Category: 1 Makabai

Gũtaarĩria

Ibuku rĩa mbere rĩa Makabai rĩtaarĩrĩĩtie maũndũ marĩa meekĩkire bũrũriinĩ wa Ayahudi kuuma hĩndĩ ya mũnene wetagwo Anitioku Epifane kinya hĩndĩ ya Johana Hirikanu. Anitioku Epifane aambĩrĩirie gwathana mwakainĩ wa 175 mbere ya gũciarwo kwa Jesũ Kristũ

, naake Johana Hirikanu aambĩrĩirie gwathana mwakainĩ wa 134 mbere ya gũciarwo kwa Jesũ Kristũ.

Maũndũ marĩa ma bata marĩa maheanĩĩtwo ibukuinĩ rĩĩrĩ megiĩ mũno mbarĩ ya Hasimoni kana mũciĩ wa Makabai. Ibuku rĩĩrĩ rĩgaathĩrĩirie mũno atĩ nyũmba ya Makabai nĩthuurĩĩtwo nĩ Ngai kũhonokia Isiraeli. Ibuku rĩĩrĩ nĩrĩrutanĩĩte atĩ Ngai nĩarutaga wĩra thĩinĩ wa maũndũ marĩa meekĩkaga na nĩaheanaga ũhootani ta kĩheeo kũrĩ arĩa mamwĩhokeete.

Maũndũ marĩa marĩ ibukuinĩ rĩĩrĩ

Matathia kũnyariirwo na Kwambararũka 1.1–2.70

Ũtongoria wa Judasi Makabai 3.1–9.22

Ũtongoria wa Jonathani 9.23–12.53

Ũtongoria wa Simoni 13.1–16.24

Alekisanda ũrĩa Mũnene

1 Alekisanda wa Makedonia mũrũ wa Filipu, nĩoimire Makedonia agĩthiĩ akĩrũa na Dario mũthamaki wa Perisia na Media akĩmũhoota. Arĩĩkia kũmũhoota agĩtuĩka mũthamaki ithenya rĩake, na akĩonganĩrĩria ũthamaki ũcio na wake wa Kĩngiriki.

2 Agĩkĩhũũrana mbaara nyingĩ, na akĩĩgwatĩra matũũra marĩa mairigĩirwo na thingo cia hinya, na akĩũraga athamaki aamo.

3 Agĩgĩthiĩ na mbere kũharagania mabũrũri marĩa maarĩ mbere yake, na arĩĩkia kũhoota thĩ yothe, agĩĩtĩĩa na agĩtũũgĩria mũno.

4 Agĩcooka agĩthondeka mbũtũ nene ya ita akĩĩnyiitĩra ng’ongo nyingĩ o na mabũrũri na athamaki, na oothe magĩtuĩka a kũmũrutagĩra igooti.

5-7 Na rĩĩrĩ, Alekisanda arĩĩkia gwathana mĩaka ikũmi na ĩĩrĩ, akĩiigĩrĩra ũrĩrĩinĩ wake akĩiguaga ta e hakuhĩ gũkua. Agĩgĩĩta ndungata ciake, na andũ a bata arĩa maakũranĩire naake kuuma e mũnyiinyi, akĩmagayania ũthamaki wake wothe o mũndũ rũgongo rwake.

8 Naake arĩĩkia gũkua, ndungata icio ciake ikĩambĩrĩria gwathana

9 o mũndũ rũgongo rwake. Na oothe o mũndũ agĩtuĩka mũthamaki, na thuutha wao njiarwa ciao igĩthiĩ na mbere gwathana mĩaka mĩingĩ. Nao magĩtũma maũndũ maingĩ mooru meekĩke bũrũriinĩ wothe.

Anitioku Epifane na Ayahudi akararia

10 Na rĩĩrĩ, Anitioku Epifane mũrũ wa mũthamaki Anitioku wa gatatũ wa Siria aarĩ mũũru mũno. Ũcio aarĩ ũmwe wa rũciaro rwa athamaki acio, na nĩanyiitĩĩtwo agatwarwo Roma mbere ya ataanatuĩka mũthamaki mwaka wa 137wa ũthamaki wa Angiriki.

