Category: Kohelethu

GŨTAARĨRIA

Ibuku rĩa Mũhunjia rĩandĩkĩĩtwo maũndũ meciirĩĩtio nĩ mũndũ wa gwĩciiria ũhoro wa ũũgĩ, mũndũ wonanirie na ũkindĩrĩku mũno ũrĩa matukũ ma muoyo wa mũndũ marĩ manyiinyi, na ũrĩa makoragwo marĩ mahĩngĩcanu nĩ ũndũ wa kĩriga kĩa wagi wa kihooto o na kũiganĩra, agĩgĩtua atĩ maũndũ moothe nĩ tũhũ. Ndahotaga gũtaũkĩrwo nĩ mĩthiĩre ya Ngai, ũrĩa wathaga maũndũ moothe ma andũ. O na gwakorwo ũguo, nĩataaraga andũ marutage wĩra na hinya, na meekenagie mũno na iheeo cia Ngai ihinda iraaya o ta ũrĩa mangĩhota.

Meciiria maingĩ ma mũndũ ũcio wa gwĩciiria ũhoro wa ũũgĩ moonekaga matarĩ makinyanĩru, o na marĩ ma kwagithia mũndũ hinya. No rĩĩrĩ, ibuku rĩĩrĩ gũkorwo rĩrĩ thĩinĩ wa Mbaimbũ nĩkuonania atĩ wĩtĩkio ũkoniĩ kĩrĩĩkanĩro nĩ mwariĩ mũno ũguo atĩ nĩũnyitĩĩte ũhoro wa gwĩtĩkia atĩ gũtirĩ ũndũ o na ũmwe mwega thĩinĩ wa thĩ, o na nĩũnyitĩĩte ũhoro wa kũgĩa na nganja. Andũ aingĩ maanagĩa na ũũmĩrĩru, merora kũringana na ibuku rĩĩrĩ rĩa Kohelethu, magakĩgundũra atĩ Mbaimbũ ĩrĩa yonanĩĩtie meciiria maya, no yo ĩheanaga mwĩhoko thĩinĩ wa Ngai ũrĩa ũtũmaga mũndũ aigue arĩ na bata mũno wa gũtũũra muoyo.

Maũndũ marĩa marĩ ibukuinĩ rĩĩrĩ

Bata wa gũtũũra muoyo ũkĩrĩ ũrĩkũ? 1.1–2.26

Meciiria makoniĩ mũtũũrĩre 3.1–11.8

Mataaro ma mũthia 11.9–12.8

Kũrĩĩkia 12.9-14

Maũndũ moothe nĩ ma tũhũ

1 Ici nĩcio ciugo cia Mũhunjia mũrũ wa Daudi, ũrĩa warĩ mũthamaki thĩinĩ wa Jerusalemu.

2 Maũndũ moothe nĩ ma tũhũ, nĩguo Mũhunjia ekuuga.

Ĩĩ, ti itherũ moothe nĩ tũhũ mũtheri.

3 Nĩ uumithio ũrĩkũ mũndũ agĩaga naguo,

nĩ ũndũ wa wĩra wa hinya ũrĩa arutaga gũũkũ thĩ?

4 Njiarwa ciũkaga igacooka igathiĩ,

igatiga thĩ ĩhaana o ũguo ĩtariĩ.

5 Riũa rĩrathaga na rĩgathũa,

rĩgacooka rĩgathiĩ narua harĩa rĩrathagĩra.

6 Naruo rũhuuho rũhuruutanaga na kĩanda na na rũgongo,

rũgatũũra rũthiũrũrũkaga ũguo.

7 Nacio njũũĩ ithereraga ikeitĩrĩra iriainĩ, na iria rĩtiyũraga.

Harĩa maaĩ mathereragĩra no ho macookaga magatherera o rĩngĩ.

8 Maũndũ moothe mareehanagĩra mĩnoga ĩrĩa mũndũ atangĩhota kũgweta;

maitho matingĩigania kũmĩona kana matũ maiganie kũmĩigua.

9 Maũndũ marĩa maarĩ kuo tene, no mo magaakorwo kuo;

marĩa meekirwo tene no mo mageekwo.

Gũtirĩ ũndũ mwerũ gũũkũ thĩ.

10 Atĩrĩĩrĩ, gũtirĩ kĩndũ kĩngĩĩrwo atĩrĩ,

“Tarora wone gĩĩkĩ nĩ kĩerũ.”

Ciothe cianakorwo kuo matukũinĩ ma tene mbere iitũ.

11 Maũndũ marĩa maanakorwo kuo matiririkanagwo,

na marĩa marĩ kuo matikaaririkanwo matukũ ma thuutha.

Maũndũ marĩa Mũhunjia ũcio aanoona

12 Niĩ Mũhunjia ndaarĩ mũthamaki wa Isiraeli thĩinĩ wa Jerusalemu.

13 Nĩndatuire atĩ nĩngũbaara na nduĩrie maũndũ moothe marĩa meekagwo gũũkũ thĩ.

Ngai nĩatũnengerire maũndũ matarĩ meega tũtangagwo nĩ mo.

14 Nĩnyoneete maũndũ marĩa moothe meekagwo gũũkũ thĩ na moothe nĩ ma tũhũ; no ũndũ ũmwe na kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

15 Kĩndũ kĩrĩa kĩogomu gĩtingĩrũngĩka; na kĩrĩa gĩtarĩ ho gĩtingĩtarwo.

16 Nĩndeĩĩrire atĩrĩ, “Nĩngĩĩte na ũũgĩ mũingĩ mũno gũkĩra athamaki oothe maanaathana Jerusalemu mbere yakwa; na meciiria maakwa maanoona maũndũ maingĩ makoniĩ ũũgĩ na ũmenyi.”

