa ũtharia, nĩatũmaga mũtumia ũcio atuĩke mũtharia angĩhika rĩngĩ, na mũndũ ũrĩa ũhikagia mũtumia ũtiganĩĩte na mũthuuriwe, o naake nĩgũtharia atharagia naake.

Kũrutana ũhoro wa mĩĩhĩtwa

33 “Ningĩ nĩmũiguĩte atĩ andũ a tene meerĩĩtwo atĩrĩ, ‘Ndũkaanehĩte tũhũ, na no mũhaka ũhingagie kĩrĩa wĩrĩire Mwathani.’

34 No niĩ ngũmwĩra atĩrĩ, mũtikaanehĩte o na atĩa; mũtikaanehĩte na igũrũ nĩ ũndũ nĩkuo gĩtĩ kĩa ũthamaki kĩa Ngai;

35 o na kana mwĩhĩte na thĩ nĩ ũndũ nĩkuo gaturwa ka makinya maake, o na kana na Jerusalemu, nĩ ũndũ nĩrĩo itũũra rĩa Mũthamaki ũrĩa mũnene.

36 O na ndũkaanehĩte na mũtwe waku nĩ ũndũ ndũngĩhota gũtũma rũcuĩrĩ o na rũmwe rwaku rũire kana rũerũhe.

37 Mũkiuga ũndũ, ugagaai ĩĩ kana aaca, nĩ ũndũ mĩĩhĩtwa ĩyo ĩngĩ yothe yumaga kũrĩ Ũrĩa Mũũru.

Kũrutana ũhoro wa kwĩrĩhĩria

38 “O na nĩmũiguĩte nĩkwĩrĩĩtwo atĩ, ‘Riitho rĩrĩhagwo na riitho, na igego rĩrĩhagwo na igego.’

39 No niĩ ngũmwĩra atĩrĩ, mũtikaanerĩhĩrie o na mwahĩtĩrio. Mũndũ akũgũtha rũthĩa rwa ũrĩo, reke akũgũthe o na rũu rũngĩ.

40 Na mũndũ angĩgũthitanga agũtuunyithie igooti, o na kanjũ yaku reke akuue.

41 Na mũndũ angĩgwatha mũthiĩ naake kiromita ĩmwe, thiĩi naake kiromita igĩrĩ.

42 Ningĩ mũndũ angĩkũhooya kĩndũ mũhe, na angĩgũkomba kĩndũ mũkombithie.

Endagaai thũ cianyu

43 “Nĩmũiguĩte kwĩrĩĩtwo atĩ, ‘Endagaai araata aanyu, na mũthũũrage thũ cianyu.’

44 No niĩ ngũmwĩra mwendage thũ cianyu na mũhooyagĩre arĩa mamũnyariiraga,

45 nĩ geetha mũtuĩke ciana cia Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ. Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ atũmaga riũa rĩake rĩarĩre andũ arĩa ooru o na arĩa eega, na akoiria mbura kũrĩ arĩa athingu o na kũrĩ arĩa matarĩ athingu.

46 Ngai angĩkĩmũhe kĩheeo kĩrĩkũ angĩkorwo mwendeete o andũ arĩa mamwendeete inyuĩ? Githĩ o na arĩa meetagia mbeeca cia igooti matiĩkaga o ũguo?

47 Angĩkorwo no araata aanyu mũgeithagia-rĩ, kũrĩ ũndũ mũgĩĩkaga ũteekagwo nĩ arĩa angĩ? Githĩ o na andũ arĩa mateetĩkĩĩtie ũhoro wa Ngai matiĩkaga o ũguo?

48 Nĩ ũndũ ũcio, no mũhaka mũkoragwo mũrĩ akinyanĩru o ta ũrĩa Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ arĩ mũkinyanĩru!

Kũrutana ũhoro wa gũteithia athĩĩni

1 “Mwĩmenyerereei mũtikaae gwĩkaga ciĩko cianyu njega mbere ya mũingĩ atĩ nĩ geetha wone ũrĩa mũreeka. Mũngĩĩka ũguo gũtirĩ kĩheeo mũkaaheeo nĩ Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ.

2 “Kwoguo hĩndĩ ĩrĩa mwaheana kĩndũ gĩgateithie athĩĩni, tigagaai gũthiĩ mũkĩanagĩrĩra ũrĩa mũreeka ta ũrĩa hinga ciĩkaga rĩrĩa irĩ thĩinĩ wa thunagogi o na irĩ njĩrainĩ, nĩ geetha iganwo nĩ andũ. Ngũmwĩra na ma atĩ, nĩirĩĩkĩĩtie kũrĩhwo mũcaara wacio.