11 Matukũinĩ macio nĩkweyumĩririe gĩkundi kĩa Ayahudi mĩgarũka na gĩkĩhĩtithia andũ aingĩ mũno. Gĩgĩkiuga atĩrĩ, “Ũkaai tũthondeke kĩrĩĩkanĩro na ndũũrĩrĩ ici itũthiũrũrũkĩirie, nĩ ũndũ kuuma rĩrĩa twametheemire hatirĩ ũndũ mwega tuoneete tiga o mathĩĩna matheri.”

12 Matua macio magĩĩtĩkanĩrio nĩ andũ aingĩ,

13 na amwe aao magĩthiĩ gũthaitha mũthamaki, naake akĩmeetĩkĩria marũmagĩrĩre mĩtugo ya andũ acio a ndũũrĩrĩ.

14 Magĩgĩcooka magĩaka nyũmba nene mũno ya mĩthaako kũu Jerusalemu o ta iria ciakĩĩtwo nĩ Angiriki bũrũriinĩ wao.

15 Nao Ayahudi makĩhithania na wara kũrua kwao na magĩtiganĩria kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa gĩtheru. Makĩgwatanĩra na andũ acio a ndũũrĩrĩ maũndũinĩ maingĩ mooru.

Anitioku gũtharĩkĩra Misiri

16 Na rĩĩrĩ, Anitioku arĩĩkia gwĩkinyĩra ta mũthamaki, agĩgĩtua atĩ ahũũre bũrũri wa Misiri nĩguo aathage mabũrũri macio meerĩ.

17 Agĩgĩtharĩkĩra Misiri ehotoreete mũno na gĩkundi kĩa meeri na mbũtũ nene ya ita ĩrĩa yarĩ na ngaari cia mbarathi, njogu na thigari cia mbarathi.

18 Naake akĩhũũrana na Putolemi mũthamaki wa Misiri, naake Putolemi agĩtoorio akĩũra, na thigari ciake nyingĩ mũno ikĩũragwo.

19 Anitioku agĩkĩĩnyiitĩra matũũra mairigĩirwo na thingo cia hinya ma bũrũri wa Misiri, na magĩkuua indo nyingĩ mũno.

Anitioku kũnyariira Ayahudi

20 Na rĩĩrĩ, mwaka wa 143thuutha wa Anitioku arĩĩkia kũhoota Misiri, agĩcooka akĩgarũrũkĩra Isiraeli na itũũra rĩa Jerusalemu na hinya mũno.

21 Agĩtoonya Hekaarũinĩ aiyũrĩĩtwo nĩ mwĩtĩĩo mũingĩ agĩkuua kĩgongoona kĩa thahabu, mĩtĩ ya gũcuurio mataawa na indo ciothe ciayo.

22 Ningĩ agĩkuua meetha ĩrĩa yaigagĩrĩrwo mĩgate ĩrĩa mĩamũre, ikombe, mbakũri, tũnyũngũ twa thahabu twa gũcinĩra ũbaani, mbathiya, iraũni na magemio ma thahabu marĩa maarĩ hau mbere ya Hekaarũ akĩmĩtiga ĩtarĩ kĩndũ.

23 O na agĩkuua betha na thahabu, na indo ciothe iria ciarĩ cia bata o na ũtonga wothe ũrĩa waigĩĩtwo thitoo.

24 Indo icio ciothe agĩcitwara bũrũri wake. Agĩgĩtiga ooraga andũ aingĩ na ũhoro ũcio ũgĩtũma etĩĩe mũno.

25 Na rĩĩrĩ, kũu bũrũri wothe wa Isiraeli gũkĩiyũra kĩrĩro kĩnene mũno.

26 Aathani na atongoria oothe magĩĩthikĩra nĩ kĩeha,

airĩĩtu na aanake oothe makĩhinyĩrĩrĩka mũno,

ũthaka wa atumia aitũ ũgĩthira.