17 Nĩndagĩtuire atĩ nĩngũmenya maũndũ ma ũũgĩ, na menye maũndũ ma ũgũrũki, o na menye maũndũ ma ũrimũ. No nĩndamenyire atĩ o naguo ũguo, no kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

18 Amu ũũgĩ mũnene nĩũreehage kĩeha, na kũmenya mũno kũreehage mathĩĩna maingĩ.

1 Nĩndatuire na ngoro atĩ nĩngwĩkenia na ndĩkĩmenye gĩkeno nĩ kĩĩ. No nĩndacookire ngĩmenya, o na ũguo no tũhũ.

2 Nĩndagundũrire atĩ mĩtheko nĩ ũrimũ, na ikeno itirĩ ũndũ mwega ciĩkaga mũndũ.

3 O ndĩ na thuti ya kũgĩa na ũũgĩ-rĩ, nĩndeciiririe ũrĩa ingĩĩkenia na ndibei, na ũrĩa ingĩrũmanĩrĩra na ũrimũ. Ndeciiririe hiihi no menye nĩ ũndũ ũrĩkũ mwega gũũkũ thĩ andũ mangĩĩka matukũinĩ macio maniini ma ũtũũro wao.

4 Nĩndeekire maũndũ manene; ngĩyakĩra manyũmba o na ngĩĩhandĩra mĩthabibũ mĩgũndainĩ.

5 Nĩndethondekeire mĩgũnda, o na tũmĩgũnda twa kũhuurũka, na kũu mĩgũndainĩ na tũmĩgũndainĩ tũu ngĩhanda mĩtĩ ya matunda ma mĩthemba yothe.

6 Ngĩcooka ngĩthondeka tũria twa maaĩ ma gũitĩrĩria mĩtitũ ya mĩtĩ ĩyo yakũraga.

7 Ngĩcooka ngĩgũra ngombo, na nĩndaarĩ na ngombo ciaciarĩirwo gwakwa; o na nĩndaarĩ na ng’ombe, mbũri, na ng’ondu nyingĩ gũkĩra andũ arĩa oothe maanakorwo Jerusalemu mbere yakwa.

8 Ngĩcooka ngĩcookanĩrĩria betha na thahabu kuuma mĩthiithũinĩ ya moothamaki na mabũrũri marĩa ndaathaga; o na nĩndaarĩ na arũme na atumia manyinagĩra, o na nĩndaigĩĩte atumia aingĩ o ta ũrĩa mũndũ mũrũme angĩĩrirĩria.

9 Kwa ũguo nĩndatuĩkire mũndũ mũnene gũkĩra arĩa maanakorwo Jerusalemu mbere yakwa, na ũũgĩ wakwa ngĩikara naguo.

10 Ingĩabataririo nĩ kĩndũ o nakĩ, nĩndakĩonaga, na ndieimaga ikeno cia mĩthemba yothe, na ngoro yakwa nĩyaiguaga ĩkeneetio nĩ wĩra wakwa na ũcio nĩguo wakĩrĩ mũcaara wakwa.

11 Nĩndagĩcookire ngĩciiria ũhoro wa maũndũ marĩa moothe ndeekĩĩte, o na ũrĩa ndaũrutĩĩte na hinya, na moothe ngĩona nĩ ma tũhũ, na no ũndũ ũmwe na kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ, na matiarĩ na bata o na haniini.

12 Tondũ wa rĩĩrĩ, nĩ atĩa ũngĩ mũthamaki angĩĩka tiga o maũndũ marĩa maneekwo nĩ athamaki angĩ mbere yake.

Kwa ũguo nĩndaambĩrĩirie gwĩciiria ũhoro wa ũũgĩ, ũgũrũki, o na wa ũrimũ.

13 Ngĩkĩmenya atĩ ũũgĩ nĩ mwega gũkĩra ũrimũ o ta ũrĩa ũtheri ũrĩ mwega gũkĩra nduma.

14 Mũndũ mũũgĩ nĩakoragwo akĩona kũrĩa arathiĩ, no mũndũ mũkĩĩgu ageragĩra ndumainĩ; na nĩnjũũĩ atĩ oothe makaarĩĩkĩrĩria o ũndũ ũmwe.

15 Ngĩgĩcooka ngĩĩĩra atĩrĩ, “O na niĩ ngaarĩĩkĩrĩria o ta ũrĩa irimũ ikaarĩĩkĩrĩria. Rĩu-rĩ, nĩ uumithio ũrĩkũ ngĩgĩĩte naguo nĩ ũndũ wa gũkorwo ndĩ mũũgĩ mũno? Ngĩĩcookeria atĩrĩ, ‘Hatirĩ, hatirĩ o na ũmwe.’ ”

16 Mũndũ mũũgĩ kana mũndũ mũkĩĩgu, gũtirĩ ũgũtũũra aririkanagwo matukũinĩ marĩa magooka, oothe magaakua mariganĩre tene na tene. O ũrĩa mũndũ mũũgĩ akuaga noguo mũndũ mũkĩĩgu akuaga!

17 Niĩ ngĩkĩmena ũtũũro, tondũ maũndũ moothe marĩa meekagwo gũũkũ thĩ maarĩ ma kũnjiguithia ũũru, amu moothe nĩ ma tũhũ na no ũndũ ũmwe na kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

18 Nĩndamenire indo ciothe iria ndarutĩire wĩra gũũkũ thĩ, ndamenya atĩ no mũhaka ciothe ngaacitigĩra mũndũ ũrĩa ũgooka thuutha wakwa.

19 Nũũ ũũĩ kana hiihi mũndũ ũcio agaakorwo e mũũgĩ kana e mũkĩĩgu? Na mũndũ ũcio agaagĩtuĩka mwene indo iria ndutĩire wĩra na ngahũthĩra ũũgĩ gũũkũ thĩ. O na ũguo wothe no tũhũ.