3 No hĩndĩ ĩrĩa ũkũheana kĩndũ gĩa gũteithia athĩĩni, heanaga na hitho, na ndũkaarekage guoko gwaku kwa ũmotho kũmenyage ũrĩa guoko gwaku kwa ũrĩo kũreeka nĩguo ũndũ ũcio ũkoragwo ũrĩ wa hitho.

4 Naake Ithe wanyu ũrĩa wonaga maũndũ ma hitho nĩagaakũhe kĩheeo.

Jesũ kũrutana kũhooya

5 “Hĩndĩ ĩrĩa mũkũhooya tigagaai gwĩka ta hinga! Hinga ciendeete kũrũũgama thunagogiinĩ o na mĩkĩrainĩ ya njĩra rĩrĩa ikũhooya nĩ geetha andũ macione. Ngũmwĩra na ma atĩ nĩirĩĩkĩĩtie kũrĩhwo mũcaara wacio.

6 No hĩndĩ ĩrĩa wee ũkũhooya toonyaga nyũmba yaku na warĩĩkia kũhinga mĩrango, ũkahooya thooguo waku ũrĩa ũtoonekaga. Naake thooguo ũcio wonaga ũrĩa ũreeka na hitho nĩagaakũhe kĩheeo gĩaku.

7 “Rĩrĩa mũkũhooya tigagaai kũhũhũũtĩka mũkiugaga maũndũ ma tũhũ ta ũrĩa andũ arĩa mateetĩkĩĩtie meekaga. Acio meciiragia atĩ ngai ciao nĩikũmaigua nĩ ũndũ wa kũraihia mahooya.

8 Inyuĩ tigagaai gũtuĩka ta o, nĩ amu Ithe wanyu nĩoĩ kĩrĩa mũbataire o na mũtamũũrĩĩtie.

9 Nĩ ũndũ ũcio, hooyagaai atĩrĩ,

‘Ithe witũ ũrĩ igũrũ;

Rĩĩtwa rĩaku rĩtheru rĩrotĩĩo;

10 Ũthamaki waku nĩũũke;

reke wendi waku wĩkagwo gũũkũ thĩ

o ta ũrĩa wĩkagwo kũu igũrũ.

11 Tũhe ũũmũũthĩ irio ciitũ cia gũtũigana,

12 na ũtuohere mahĩtia maitũ,

o ta ũrĩa ithuĩ tuohagĩra arĩa matũhĩtagĩria.

13 Na ndũkaareke tũgũe magerioinĩ,

no ũtũhonokagie kuuma ũũruinĩ.’

14 “Nĩ gũkorwo mũngĩrekagĩra arĩa mamũhĩtagĩria, o naake Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ nĩarĩmũrekagĩra.

15 No mũngĩrega kũrekagĩra arĩa angĩ, o naake Ithe wanyu ndarĩmũrekagĩra mahĩtia maanyu.

Ũhoro wa kwĩhinga

16 “Ningĩ hĩndĩ ĩrĩa mwĩhingĩĩte, tigagaai gũtukia ithiithi cianyu ta ũrĩa hinga ciĩkaga. Hinga itukagia ithiithi ciacio nĩ geetha mũndũ o wothe akoona atĩ nĩciĩhingĩĩte. Ngũmwĩra na ma atĩ, nĩirĩĩkĩĩtie kũrĩhwo mũcaara wacio.

17 No hĩndĩ ĩrĩa wĩhingĩĩte, wĩthambage ũthiũ waku na wĩhakage maguta mũtwe,

18 nĩ geetha mũndũ o wothe ndakaamenyage atĩ nĩwĩhingĩĩte tiga o thooguo waku ũrĩa ũtoonekaga. Naake thooguo ũcio wonaga maũndũ ma hitho nĩagaakũhe iheeo ciaku.

Kũiga mũthiithũ igũrũ

19 “Tigagaai kwĩigĩra mũthiithũ gũũkũ thĩ kũrĩa ũrĩagwo nĩ memenyi na ũkaguma, na kũrĩa aici mabunjaga makaiya.

20 Mwĩigagĩreei mũthiithũ igũrũ kwa Ngai kũrĩa ũtangĩrĩĩo nĩ memenyi kana ũgume, na kũrĩa aici matangĩhota kũbunja maiye.

21 Nĩ ũndũ kũrĩa mũthiithũ wanyu ũrĩ nĩkuo ngoro cianyu o nacio irĩkoragwo.

Ũtheri wa mwĩrĩ

22 “Maitho nĩ mo taawa wa mwĩrĩ. Nĩ ũndũ ũcio maitho maaku mangĩkorwo marĩ meega, mwĩrĩ waku wothe ũrĩkoragwo ũiyũire ũtheri;

23 no maitho maaku mangĩkorwo ti meega, mwĩrĩ waku ũrĩkoragwo ũiyũire nduma. Tondũ ũcio angĩkorwo ũtheri ũrĩa ũrĩ thĩinĩ waku no nduma-rĩ, kaĩ nduma ĩyo nĩrĩgĩkoragwo ĩrĩ ndumanu-ĩ!