27 Ahikania oothe makĩina nyĩmbo cia mathiko,

na ahiki oothe magĩikara o mũndũ ũrĩrĩinĩ wake maiyũrĩĩtwo nĩ macakaya.

28 Andũ oothe a nyũmba ya Jakubu makĩiyũrwo nĩ thoni

na thĩ yothe ĩgĩthingitha ĩgĩcakaĩra atũũri aayo.

29 Na rĩĩrĩ, mĩaka ĩĩrĩ yathira, Anitioku agĩtũma thigari nyingĩ kuuma Masia igatharĩkĩre matũũra ma Juda. Hĩndĩ ĩrĩa thigari icio ciakinyire Jerusalemu,

30 mũtongoria wacio akĩaranĩria na andũ nĩguo matume ndũgũ no nĩkũheenia aamaheenagia. Thuutha ũcio agĩtharĩkĩra itũũra rĩu akĩrĩhũũra na hinya, akĩũraga Aisiraeli aingĩ mũno.

31 Agĩcooka agĩkuua indo nyingĩ kuuma itũũrainĩ rĩu rĩterĩgĩrĩire, akĩrĩcina na mwaki, akĩmomoranga mĩako na thingo ciarĩo.

32 Ningĩ agĩcooka arĩ hamwe na thigari ciake, magĩtaha atumia na ciana magĩtuĩka mĩgwate na magĩkuua o na mahiũ.

33 Magĩcooka magĩaka rĩngĩ itũũra rĩa Daudi na thingo cia hinya, na magĩaka mĩnaara mĩraaya na igũrũ, makĩrĩtua mũciĩ wao wa kwĩhithaga.

34 Kũu nĩkuo maigire Ayahudi arĩa maarĩ mĩgarũka marĩ atongoria, nao makĩĩyenjera kuo.

35 Ningĩ magĩcooka makĩreehe indo ciothe cia mbaara na irio nyingĩ, na indo iria ingĩ maatahĩĩte kuuma Jerusalemu, magĩciiga mũciĩinĩ ũcio wa kwĩhitha. Mĩgarũka ĩyo ĩgĩtuĩka ũgwati mũnene.

36 Mũciĩ ũcio ũgĩtuĩka kũndũ gwa kũhithũkagĩra Hekaarũ, ũgĩtuĩka thũ nene ya bũrũri wa Isiraeli mahinda moothe.

37 Andũ mataarĩ na ũũru makĩũragĩrwo mĩenainĩ yothe ya kĩgongoona;

naho Handũ Harĩa Hatheru hagĩthaahio nĩ ooragani acio.

38 Andũ a Jerusalemu makĩũra nĩgwĩtigĩra,

Jerusalemu rĩgĩtuĩka itũũra rĩaikaragwo nĩ ageni,

rĩgĩtuĩka itũũra igeni harĩ Aisiraeli,

nao magĩkĩrĩtiganĩria.

39 Hekaarũ yarĩo yatigĩĩtwo ĩ theri o ta werũ;

thigũkũ ciarĩo ciatuĩkĩĩte o macakaya matheri.

Gĩkeno gĩa Thabatũ gĩatuĩkĩĩte ta ũndũ wa thoni,

gĩtĩĩo kĩarĩo gĩatuĩkĩĩte o kĩnyũrũri gĩtheri.

40 Thoni ciarĩo cianeneheete o ta riiri warĩo wa mbereinĩ

naguo mwĩtĩĩo warĩo watuĩkĩĩte o macakaya matheri.

41-43 Ningĩ Anitioku agĩcooka agĩathana atĩ ndũũrĩrĩ ciothe wathaniinĩ wake itiganĩrie mĩtugo yacio na ndini ciacio ciikare irĩ kĩndũ kĩmwe. Nao andũ a ndũũrĩrĩ o na Aisiraeli aingĩ magĩĩtĩkania na itua rĩu. Magĩkĩgwatanĩra na ũndini ũcio wa ndũũrĩrĩ, makarutagĩra mĩhianano magongoona o na matianacooka kũrũmbũyania rĩngĩ na mũthenya wa Thabatũ.