20 Kwa ũguo nĩnderirire nĩ ũndũ wa wĩra wothe ndarutĩĩte gũũkũ thĩ.

21 Tondũ mũndũ aruta wĩra na ũũgĩ wake na ũmenyi, na ũũhĩgĩrĩru, indo icio no mũhaka agaacitiga irĩĩo nĩ mũndũ ũtaacinogeire. O na ũguo wothe no tũhũ na nĩ ũũru mũno.

22 Mũndũ-rĩ, nĩ kĩĩ arĩ nakĩo thuutha wa kwĩnogia na gwĩthĩĩnia rĩrĩa ekũruta wĩra gũũkũ thĩ?

23 Matukũ moothe ma ũtũũro wake makoragwo na mathĩĩna maingĩ mũno, na mĩtangĩko yake nĩ ya kũmũreehere kĩeha. O na ũtukũ, meciiria maake matihuurũkaga. O na ũguo wothe no tũhũ.

24 Gũtirĩ ũndũ ũngĩ mwega harĩ mũndũ gũkĩra arĩe, anyue, na ekenie na indo iria anogeire. Na o na ũguo nĩndamenyire atĩ uumaga harĩ Ngai.

25 Tondũ-rĩ, we atarĩ ho, mũndũ no ahote kũrĩa kana ekenie?

26 Amu Ngai nĩwe ũheaga mũndũ ũrĩa ũmũkenagia ũũgĩ, ũmenyo na gĩkeno, no mũndũ mwĩhia amũheaga wĩra wa gũthũkũma indo akĩigaga, nĩguo indo icio ikaaheeo mũndũ ũrĩa ũkenagia Ngai. O na ũguo wothe no tũhũ, na no ũndũ ũmwe na kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

O ũndũ ũrĩ ihinda rĩrĩa wamũrĩirwo

1 Ũndũ o wothe wĩkĩkaga gũũkũ thĩ, wĩkĩkaga o ihinda rĩrĩa Ngai aamũrĩĩte.

2 Kũrĩ ihinda rĩa gũciarwo, na ihinda rĩa gũkua.

Kũrĩ ihinda rĩa kũhanda na ihinda rĩa kũmunya.

3 Kũrĩ ihinda rĩa kũũraga, na ihinda rĩa kũhonia.

Kũrĩ ihinda rĩa gũtharia na ihinda rĩa gwaka.

4 Kũrĩ ihinda rĩa kũrĩra na ihinda rĩa gũtheka.

Kũrĩ ihinda rĩa gũcakaya na ihinda rĩa kũina.

5 Kũrĩ ihinda rĩa gũkomania, na ihinda rĩtarĩ rĩa gũkomania.

Kũrĩ ihinda rĩa kũhĩmbanĩria, na ihinda rĩa kwaga kũhĩmbanĩria.

6 Kũrĩ ihinda rĩa gũcaria, na ihinda rĩa gũte.

Kũrĩ ihinda rĩa gũcookanĩrĩria, na ihinda rĩa kũhuurunja.

7 Kũrĩ ihinda rĩa gũtarũranga, na ihinda rĩa gũtuma.

Kũrĩ ihinda rĩa gũkira, na ihinda rĩa kwaria.

8 Kũrĩ ihinda rĩa kwendana, na ihinda rĩa kũmenana,

Kũrĩ ihinda rĩa mbaara, na ihinda rĩa thaayũ.

9 Mũruti wa wĩra nĩ uumithio ũrĩkũ oonaga kuuma wĩra ũrĩa arutaga?

10 Nĩnyoneete mĩtangĩko ĩrĩa Ngai aheete andũ metangage nayo.

11 Indo ciothe nĩacithondekire i njagĩrĩru mahindainĩ maacio, o na nĩekĩrĩĩte wendo wa kũmenya maũndũ ma tene na tene, no o na kũrĩ o ro ũguo, mũndũ ndangĩmenya ũrĩa Ngai eekĩĩte kuuma kĩambĩrĩria nginya kĩrĩĩkĩrĩro.

12 Rĩu nĩndĩkĩmenyeete atĩ gũtirĩ ũndũ mwega harĩ andũ gũkĩra gũkena na gwĩkenia hĩndĩ ĩrĩa yothe marĩ muoyo.

13 O na ngamenya atĩ nĩ kĩheeo kĩa Ngai kũrĩ mũndũ o wothe akarĩa, akanyua, na ageekenia na kĩrĩa anogeire.

14 Nĩnjũũĩ atĩ ũndũ o wothe wĩkagwo nĩ Ngai, ũtũũraga tene na tene; gũtirĩ ũndũ ũngĩongererwo harĩ guo, kana ũrutarutwo kuuma harĩ guo. Ngai eekire ũguo nĩ geetha andũ maikarage mamwĩtigĩrĩĩte.

15 Ũndũ o wothe wĩ kuo kana ũgaakorwo kuo-rĩ, wanakorwo kuo hĩndĩ ĩngĩ. Ngai nĩatũmaga ũndũ ũcio wĩkĩke maita maingĩ.

Wagi wa kĩhooto gũũkũ thĩ

16 Makĩria ma ũguo nĩndoonire atĩ gũũkũ thĩ handũ harĩa haagĩrĩirwo gũkorwo na kĩhooto na ũthingu, hakoragwo na waganu.

17 Nĩndakĩĩĩrire na ngoro atĩrĩ, “Ngai agaatuĩra mũndũ ũrĩa mũthingu na ũrĩa mwaganu, amu nĩathuurĩĩte ihinda rĩa ũndũ o wothe, o na rĩa wĩra o wothe.”

18 Ũhoro ũkoniĩ andũ, nĩndakĩĩĩrire na ngoro atĩ Ngai amageragia nĩguo amoonie atĩ o no ta nyamũ.