Ngai na ũtonga

24 “Gũtirĩ mũndũ ũngĩhota gũtungatĩra aathani eerĩ; nĩ ũndũ no mũhaka amene ũmwe na eende ũrĩa ũngĩ; o na aathĩkagĩre ũmwe na anyarare ũrĩa ũngĩ. Mũtingĩhota gũtungatĩra Ngai na mũtungatĩre ũtonga.

25 “Nĩ ũndũ ũcio, ngũmwĩra atĩ mũtigetangage ngoro nĩ ũndũ wa kĩrĩa mũrĩrĩaga kana mũrĩnyuaga, kana nguo iria mũrĩhumbaga mĩĩrĩinĩ yanyu. Githĩ muoyo ndũkĩrĩĩte irio? Na mwĩrĩ githĩ ndũrĩ bata kũrĩ nguo?

26 Taroraai nyoni cia rĩerainĩ: itihandaga kana ikagetha o na kana ikaiga thitoo; no Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ nĩ we ũciheaga gĩa kũrĩa! Atĩrĩĩrĩ, githĩ mũtirĩ a bata mũno gũkĩra nyoni?

27 Ningĩ-rĩ, nĩkũrĩ mũndũ o na ũmwe wanyu ũngĩhota kwĩyongerera matukũo na maniini nĩ ũndũ wa gwĩtanga?

28 “Mwĩtangaga nĩkĩ nĩ ũndũ wa nguo? Taroraai mahũa ma gĩthaka ũrĩa makũraga: matirutaga wĩra kana magetumĩra nguo;

29 no ngũmwĩra atĩ o na gũtuĩka mũthamaki Solomoni aarĩ na ũtonga mũingĩ mũno, ndagemeete ta ihũa rĩmwe rĩa maya.

30 Angĩkorwo Ngai nĩ we ũhumbaga nyeki ya gĩthaka, ĩrĩa ĩcaũkaga ũũmũũthĩ na rũũciũ ĩkooma ĩgaikio riiko-rĩ, githĩ ndarĩkĩmũhumbaga mũno makĩria? Kaĩ ti itherũ wĩtĩkio wanyu nĩ mũniini-ĩ!

31 “Kwoguo tigagaai gwĩtanga mũkĩũria atĩrĩ, ‘Tũkũruta kũ gĩa kũrĩa kana tũkũnyua kĩ o na kana tũkwĩhumba kĩ?’

32 (Macio nĩ mo maũndũ marĩa andũ arĩa mateetĩkĩĩtie metangaga namo.) Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ nĩoĩ atĩ nĩmũbatairio nĩ maũndũ macio moothe.

33 No ambaai mũcarie Ũthamaki wa Ngai na ũthingu wake na maũndũ macio mangĩ moothe nĩarĩmũheaga.

34 Nĩ ũndũ ũcio, mũtigetangage nĩ ũndũ wa rũũciũ; nĩ ũndũ rũũciũ nĩrũgetangĩkĩra ruo rwene. Rekeei o mũthenya ũiganagwo nĩ mathĩĩna maaguo.

Ũhoro wa gũtuĩra andũ arĩa angĩ

1 “Mũtigaatuanagĩre, nĩ geetha o na inyuĩ mũtikaanatuĩrwo nĩ Ngai,

2 nĩ ũndũ akaamũtuĩra o ta ũrĩa mũtuagĩra andũ arĩa angĩ, ningĩ kĩgeri kĩrĩa mũrĩgeragĩra arĩa angĩ nakĩo nokĩo na inyuĩ mũkaagererwo nakĩo.

3 Nĩ kĩĩ gĩgũtũma wone kĩhuti kĩrĩa kĩrĩ riitho rĩa mũrũ wa thooguo, no ndũngĩigua mũgogo ũrĩa wĩ riitho rĩaku?

4 Kana ũngĩhota atĩa kwĩra mũrũ wa thooguo atĩ ũmũrute kĩhuti kĩrĩa kĩrĩ riitho rĩake, o hĩndĩ ĩrĩa wee wĩ na mũgogo riitho rĩaku?

5 Wee hinga ĩno! Amba ũrute mũgogo ũcio ũrĩ riitho rĩaku na nĩũkuona wega ũkĩruta mũrũ wa thooguo kĩhuti kĩrĩa kĩrĩ riitho rĩake.

6 “Tigagaai kũhe ngui kĩndũ kĩrĩa kĩamũre, nĩ ũndũ no icooke imũgarũrũke. Ningĩ tigagaai gũikĩria ngũrũe ruuru cianyu iria cia goro, nĩ ũndũ no gũciranga ingĩciranga na magũrũ.