44 Ningĩ mũthamaki agĩcooka akĩrekia ndungata Jerusalemu o na matũũrainĩ moothe ma Judea na watho atĩ andũ oothe marũmĩrĩre mĩtugo ĩyo yarĩ mĩgeni bũrũriinĩ wao.

45 Agĩcooka akĩmakaania gũkaanaruta magongoona marĩa maarutagwo Hekaarũinĩ ma njino, magongoona ma irio, na magongoona ma ndibei.

46 Ningĩ agĩcooka agĩathana atĩ mũthenya wa Thabatũ o na mĩthenya ya Thigũkũ ĩtuĩke mĩthenya ya kũrutagwo wĩra.

47 Ayahudi magĩathwo maakĩre mĩhianano igongoona nyingĩ kũu Hekaarũinĩ makarutagĩra magongoona ma ngũrũe kuo o na nyamũ ingĩ i thaahu. Ũndũ ũcio ũgĩgĩthaahia Hekaarũ o na indo iria theru ciarĩ kuo.

48 Ningĩ magĩkaanio kũruithia ciana ciao cia tũhĩĩ, makĩĩrwo megwatie thaahu na njĩra ciothe,

49 nĩguo mariganĩrwo nĩ watho ũrĩa Mwathani aamaheire na kanua ka Musa o na maage kũrũmia irĩra ciaguo.

50 Mũndũ o wothe waregaga gwathĩkĩra watho wa mũthamaki no kũũragwo ooragagwo.

51 Hamwe na gwathana ũguo mũthamaki nĩathuurire atongoria a kũroraga andũ oothe a Judea, na agĩatha andũ oothe marutagĩre ngai cia mĩhianano magongoona.

52 Nao Ayahudi aingĩ makĩĩhotora gũtirika watho nĩguo maathĩkĩre atongoria acio. Magĩgĩtũma bũrũri wothe ũgwatwo nĩ thaahu nĩ ũndũ wa waganu ũcio wao.

53 Ningĩ mũtugo ũcio wao ũgĩtũma Ayahudi arĩa eetĩkia mehithe o kũrĩa mangĩahotire kwĩhitha.

54 Na rĩĩrĩ, mũthenya wa ikũmi na ĩtaano wa mweri wa Kisilevu mwaka wa 145, mũthamaki Anitioku agĩaka “Kĩndũ kĩ na Thaahu na Magigi” o hau kĩgongoonainĩ kĩa Hekaarũ, na agĩakithia igongoona cia ngai cia mĩhianano matũũrainĩ moothe ma Judea.

55 Namo magongoona ma ũbaani makĩrutĩrwo mĩromoinĩ ya nyũmba o na barabarainĩ ciothe.

56 Ningĩ mabuku moothe ma watho magĩtembũrangwo na magĩcinwo na mwaki.

57 Mũndũ angĩonirwo na mabuku macio matheru, o na kana ahingie Watho wa Musa no kũũragwo ooragagwo ta ũrĩa mũthamaki aathanĩĩte.

58 Kwoguo Aisiraeli makĩhatĩrĩrio mũno matukũ maingĩ kũu matũũrainĩ nĩ andũ acio aaganu.

59 Na rĩĩrĩ, mũthenya wa mĩrongo ĩĩrĩ na ĩtaano wa mweri ũcio wa Kisilevu, andũ acio ooru makĩrutĩra magongoona kĩgongoonainĩ kĩrĩa gĩathondekeetwo gĩkaigwo igũrũ wa kĩgongoona kĩrĩa kĩarĩ Hekaarũinĩ.

60 Nao atumia arĩa meetĩkĩrĩĩtie ciana ciao iruithio makĩũragwo o ta ũrĩa watho woigĩĩte.

61 Ciana icio ciao ciacuuririo na ngingo ciacio, nao andũ a mĩciĩ ĩrĩa cioimĩĩte o na aruithia oothe makĩũragwo.

62 No rĩĩrĩ, Aisiraeli aingĩ makĩregana na itua rĩa mũthamaki na makĩrega kũrĩa irio icio cia magongoona ma thaahu.

63 Nao oothe makiuga no makuire handũ ha gwĩthaahia na irio icio ciarĩ na thaahu kana mathũũkie kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa gĩtheru, nao makĩũragwo aingĩ mũno.