19 Amu o ũrĩa mũndũ arĩĩkagĩrĩria noguo nyamũ irĩĩkagĩrĩria, na ningĩ o ũrĩa mũndũ akuaga noguo nyamũ ĩkuaga. Mĩhũũmũ ya mũndũ na ya nyamũ no ũndũ ũmwe, na mũndũ ndakoragwo akĩrĩĩte nyamũ, amu muoyo harĩ cierĩ no tũhũ.

20 Andũ o hamwe na nyamũ meerekeire kũndũ kũmwe; andũ na nyamũ moimire tĩĩriinĩ, na andũ na nyamũ magacooka tĩĩriinĩ rĩngĩ.

21 Nũũ ũũĩ kana hiihi muoyo wa mũndũ wambataga na igũrũ naguo wa nyamũ ũgaikũrũka na thĩ?

22 Ngĩkĩmenya atĩ gũtirĩ ũndũ ũngĩ mwega gũkĩra mũndũ akenagĩre wĩra wake, amu rĩu nĩrĩo igai rĩake, na gũtirĩ ũndũ ũngĩtũma mũndũ amenye ũrĩa gũgeekĩka thuutha wa akua.

1 Ngĩcooka ngĩrora ngĩona ũrĩa gũũkũ thĩ kwagĩĩte kĩhooto. Arĩa maahinyĩrĩirio nĩmaarĩraga na gũtiarĩ mũndũ wamoomagĩrĩria. Gũtiarĩ mũndũ wamoomagĩrĩria tondũ arĩa maamahinyagĩrĩria maarĩ na hinya.

2 Nĩndeciiririe atĩ andũ arĩa makuĩte nĩ eega gũkĩra arĩa me muoyo,

3 no arĩa eega makĩria yao oothe nĩ arĩa matarĩ maaciarwo, arĩa matarĩ moona maũndũ mooru marĩa meekagwo gũũkũ thĩ.

4 O na ningĩ nĩndoonire atĩ mũndũ arutaga wĩra na akenogia nĩ ũndũ wa kũiguĩra mũndũ ũrĩa ũngĩ ũiru. O na ũguo no tũhũ na no ũndũ ũmwe na kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

5 Kwĩragwo atĩ mũndũ no akorwo arĩ mũkĩĩgu angĩĩnyiitanĩria ahũũte nginya akue.

6 Hiihi ũguo no gũkorwo arĩ ma, no ningĩ-rĩ, nĩ kaba mũndũ akorwo arĩ na tũniini na aiguage aiganĩire, gũkĩra gũkoragwo akĩĩhang’ia na no maaĩ arahũũra na ndĩrĩ.

7 Ngĩcooka ngĩona o ũndũ ũngĩ wa tũhũ gũũkũ thĩ.

8 Kũrĩ mũndũ ũtũũraga arĩ wiki, ndarĩ mwana, kana mũndũ maciaranĩirwo, no hingo ciothe akoragwo akĩruta wĩra, na ndarĩ hingo aiguaga aiganĩire ũtongainĩ ũrĩa e naguo. Gũtirĩ hingo eyũragia atĩrĩ, “Ĩ nũũ ndĩrarutĩra wĩra ũũ o na ngeiima gĩkeno nĩ ũndũ wake?” O na ũguo no tũhũ na nĩ mũtũũrĩre ũtarĩ mwega.

9 Andũ eerĩ nĩ eega gũkĩra ũmwe, amu mũcaara wa wĩra wao nĩ mwega.

10 Tondũ ũmwe wao angĩgũa, ũcio ũngĩ nĩamuoyaga. No mũndũ angĩkorwo arĩ wiki angĩgũa, ndarĩ mũndũ ũngĩmuoya.

11 O na ningĩ andũ eerĩ makoma hamwe nĩmaiguithanagia ũrugarĩ, no mũndũ angĩkoma arĩ wiki-rĩ, angĩĩiguithia ũrugarĩ atĩa?

12 Ningĩ mũndũ angĩũkĩrĩrwo nĩ mũndũ ũmwe no aremwo nĩkũmwĩtiiria, no marĩ eerĩ ndangĩmahoota. Mũhĩndo wogotheetwo na ndigi ithatũ ndũngĩtuĩka narua.

13 Nĩ kaba mũndũ mwĩthĩ mũũgĩ o na e mũthĩĩni gũkĩra mũthamaki mũkũrũ mũkĩĩgu ũtathikagĩrĩria mataaro.

14 Tondũ mũndũ ũcio mwĩthĩ no oime njeera atuĩke mũthamaki, na ũcio ũngĩ no atige gũthamaka atuĩke mũthĩĩni.

15 Nĩndagĩĩciiririe ũhoro wa andũ oothe arĩa morũũraga gũũkũ thĩ, na ngĩmenya atĩ gatagatĩinĩ kaao nĩharĩ mũndũ mwĩthĩ ũrĩa ũgaacooka handũ ha mũthamaki.

16 Andũ arĩa mũthamaki aathaga nĩ aingĩ mũno, no akua, gũtirĩ mũndũ ũkenagĩra ũrĩa aaneeka. Arĩa magooka thuutha matigaakenio nĩ we. O na ũguo no tũhũ, na no ũndũ ũmwe na kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

Wĩciirie mbere ya kuuga ũndũ

1 Menyerera mũthiĩre waku rĩrĩa ũgũtoonya nyũmba ya Ngai. Gũthiĩ kuo gũthikĩrĩria nĩ kwega gũkĩra magongoona ma irimũ, amu itikoragwo ikĩmenya atĩ nĩireka ũũru.

2 Tiga kũhiũhaga kwaria, kana kũhiũha kwĩrĩra Ngai kĩndũ. Ngai arĩ igũrũ nawe wĩ thĩ, kwoguo ciugo ciaku reke ikoragwo irĩ nyiinyi.

3 O ũrĩa mũndũ akoragwo na mĩtangĩko mĩingĩ, noguo arootaga irooto njũru, na ningĩ o ũrĩa mũndũ araheana ũhoro mũingĩ noguo angiuga ũndũ wa ũrimũ.