Hooyai, cariai, ringaringaai mũrango

7 “Hooyai na nĩmũkũheeo; cariai na nĩmũkuona; ringaringaai mũrango na nĩmũkũhingũrĩrwo.

8 Nĩ ũndũ mũndũ o wothe ũhooyaga nĩaheagwo, na ũrĩa ũcaragia nĩonaga, na ũrĩa ũringaringaga mũrango nĩahingũragĩrwo.

9 Kana nĩ mũndũ ũrĩkũ wanyu ũngĩĩtio mũgate nĩ mwana wake, naake amũhe ihiga?

10 O na kana amwĩtie thamaki, naake amũhe nyoka?

11 Angĩkorwo inyuĩ o na mũrĩ ooru nĩmũmenyaga kũhe ciana cianyu iheeo njega-rĩ, nĩ maita maigana Ithe wanyu ũrĩa ũrĩ igũrũ angĩgĩkĩrĩrĩria kũheana iheeo njega kũrĩ arĩa mamwĩtagia!

12 “Kwoguo ĩkagaai andũ arĩa angĩ ũrĩa inyuĩ mũngĩenda mamwĩke, nĩ ũndũ ũcio nĩguo Watho wa Musa o na Ũrutani wa Anabii.

Kĩhingo kĩrĩa gĩceke

13 “Toonyeraai kĩhingo kĩrĩa gĩceke, nĩ ũndũ kĩhingo gĩa kũingĩra icuainĩ nĩ kĩariĩ, na njĩra ĩrĩa ĩthiaga kuo nĩ hũthũ,na andũ arĩa mamĩgeraga nĩ aingĩ.

14 No kĩhingo gĩa kũingĩra muoyoinĩ nĩ gĩceke, na njĩra ya gũkinya kuo nĩ nditũ, nao andũ arĩa mamĩonaga nĩ aniini.

Mũtĩ ũmenyekaga na maciaro maaguo

15 “Mwĩmenyagĩrĩreei anabii a maheeni, arĩa mookaga kũrĩ inyuĩ mahaana ta ng’ondu, no na kũu thĩinĩ mahaana o njũũi.

16 Andũ acio nĩmũrĩmamenyaga na ũndũ wa ciĩko ciao. Mĩtĩ ya mĩigua ndĩciaraga thabibũ, o naguo thabai ndũciaraga ngũyũ.

17 Mũtĩ mwega ũciaraga matunda meega, naguo mũtĩ mũũru ũgaciara matunda mooru.

18 Gũtirĩ hĩndĩ mũtĩ mwega ũngĩciara matunda mooru, na gũtirĩ hĩndĩ mũtĩ mũũru ũngĩciara matunda meega.

19 Mũtĩ o wothe ũtaciaraga matunda meega nĩũtemagwo ũgaikio mwakiinĩ.

20 Kwoguo nĩmũrĩmenyaga anabii a maheeni na ũndũ wa ciĩko ciao.

Inyuĩ ndiamũũĩ

21 “Ti mũndũ, wothe ũnjĩtaga ‘Mwathani, Mwathani,’ ũgaatoonya Ũthamakiinĩ wa igũrũ, tiga o arĩa meekaga ũrĩa Awa ũrĩa ũrĩ igũrũ eendaga.

22 Mũthenya wa Ituĩro wakinya andũ aingĩ nĩmakaanjĩĩra atĩrĩ, ‘Mwathani! Mwathani! Githĩ tũtiarathaga moohoro thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩaku? O na thĩinĩ wa rĩĩtwa rĩaku githĩ tũtiarutire andũ ngoma nyingĩ na tũkĩringa ciama nyingĩ?’

23 Na niĩ nĩngaameera atĩrĩ, ‘Gũtirĩ hĩndĩ niĩ ndamũũĩ. Eheraai harĩ niĩ, inyuĩ andũ aya aaganu!’

Aaki eerĩ

24 “Rĩu-rĩ, mũndũ ũrĩa ũiguaga ciugo ici ciakwa na agaciathĩkĩra ahaana ta mũndũ mũũgĩ ũrĩa wakire nyũmba yake na mũthingi wa ihiga.

25 Rĩrĩa mbura yoirire, na njũũĩ ikĩiyũra, rũhuuho rũkĩhuruutana, nacio ikĩhũũra nyũmba ĩyo no ndĩagũire, nĩ ũndũ mũthingi wayo wakĩĩtwo na ihiga.

26 “No mũndũ wothe ũiguaga ciugo ici ciakwa na ndaciathĩkĩre, ahaana ta mũndũ mũkĩĩgu ũrĩa wakire nyũmba yake mũthanga igũrũ.

27 Na hĩndĩ ĩrĩa mbura yoirire, na njũũĩ ikĩiyũra, naruo rũhuuho rũkĩhuruutana nacio ikĩhũũra nyũmba ĩyo na hinya, nayo ĩkĩgwa. Nakuo kũgwa kwayo kaĩ kwarĩ kũnene-ĩ!”