4 Rĩrĩa werĩra Ngai kĩndũ, mũhingĩrie narua, amu we ndakenagio nĩ irimũ. Hingia ũrĩa ũmwĩrĩire.

5 Nĩ kaba kwaga kũmwĩrĩra kĩndũ gũkĩra kũmwĩrĩra ũcooke wage kũmũhingĩria.

6 Ndũgaatũme ciugo ciaku wee mwene itũme wĩhie, ndũkaae kwĩra mũrekio wa Ngai atĩ ndũkũgwatĩirie ũkiuga ũguo. Ũgũgĩtũma Ngai araakario nĩ mĩario yaku agĩthũũkangie wĩra wa mooko maaku nĩkĩ?

7 Amu o ũrĩa mwĩĩro wa ngoro ũrĩ mũingĩ, noguo mawĩra marĩ maingĩ, o na mĩario ya tũhũ. Ũndũ ũrĩa wĩ bata nĩgũtĩĩa Ngai.

Ũtũũro nĩ wa tũhũ

8 Ũngĩona thirikaari ĩkĩhinyĩrĩria mũthĩĩni, o na kĩhooto na ũũma ikĩaga kũrũmĩrĩrwo, ndũkagegeare nĩ ũhoro ũcio, amu mũtongoria akoragwo agitĩirwo nĩ ũrĩa mũnene kũmũkĩra, nao eerĩ makoragwo magitĩirwo nĩ ũngĩ mũnene kũmakĩra.

9 O na kũrĩ ũguo-rĩ, mũthamaki angĩrũmbũyania na ũrĩmi nĩagunaga andũ oothe arĩa arathamakĩra.

10 Mũndũ ũrĩa wendeete mbeeca ndaciiganagia, na ũrĩa wendeete gũtonga ndaiganagwo nĩ uumithio ũrĩa oonaga: o na ũguo no tũhũ.

11 O ũrĩa indo cia mũndũ iraingĩha, noguo acirĩi maingĩhaga; na mwene cio ndarĩ uumithio oonaga tiga no kũmenya amenyaga atĩ nĩ mũtongu.

12 Mũndũ wa kũrĩmia arĩĩte irio nyingĩ kana nyiinyi nĩakomaga toro mwega, no gĩtonga gĩkoragwo na indo nyingĩ ũguo atĩ ũtukũ kĩraaraga gĩkĩhahũkaga.

13 Nĩharĩ ũndũ mũũru mũno nyoneete gũũkũ thĩ, naguo nĩ mũndũ kwĩigĩra ũtonga wa gũkaahũthĩra abatara.

14 No rĩĩrĩ, gũkagĩa na mũtino akĩonjorithia, ũtonga ũcio ũgathira agatigwo atarĩ kĩndũ gĩa gũkaagaywo nĩ ciana ciake.

15 O ũrĩa mũndũ aaciarirwo nĩ nyina atarĩ kĩndũ, noguo agaathiĩ mooko matheri thuutha wa kũruta wĩra wa mĩnoga.

16 Ũguo nĩ ũũru mũno atĩ o ũrĩa mũndũ ookire noguo agathiĩ. Nĩ uumithio ũrĩkũ agĩaga naguo gũtũũra arutaga wĩra wa kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ?

17 Atũũraga matukũ maake moothe thĩinĩ wa nduma, kĩeha, mĩtangĩko, maraakara, na mĩrimũ.

18 Atĩrĩĩrĩ, ũndũ ũrĩa nyoneete mwega na mwagĩrĩru nĩ mũndũ arĩe, anyue na ekenie na indo iria arutĩire wĩra gũũkũ thĩ matukũ maake manyiinyi marĩa aheetwo nĩ Ngai; rĩu nĩrĩo igai rĩake.

19 O naake mũndũ o wothe ũrĩa Ngai aheete ũtonga, indo, o na hinya wa gwĩkenia nacio, niamũkĩre igai rĩake na ekenie na kĩrĩa arutĩire wĩra; kĩu nĩ kĩheeo kuuma kũrĩ Ngai.

20 Mũndũ ũcio ndangĩĩtanga na ũrĩa matukũ ma ũtũũro wake marĩ manyiinyi, tondũ Ngai nĩamwĩkĩrĩĩte gĩkeno ngoroinĩ yake.

1 Nĩharĩ ũndũ mũũru nyoneete gũũkũ thĩ, naguo nĩũritũhagĩra andũ mũno.

2 Mũndũ ũrĩa Ngai aheaga ũtonga, gĩtĩĩo na indo atĩ we ndarĩ kĩndũ akoragwo abataire akaaga, Ngai ndamũheaga hinya wa gwĩkenia nacio, no mũndũ ũngĩ nĩ we ũcihũthagĩra. Ũguo no tũhũ na nĩ ũndũ mũũru mũno.

3 Mũndũ no agĩe na ciana igana, na atũũre matukũ maingĩ, no aage gwĩkenia na maũndũ marĩa makoragwo kuo ũtũũroinĩ na aage gũgaathikwo wega, niĩ ingiuga atĩ mũndũ ũcio nĩakĩrĩĩtwo nĩ kĩhuno.

4 Kĩhuno gĩtikoragwo kĩrĩ na bata amu kĩũragĩra ndumainĩ gĩkariganĩra.

5 Makĩria ma ũguo-rĩ, gĩtikoragwo kĩoneete riũa kana gĩkamenya ũndũ, no nĩkĩonaga ũhuurũko gũkĩra mũndũ ta ũcio,

6 o na angĩkorwo atũũrĩĩte mĩaka ngiri igĩrĩ, na aage gwĩkenia na ũndũ mwega o na ũmwe. Githĩ oothe matithiaga o kũndũ kũmwe?