Ũhoti wa Jesũ

28 Na rĩĩrĩ, Jesũ arĩĩkia kwaria maũndũ macio, andũ makĩgegeara nĩ ũndũ wa ũrĩa aarutanaga.

29 Amu aarutanaga ta mũndũ warĩ na ũhoti, no ti ta arutani aao a Watho.

Jesũ kũhonia mũndũ warũarĩĩte mũrimũ mũũru wa ngoothi

1 Na hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aikũrũkaga kuuma kĩrĩma igũrũ nĩarũmĩrĩirwo nĩ andũ aingĩ.

2 Naake mũndũ warũarĩĩte mũrimũ mũũru wa ngoothi nĩokire harĩ we, agĩturia ndu mbere yake akĩmwĩra atĩrĩ, “Mwathani, ũngĩenda no ũhote gũũtheria.”

3 Naake Jesũ agĩtambũrũkia guoko akĩmũhuutia akĩmwĩra atĩrĩ, “Nĩngwenda, thera!” Na ihinda o rĩu mũndũ ũcio agĩtherio mũrimũ ũcio mũũru wa ngoothi.

4 Naake Jesũ akĩmwĩra atĩrĩ, “Ndũkaae kwĩra mũndũ o na ũmwe, no thiĩ ũkeyonanie kwĩ mũthĩnjĩri Ngai, na ũrute igongoona rĩrĩa Musa aathanire nĩ geetha andũ oothe mamenye atĩ nĩwathera.”

Jesũ kũhonia ndungata ya mũũthigari Mũroma

5 Na rĩĩrĩ hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aakinyire Kaperinaumu, Mũroma ũmwe warĩ mũnene wa thigari igana nĩokire harĩ we akĩmũthaitha akĩmwĩra atĩrĩ,

6 “Mwathani, ndungata yakwa nĩ ndũaru mũrimũ wa gũkua ciĩga, na ĩ gĩtandainĩ mũciĩ ĩhĩirwo mũno, ndĩrahota kwĩgarũra na ĩ na ruwo rũingĩ mũno.”

7 Naake Jesũ akĩmwĩra atĩrĩ, “Nĩngũũka kũmĩhonia.”

8 No Mũroma ũcio mũnene wa thigari, akĩmũcookeria atĩrĩ, “Mwathani, ndiagĩrĩirwo nĩũũke gwakwa nyũmba. No athana na ndungata yakwa nĩkũhona.

9 Niĩ-rĩ, ndĩ mũndũ wathagwo, na ndĩ na thigari njathaga, na ndeera ũmwe ‘Thiĩ,’ nĩathiaga, na ndeera ũngĩ ‘Ũka,’ nĩokaga. Nayo ndungata yakwa ndamĩĩra ‘Ĩka ũndũ ũyũ,’ nĩĩkaga.”

10 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aiguire ũguo, nĩagegire, akĩĩra andũ arĩa maamũrũmĩrĩire atĩrĩ, “Ti itherũ ndirĩ ndoona mũndũ thĩinĩ wa Isiraeli wĩ na wĩtĩkio ta ũyũ.

11 Ngũmwĩra na ma andũ aingĩ nĩmagooka moimĩĩte na mĩena ya na irathĩro na ya na ithũĩro maikare thĩ marĩanĩre na Aburahamu, Isaaka, na Jakubu Ũthamakiinĩ wa igũrũ.

12 No arĩa maagĩrĩirwo nĩ gũkorwo marĩ Ũthamakiinĩ nĩkũrutũrũrwo makaarutũrũrwo maikio ndumainĩ kũrĩa makaarĩra na mahagaranie magego.”

13 Thuutha ũcio Jesũ agĩcooka akĩĩra mũnene ũcio wa thigari igana atĩrĩ, “Inũka, ũndũ ũrĩa wĩtĩkĩĩtie nĩũkũhingĩrio.”

Nayo ndungata ya mũnene ũcio ĩkĩhonio o ihinda rĩu.

Jesũ kũhonia andũ aingĩ

14 Na rĩĩrĩ, Jesũ aathiĩ mũciĩ kwa Petero, agĩkora nyina wa mũtumia wa Petero arĩ gĩtandainĩ arũarĩĩte mũrimũ wa kũhiũha mwĩrĩ.

15 Agĩkĩmũhuutia guoko, agĩtiga kũhiũha mwĩrĩ, agĩũkĩra akĩambĩrĩria kũmũtungata.

16 Na rĩĩrĩ, hwaĩinĩ ũcio andũ makĩmũreehera andũ aingĩ maarĩ na ngoma, naake agĩcingata na kiugo gĩake na akĩhonia arĩa oothe maarĩ arũaru.