7 Wĩra ũrĩa wothe mũndũ arutaga, aũrutaga nĩ ũndũ wa nda yake, na nda ndĩrĩ hĩndĩ ĩiganagia.

8 Mũndũ mũũgĩ akĩrĩĩte kĩrimũ na kĩ? Na ningĩ wega wa mũndũ mũthĩĩni kũmenya ũrĩa mũtũũrĩre wagĩrĩire nĩ ũrĩkũ?

9 Kũiganĩra na kĩrĩa mũndũ arĩ na kĩo nĩ kwega gũkĩra mũndũ gũtũũra eriragĩria kũgĩa na indo makĩria. O na ũguo no tũhũ, na no ta kũhũũra maaĩ na ndĩrĩ.

10 Ũrĩa wothe wĩkĩkaga watuirwo o tene atĩ nĩũgeekĩka, na nĩkũĩkaine mũndũ nĩ kĩĩ, na ndangĩhota kũng’eng’ana na ũrĩa wĩ na hinya kũmũkĩra.

11 O ũrĩa mũndũ aaragia mĩario mĩingĩ, noguo oigaga maũndũ ma tũhũ, nawe ndũrĩ mwega kũrĩ we.

12 Amu nũũ ũngĩmenya kĩrĩa kĩega harĩ mũndũ matukũinĩ manyiinyi ma ũtũũro wake, marĩa mahĩtũkaga o ta kĩĩruru? Nũũ gũũkũ thĩ ũngĩmenya ũndũ ũrĩa mũndũ atũnganaga naguo arĩĩkia gũkua?

Ũrĩa mũtũũrĩre ũtariĩ

1 Ngumo njega nĩkĩrĩĩte maguta manungi wega ma goro,

na mũthenya wa gũkua ũgakĩra wa gũciarwo.

2 Nĩ kaba gũthiĩ mũciĩ wĩ na macakaya gũkĩra gũthiĩ mũciĩ wĩ na iruga,

amu andũ oothe maagĩrĩirwo nĩkũririkanaga atĩ marigĩrĩrio maao no gĩkuũ.

3 Kĩeha nĩ kĩega kũrĩ mĩtheko,

amu kĩeha gĩtukagia gĩthiithi, no gĩkoohĩgia ngoro.

4 Mũndũ ũrĩa wĩciiragia o ũhoro wa gĩkeno nĩ mũkĩĩgu,

no mũndũ mũũgĩ nĩeciiragia o na ũhoro wa gĩkuũ.

5 Nĩ kaba mũndũ kũigua akĩrumwo nĩ mũndũ mũũgĩ

gũkĩra kũigua akĩinĩrwo nĩ kĩrimũ.

6 Mĩtheko ya kĩrimũ ĩhaana ta ũrĩa mĩigua ĩtoorekaga ĩkĩhĩa,

na o na ũguo no tũhũ.

7 Ũtuunyani ũtũmaga mũndũ mũũgĩ atuuo kĩrimũ

na ihaki nĩrĩthũũkagia ngoro ya mũndũ.

8 Mũthia wa ũndũ o wothe nĩ mwega gũkĩra kĩambĩrĩria kĩaguo,

na mũndũ mũkirĩrĩria nĩ mwega kũrĩ mũndũ mwĩtĩi.

9 Ndũkaahiũhage kũraakara,

amu irimũ nĩcio ciigaga maraakara.

10 Ndũkaanoorie atĩrĩ, “Maũndũ tene maarĩ meega gũkĩra rĩu nĩkĩ?”

Amu ndũrooria ũguo nĩ ũndũ wa kũũhĩga.

11 Nĩ ũndũ wa bata mũndũ gũkorwo arĩ mũũgĩ,

nĩ ũndũ mwega o ta kũheeo igai.

12 Amu ũũgĩ ũgitagĩra mũndũ o ta ũrĩa angĩgitĩrwo nĩ mbeeca,

naguo wega wa ũmenyi nĩ atĩ, nĩũmenyagĩrĩra mũndũ ũrĩa wĩ naguo.

13 Tawĩciirie ũrĩa Ngai eekĩĩte. Nũũ ũngĩrũngaria kĩrĩa we athondekeete kĩrĩ kĩgonyoku?

14 Rĩrĩa maũndũ maaku marathiĩ wega-rĩ, kena; rĩrĩa marathiĩ ũũru, ririkana atĩ Ngai nĩ we ũtũmaga maũndũ macio meerĩ, na gũtirĩ mũndũ ũũĩ ũrĩa gũgaatuĩka thuuthainĩ.

15 Ũtũũroinĩ wakwa wa tũhũ nĩnyoneete maũndũ moothe. Mũndũ mwega ahota gũkua na mũndũ mũũru atigwo arĩ o muoyo.

16 Gĩtige gũtuĩka mũndũ mwega mũno kana mũũgĩ mũno. Ũreniina nĩkĩ?

17 Tiga gũtuĩka mũndũ mwaganu mũno, kana mũndũ mũkĩĩgu mũno. Nĩ kĩĩ gĩgũtũma wende gũkua ihinda rĩaku rĩtarĩ ikinyu?

18 Wagĩrĩirwo nĩkwĩrigĩrĩria gũthiĩ mũno mwenainĩ o wothe wa ĩyo yerĩ. Angĩkorwo nĩũtĩĩĩte Ngai, nĩũkaahootana.

19 Ũũgĩ nĩũtũmaga mũndũ agĩe na hinya gũkĩra athamaki ikũmi marĩ itũũrainĩ.

20 Nĩ ma thĩ gũtirĩ mũndũ wĩkaga wega hingo ciothe na gũtirĩ ũteehagia.

21 Ndũgaathikĩrĩrie maũndũ moothe marĩa maaragio nĩ andũ amu wahota kũigua ndungata yaku ĩgĩkũruma,

22 o na wee nĩũũĩ na ngoro yaku atĩ mahinda maingĩ wanaruma andũ angĩ.