17 Eekire ũguo nĩ geetha ũrĩa kwarathĩĩtwo nĩ mũnabii Isaia kũhinge atĩ: “Wee mwene nĩoire wonje witũ, na akĩeheria mĩrimũ iitũ.”

Andũ arĩa mangĩatuĩkire arũmĩrĩri a Jesũ

18 Ningĩ Jesũ oona kĩrĩndĩ kĩrĩa kĩamũthiũrũrũkĩirie, akĩĩra arutwo aake maringe mũrĩmo ũũrĩa ũngĩ wa iria.

19 Naake mũrutani ũmwe wa Watho agĩũka harĩ we akĩmwĩra atĩrĩ, “Mũrutani, nĩngũkũrũmĩrĩra o kũrĩa guothe ũgũthiĩ.”

20 Naake Jesũ akĩmũcookeria atĩrĩ, “Mbwe nĩ irĩ marima, na nyoni nĩ irĩ itara, no Mũrũ wa Mũndũ ndarĩ o na handũ ha kũhuurũka.”

21 Ningĩ mũndũ ũngĩ warĩ mũrutwo wake akĩmwĩra atĩrĩ, “Mwathani, njĩtĩkĩria nyambe thiĩ ngathike baaba.”

22 Naake Jesũ akĩmũcookeria atĩrĩ, “Nũmĩrĩra; reke andũ arĩa akuũ mathike akuũ aao.”

Jesũ kũhooreria iria

23 Hĩndĩ ĩyo Jesũ akĩingĩra gatarũinĩ o hamwe na arutwo aake.

24 Na o rĩmwe gũkĩgĩa na kĩhuuhũkanio kĩnene kũu iriainĩ, nako gatarũ gakĩenda kũũrĩra nĩ ũndũ wa makũmbĩ ma maaĩ. Hĩndĩ ĩyo Jesũ aarĩ toro.

25 Nao arutwo aake magĩthiĩ harĩ we makĩmũũkĩria makĩmwĩra atĩrĩ, “Mwathani, tũhonokie nĩtũroorĩra.”

26 Naake Jesũ akĩmacookeria atĩrĩ, “Nĩ kĩĩ kĩmũmakĩĩtie ũguo? Kaĩ wĩtĩkio wanyu nĩ mũniini-ĩ!” Agĩcooka agĩũkĩra agĩatha rũhuuho na iria ihoorere, nacio ikĩhoorera gũgĩkira ki.

27 Nao andũ makĩgega, makĩũrania atĩrĩ, “Kaĩ mũndũ ũyũ arĩ wa mũthemba ũrĩkũ tondũ o na rũhuuho na iria nĩiramwathĩkĩra?”

Jesũ kũhonia andũ eerĩ maarĩ na ngoma

28 Na rĩĩrĩ, Jesũ arĩĩkia gũkinya bũrũri wa Agadara, mũrĩmo ũũrĩa ũngĩ wa iria, nĩacemanirie na andũ eerĩ maarĩ na ngoma makiuma na mbĩĩrĩrainĩ. Gũtirĩ mũndũ ũngĩetĩkĩrire kũgera njĩra ĩyo maarĩ, nĩ ũndũ maarĩ ooru mũno.

29 Nao rĩmwe makĩanĩrĩra makiuga atĩrĩ, “Nĩ kĩĩ ũkwenda na ithuĩ, wee Mũrũ wa Ngai? Ũũkĩĩte gũtũherithia ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩtakinyĩĩte?”

30 Na hau hakuhĩ nĩhaarĩ na rũũru rũnene rwa ngũrũe rwarĩaga ho.

31 Nacio ngoma icio ikĩmũthaitha ikĩmwĩra atĩrĩ, “Angĩkorwo nĩũgũtũingata kuuma kũrĩ andũ aya-rĩ, twagũthaitha ũreke tũtoonye rũũruinĩ rũũrĩa rwa ngũrũe.”

32 Naake Jesũ agĩciĩra atĩrĩ, “Thiĩi!” Nacio ikiuma igĩthiĩ thĩinĩ wa ngũrũe. Naruo rũũru rũu ruothe rũkĩharũrũka kĩharũrũkainĩ rũkĩĩikia iriainĩ rũkĩũrĩra.

33 Nao andũ arĩa maarĩithagia ngũrũe icio makĩũra magĩthiĩ itũũrainĩ, makĩĩra andũ ũrĩa gwekĩkĩĩte kũrĩ andũ acio maarĩ na ngoma.