23 Nĩndathuuthuuririe maũndũ macio moothe na ũũgĩ, ngĩkiuga atĩ nĩngũũhĩga, no ũũgĩ warĩ kũraaya na niĩ.

24 Mũndũ angĩhota kũmenya ũrĩa mũtũũrĩre uugĩĩte atĩa? Nĩ ũndũ mũrikĩru mũno harĩ ithuĩ na nĩ mũritũ mũno ndũngĩtũtaũkĩra.

25 Nĩnderutĩire kũmenya, na kũmaatha gĩtũmi kĩa maũndũ, o na kũmenya ũũru wa waganu na ũrimũ ũrĩa arĩ ũgũrũki.

26 Na rĩĩrĩ, nĩndoonire ũndũ mũũru gũkĩra gĩkuũ, naguo nĩ mũndũ wa nja. Ngoro yake nĩ mũtego kana rũgara; mooko maake mangĩkũhĩmbĩria no ta bĩngũ. Mũndũ ũrĩa ũkenagia Ngai ndangĩnyiitĩka nĩ we, no mwĩhia nĩanyiitagwo nĩ we.

27 Atĩrĩĩrĩ, ndamenyire ũndũ ũcio kahora o kahora ngĩgeria gũcaria gĩtũmi kĩa maũndũ. Ũguo nĩguo Mũhunjia ekuuga.

28 Nĩngereetie gwĩciiria ũhoro wa itũmi ingĩ mahinda maingĩ, no ndicionaga. Nĩnyoneete mũndũ mũrũme ũmwe harĩ andũ ngiri mwĩhokeku, no ndirĩ ndoona mũndũ wa nja o na ũmwe mwĩhoko.

29 Atĩrĩĩrĩ, ũndũ ũmwe wiki ũrĩa nyoneete nĩ atĩ Ngai oombire andũ arũngĩrĩru, no o eene mageethombocania.

1 Nũũ ũtariĩ ta mũndũ mũũgĩ?

Na nũũ ũũĩ ũrĩa maũndũ moigĩĩte?

Ũũgĩ nĩũtũmaga ũthiũ wa mũndũ ũkenge,

na ũthitu wa gĩthiithi gĩake ũgarũrũke.

Athĩkĩra mũthamaki

2 Athĩkagĩra mawatho ma mũthamaki, na ndũkehĩtage mbere ya Ngai ũtagwatĩirie.

3 Ehagĩrĩra mũthamaki; tiga gũikaraga hakuhĩ naake rĩrĩa maũndũ matarathiĩ wega, amu we eekaga o ũrĩa angĩenda.

4 Mũthamaki aaragia na ũnene, na gũtirĩ mũndũ ũngĩkararia ũrĩa oiga.

5 Mũndũ ũrĩa wathĩkagĩra watho ndarĩ hingo angĩona ũũru, na mũndũ wĩ na ũũgĩ nĩamenyaga ihinda rĩa kũwathĩkĩra na ũrĩa ekũwathĩkĩra.

6 Ũndũ o wothe nĩũrĩ ihinda rĩrĩa rĩwagĩrĩire na ũrĩa wagĩrĩirwo nĩgwĩkwo, no ũmenyo wa mũndũ nĩ mũnyiinyi mũno.

7 Amu mũndũ ndamenyaga ũrĩa gũgũtuĩka, na gũtirĩ mũndũ wa kũmwĩra.

8 Gũtirĩ mũndũ wĩ na hinya wa kũgiria akue, kana oige mũthenya ũrĩa agaakua. Ĩyo nĩ mbaara tũtangĩhota kweherera; na waganu ndũngĩhonokia arĩa meheanĩĩte kũrĩ guo.

Andũ arĩa aaganu na arĩa athingu

9 Maũndũ maya ndamoonire hĩndĩ ĩrĩa ndeciiragia ũhoro wa maũndũ moothe marĩa meekagwo gũũkũ thĩ, kũrĩa andũ amwe marĩ na ũnene, nao arĩa angĩ mahinyagĩrĩrio marĩ rungu rwao.

10 O na nĩndoonire andũ aaganu magĩthikwo; o acio maamenyereete gũtoonyaga na kuumaga handũ harĩa hatheru, na nĩmaagĩkumagio o matũũrainĩ kũrĩa meekaga maũndũ mooru, o na ũguo no tũhũ.

11 Ngoro cia andũ ikoragwo kũna ciĩhaarĩirie gwĩka ũũru tondũ iherithia rĩa gwĩka maũndũ mooru rĩtiherithanagio narua.

12 Mũndũ mwĩhia o na angĩĩka ũndũ mũũru maita igana, no athiaga na mbere gũtũũra muoyo. Niĩ nĩnjũũĩ atĩ nĩgũgaakorwo kũrĩ kwega harĩ andũ arĩa matĩĩĩte Ngai,

13 no gũtigaakorwo kũrĩ kwega harĩ andũ arĩa aaganu. Matukũ maao magaathira o ta kĩĩruru tondũ matitĩĩĩte Ngai.

14 Nĩkũrĩ ũndũ wa tũhũ ũthiaga na mbere thĩinĩ wa thĩ: atĩ andũ athingu makaherithio tondũ wa andũ aaganu, nao andũ aaganu makagaya iheeo cia andũ athingu; o na ũguo nguuga atĩ no tũhũ.

15 Kwa ũguo nĩnjũũĩ wega atĩ mũndũ aagĩrĩirwo nĩgwĩkenia, amu gũtirĩ ũndũ ũngĩ mwega wa mũndũ gũũkũ thĩ tiga arĩe, anyue na ekenie. Maũndũ macio no ameeke ihindainĩ rĩa kwĩnogia matukũinĩ ma ũtũũro wake ũrĩa Ngai amũheete gũũkũ thĩ.

16 Hĩndĩ ĩrĩa ndeciiragia ũrĩa ingĩgĩa na ũũgĩ na menye ũhoro wa maũndũ marĩa meekagwo gũũkũ thĩ nĩndamenyire atĩ mũndũ no aage toro ũtukũ na mũthenya

17 na aage gũtaũkĩrwo nĩ ũrĩa Ngai areeka gũũkũ thĩ. O na mũndũ angĩgeria na hinya atĩa kũũmenya, ndangĩmenya; o na mũndũ mũũgĩ angiuga nĩoĩ, ndooĩ.

1 Nĩndeciiririe mũno ihinda iraaya ũhoro wa maũndũ macio moothe na ngĩona atĩ Ngai nĩ we wathaga andũ arĩa oogĩ na arĩa athingu ũrĩa megwĩka, o na angĩkorwo nĩkwendana kwao kana kũmenana kwao. Maũndũ moothe marĩa moonaga nĩ ma tũhũ

2 amu andũ arĩa athingu marĩĩkagĩrĩria o ta arĩa aaganu, arĩa eega na arĩa ooru, arĩa atheru na arĩa matarĩ atheru, arĩa marutaga magongoona na arĩa matarutaga. Mũndũ mwega na mũndũ mũũru nĩmahaanaine, na mũndũ wĩhĩtaga na ũteehĩtaga nĩmahaanaine.

3 Ũyũ nĩguo ũũru ũrĩa ũkoragwo maũndũinĩ moothe marĩa meekagwo gũũkũ thĩ atĩ andũ oothe marĩĩkagĩrĩria o ũndũ ũmwe. Ningĩ ngoro cia andũ ikoragwo ciyũrĩĩtwo nĩ ũũru na ũgũrũki rĩrĩa me muoyo, na thuutha wa ũguo magakua.

4 No ũrĩa ũrĩ thiritũ na arĩa marĩ muoyo nĩakoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro, amu ngui ĩrĩ muoyo nĩ njega kũrĩ mũrũũthi mũkuũ.

5 Tondũ arĩa me muoyo nĩmooĩ atĩ nĩmagaakua, no arĩa akuũ matirĩ ũndũ mooĩ, na matirĩ na mũcaara ũngĩ nĩmaariganĩire.

6 Naguo wendo wao, rũthũũro rwao, na merirĩria maao, ciothe ciakuuanĩire nao; na matigaacooka kũnyiitanĩra na andũ maũndũinĩ marĩa meekagwo gũũkũ thĩ.

7 Gĩthiĩ ũrĩe irio ciaku na gĩkeno, na ũnyue ndibei yaku ngoro ĩcanjamũkĩĩte, tondũ Ngai nĩetĩkĩrĩĩte ciĩko ciaku.

8 Hingo ciothe koragwo ũkeneete na ũcanjamũkĩĩte.

9 Wĩkenagie na mũtumia ũrĩa wee wendeete matukũinĩ maaku ma ũtũũro wa tũhũ marĩa Ngai akũheete gũũkũ thĩ, amu rĩu nĩrĩo igai rĩaku ũtũũroinĩ o na wĩrainĩ ũrĩa ũrutaga gũũkũ thĩ.

10 Ũndũ o wothe ũrĩa ũrĩĩkaga-rĩ, wĩkage na hinya waku wothe, amu kũrĩa akuũ mathiaga gũtirĩ wĩra, gwĩciiria, ũmenyi, o kana ũũgĩ.

11 O na nĩndamenyire atĩ gũũkũ thĩ mũndũ ũrĩa wĩ ihenya ti we ũhootanaga, na mbaara ndĩhootanagwo nĩ ũrĩa wĩ na hinya, na indo itionagwo nĩ andũ arĩa me na ũũgĩ, na ũtonga ndũgĩagwo nĩ arĩa marĩ na ũmenyi, na andũ arĩa marĩ na ũhoti matigĩaga na mũnyaka. No gĩkuũ na mũtino ikoraga andũ oothe.

12 Gũtirĩ mũndũ ũũĩ ihinda rĩake. Mũndũ anyiitagwo ihindainĩ rĩake rĩũru rĩrĩa aterĩgĩrĩire, o ta ũrĩa thamaki ĩnyiitagwo nĩ neti kana ta ũrĩa nyoni ĩnyiitagwo nĩ gĩkerenge.

Meciiria makoniĩ ũũgĩ na ũrimũ

13 O na nĩndoonire ngerekano ĩno ya ũũgĩ gũũkũ thĩ na ngĩkĩona ĩ nene mũno.

14 Atĩrĩĩrĩ, nĩkwarĩ gatũũra kaniini kaarĩ na andũ mataarĩ aingĩ. Mũthamaki ũmwe warĩ na hinya nĩagookĩrĩire, agĩgathiũrũrũkĩria na agĩkĩĩhaarĩria kũmomorania thingo ciako.

15 No rĩĩrĩ kũu gatũũrainĩ kau nĩgwatũũraga mũndũ ũmwe warĩ mũthĩĩni na mũũgĩ, naake agĩkĩhonokia gatũũra kau na ũũgĩ wake. No gũtirĩ mũndũ wacookire kũririkana mũndũ ũcio mũthĩĩni.

16 Ngũkiuga atĩ ũũgĩ nĩ mwega kwĩ hinya o na gũtuĩka atĩ ũũgĩ wa mũndũ mũthĩĩni nĩũnyararagwo, na angiuga ũndũ, ndathikagĩrĩrio.

17 Ciugo cia mũndũ mũũgĩ ithikĩrĩirio hatarĩ inegene nĩ njega gũkĩra kũgũũthũka kwa mũthamaki arĩ gatagatĩinĩ ka irimũ.

18 Ũũgĩ nĩ mwega gũkĩra indo cia mbaara, no mũndũ ũmwe mwĩhia nĩathũũkangagia maũndũ maingĩ meega.