34 Nao andũ oothe a itũũra rĩu magĩthiĩ gũtũnga Jesũ; hĩndĩ ĩrĩa maamuonire makĩmũthaitha oime kũu kwao.

Jesũ kũhonia mũndũ wakuĩte ciĩga

1 Naake Jesũ agĩcooka gatarũinĩ, akĩringa iria agĩcooka itũũra rĩao.

2 Nao andũ makĩmũreehere mũndũ warĩ na mũrimũ wa gũkua ciĩga akuuĩĩtwo na gĩtanda. Naake Jesũ oona ũrĩa andũ acio meetĩkĩĩtie akĩĩra mũndũ ũcio warĩ mũrũaru atĩrĩ, “Mũũriũ, wĩyũmĩrĩrie! Nĩwoherwo meehia maaku.”

3 Nao arutani amwe a Watho makĩĩĩra na ngoro atĩrĩ, “Mũndũ ũyũ nĩaruma Ngai!”

4 Naake Jesũ aamenya ũrĩa meeciiragia, akĩmooria atĩrĩ, “Nĩkĩ gĩgũtũma mwĩciirie ũũru ngoroinĩ cianyu?

5 Kuuga ‘Nĩwoherwo meehia maaku’ kana ‘Ũkĩra wĩtware-rĩ’, nĩ ũrĩkũ mũhũthũ?

6 Nĩngũmuonia atĩ Mũrũ wa Mũndũ arĩ na ũhoti thĩinĩ wa thĩ wa kuohanĩra meehia.” Naake arĩĩkia kũmeera ũguo, akĩĩra mũndũ ũcio warĩ mũrũaru atĩrĩ, “Ũkĩra woe gĩtanda gĩaku ũinũke!”

7 Naake mũndũ ũcio warĩ mũrũaru agĩũkĩra akĩinũka.

8 Nao andũ moona ũguo, magĩĩtigĩra, makĩgaatha Ngai nĩ ũndũ wa kũhe andũ ũhoti ta ũcio.

Jesũ gwĩta Mathayo

9 Naake Jesũ oima hau, aathianga nĩonire mũndũ warĩ mwĩtia wa mbeeca cia igooti wetagwo Mathayo aikarĩĩte wabiciinĩ ya kũrutĩrwo igooti. Naake Jesũ akĩmwĩra atĩrĩ, “Nũmĩrĩra.”

Naake Mathayo agĩũkĩra akĩmũrũmĩrĩra.

10 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aarĩ kwa Mathayo akĩrĩa irio, eetia a mbeeca cia igooti aingĩ na andũ aingĩ eehia nĩmookire makĩrĩanĩra na Jesũ na arutwo aake.

11 Nao Afarisai amwe hĩndĩ ĩrĩa moonire ũguo makĩũria arutwo aake atĩrĩ, “Nĩkĩ gĩgũtũma mũrutani wanyu arĩanĩre na eetia a mbeeca cia igooti na eehia?”

12 Naake Jesũ aigua ũguo akĩmacookeria akĩmeera atĩrĩ, “Andũ arĩa makoragwo na bata wa ndagĩtaarĩ nĩ arĩa arũaru, no ti arĩa matarĩ arũaru.

13 Thiĩi mwĩrute bata wa ciugo ici cia Maandĩko: ‘Nĩ tha ngwenda no ti magongoona.’ Niĩ ndiokire gwĩta andũ arĩa athingu, ndookire nĩ ũndũ wa arĩa eehia.”

Kĩũria gĩkoniĩ kwĩhinga

14 Hĩndĩ ĩyo arutwo a Johana Mũbatithania magĩũka kũrĩ Jesũ makĩmũũria atĩrĩ, “Nĩ kĩĩ gĩtũmaga ithuĩ na Afarisai twĩhingage kaingĩ no arutwo aaku matirĩ hingo mehingaga?”

15 Naake Jesũ akĩmooria atĩrĩ, “Mũgwĩciiria atĩ andũ arĩa meetĩĩtwo ũhikiinĩ no maigue kĩeha hĩndĩ ĩrĩa marĩ hamwe na mũhikania? Aaca! No mũthenya nĩũgaakinya hĩndĩ ĩrĩa mũhikania akeeherio gatagatĩinĩ kaao, na hĩndĩ ĩyo nao nĩmakeehinga.

16 “Gũtirĩ mũndũ ũtumagĩrĩra nguo ngũrũ kĩraka kĩa nguo njerũ nĩ ũndũ kĩraka kĩu kĩerũ no kĩhiũke kĩguucie nguo ĩyo, gĩgĩtũme ĩgĩtarũke makĩria.

17 Ningĩ ndibei ya mũhihano ndĩĩkĩragwo mondoinĩ ya rũũa ngũrũ, nĩ ũndũ ĩngĩĩkĩrwo no ĩtarũre mondo ĩitĩke, nayo mondo ĩgĩthũũke. Ndibei ya mũhihano ĩĩkĩragwo mondoinĩ ya rũũa ĩtarĩ ngũrũ nĩ geetha ndibei hamwe na mondo ciigĩke wega.”

Mwarĩ wa mũnene na mũtumia ũrĩa wahuutirie nguo ya Jesũ

18 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Jesũ aaragia maũndũ macio, Mũyahudi ũmwe wa anene arĩa maathanaga agĩũka harĩ we, agĩturia ndu mbere yake akĩmwĩra atĩrĩ, “Mũirĩĩtu wakwa no hĩndĩ akua, no ũka ũmũigĩrĩre mooko na nĩekũriũka.”

19 Naake Jesũ agĩũkĩra akĩmũrũmĩrĩra e na arutwo aake.

20 Na rĩĩrĩ, mũtumia watũire oiraga thakame mĩaka ikũmi na ĩĩrĩ agĩũka na thuutha wa Jesũ, akĩhuutia gĩcũrĩ kĩa nguo yake.

21 Eekire ũguo tondũ eeĩraga atĩrĩ, “Ingĩhuutia o nguo yake nĩngũhona.”

22 Naake Jesũ akĩĩhũgũra akĩmuona akĩmwĩra atĩrĩ, “Mwarĩ ũyũ, wĩyũmĩrĩrie! Wĩtĩkio waku nĩguo watũma ũhone.” Na ihinda o rĩu mũtumia ũcio akĩhona.

23 Rĩrĩa Jesũ aakinyire nyũmba kwa mũtongoria ũcio, akĩona aini a nyĩmbo cia mathiko na ũrĩa andũ aingĩ maacakayaga,

24 akĩmeera atĩrĩ, “Umaai inyuothe, mũirĩĩtu ndakuĩte nĩ toro arĩ!” Nao magĩkĩmũthekerera.

25 No hĩndĩ ĩrĩa andũ oothe moimirio nja, Jesũ agĩthiĩ harĩa mũirĩĩtu ũcio aarĩ akĩmũnyiita guoko agĩũkĩra.

26 Naguo ũhoro ũcio ũkĩmenyekana bũrũri ũcio wothe.

Jesũ kũhonia atumuumu eerĩ

27 Na rĩĩrĩ, Jesũ oima hau aathianga nĩarũmĩrĩirwo nĩ atumuumu eerĩ, nao makĩmwanĩrĩra makĩmwĩra atĩrĩ, “Tũiguĩre tha, Mũrũ wa Daudi!”

28 Naake arĩĩkia gũtoonya nyũmba, atumuumu acio magĩũka harĩ we, naake akĩmeera atĩrĩ, “Nĩmwĩtĩkĩĩtie atĩ no hote kũmũhonia?” Nao makĩmũcookeria makĩmwĩra atĩrĩ, “Ĩĩ, Mwathani.”

29 Naake Jesũ akĩmahuutia maitho akiuga atĩrĩ, “Rekeei gũtuĩke ũguo mwĩtĩkĩĩtie!”

30 Nao makĩambĩrĩria kuona. Naake Jesũ agĩcooka akĩmakaania akĩmeera atĩrĩ, “Mũtikeere mũndũ o na ũmwe ũhoro ũcio.”

31 No moima hau magĩthiĩ makĩheana ũhoro wa Jesũ bũrũri ũcio wothe.

Jesũ kũhonia mũndũ ũtaaragia

32 Rĩrĩa andũ acio moimagaraga, Jesũ akĩreeherwo mũndũ ũtaaragia nĩ ũndũ aarĩ na ngoma.

33 No hĩndĩ ĩrĩa ngoma ĩyo yaingatirwo, mũndũ ũcio akĩambĩrĩria kwaria. Nao andũ oothe makĩgega makiuga atĩrĩ, “Tũtirĩ tuona ũndũ ta ũyũ thĩinĩ wa Isiraeli!”

34 No Afarisai makiuga atĩrĩ, “Aheagwo hinya wa kũingata ngoma nĩ mũnene wa ngoma.”

Jesũ kũiguĩra andũ tha

35 Naake Jesũ agĩthiĩ agĩthiũrũrũka thĩinĩ wa matũũra moothe o hamwe na icagi, akĩrutanaga thĩinĩ wa thunagogi ciakuo na akĩhunjagia Ũhoro Mwega wa Ũthamaki wa Ngai, o na akĩhonagia arĩa maarũarĩĩte mĩrimũ ya mĩthemba yothe o na wonje wothe.

36 Na rĩrĩa aarorire andũ, akĩmaiguĩra tha nĩ ũndũ moonekaga mahurunjũkĩĩte na matarĩ na mũndũ wa kũmateithia, o ta ng’ondu itarĩ na mũrĩithi.

37 Agĩkĩĩra arutwo aake atĩrĩ, “Magetha nĩ maingĩ no aruti wĩra nĩ aniini.

38 Gĩthaitheei Mwathani mwene magetha, atũme aruti wĩra magethainĩ maake.”