64 Naake Ngai akĩnyariira Aisiraeli mũno tondũ nĩmaamũraakarĩĩtie.

Matathia mũndũ mwĩhokeku

1 Matukũinĩ macio mũthĩnjĩri Ngai wetagwo Matathia, mũrũ wa Johana wa mbarĩ ya Jehoiaribu na mũcũkũrũ wa Simeoni, akiuma Jerusalemu agĩthiĩ gũtũũra Modeini.

2 Matathia nĩarĩ na aanake ataano nao nĩ: Johana ũrĩa wetagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Gadi,

3 Simeoni ũrĩa wetagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Thasi,

4 Judasi ũrĩa wetagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Makabai,

5 Eleazaru ũrĩa wetagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Avarani, na Jonathani ũrĩa wetagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Afasi.

6 Naake Matathia rĩrĩa oonire maũndũ macio moothe mooru meekĩĩtwo kũu Jerusalemu na Juda

7 akiuga atĩrĩ:

Ũi ĩiya wakwa-ĩ!

Ndaciarirwo wakĩ nĩguo nyonage maũndũ maya mooru ũũ magĩĩkĩka,

andũ aakwa makĩniinwo o na itũũra rĩrĩa itheru rĩgĩthũũkio?

Kwahoteka atĩa njikare haaha itarĩ na ũteithio na itũũra no kũniinwo rĩraniinwo nĩ thũ,

o nayo Hekaarũ ĩtuĩkĩĩte ya andũ ageni?

8 Hekaarũ ĩtuĩkĩĩte o ta mũndũ ũtaheetwo gĩtĩĩo,

9 indo ciayo iria ciamĩgemeetie nĩikuuĩĩtwo igathiio nacio.

Ciana ciitũ ciũragĩirwo barabarainĩ,

nao aanake aitũ makang’eo na hiũ nĩ thũ.

10 Itũũra rĩĩrĩ rĩtũũrĩĩtwo nĩ ndũũrĩrĩ ciothe cia thĩ,

nacio ikeyũmbĩria indo ciarĩo ciothe.

11 Mathaga maarĩo nĩmakuuĩĩtwo magathiio namo,

rĩgagĩtuĩka o ta ngombo,

na wĩyathi warĩo nĩũniinĩĩtwo.

12 Cũũthĩrĩriai muone ũrĩa Hekaarũ iitũ ithaahĩĩtio nĩ andũ a ndũũrĩrĩ,

ũkaru wayo ũkaagithio kĩene.

13 Rĩu-rĩ, tũgũgĩthiĩ na mbere gũtũũra muoyo nĩkĩ?

14 Hĩndĩ ĩyo Matathia na aariũ aake maiyũrĩĩtwo nĩ kĩeha, magĩtembũranga nguo ciao, makĩĩhumba nguo cia makũnia, magĩthiĩ na mbere gũcakaya.

15 Hĩndĩ ĩyo atongoria arĩa maathuurĩĩtwo nĩ mũthamaki moonage atĩ andũ nĩmatiganĩria Ngai, magĩũka itũũrainĩ rĩa Modeini. Mookire kũu nĩguo meere andũ na hinya marutĩre ngai cia mĩhianano magongoona.

16 Naake Matathia na aariũ aake na Aisiraeli aingĩ makiumagara gũtũnga atongoria acio.

17 Nao makĩĩra Matathia atĩrĩ, “Wee ũrĩ mũtongoria wa gĩtĩĩo itũũrainĩ rĩĩrĩ, ningĩ aanake aaku o na andũ aanyu nĩmakũnyiitĩĩte mbaru.

18 Rĩu-rĩ, nĩ kĩĩ gĩkũgiria wee Matathia ũtuĩke wa mbere kũhingia uuge wa mũthamaki? Menya atĩ andũ arĩa mataruaga oothe, na andũ a Judea, o na andũ arĩa matigarĩĩte gũũkũ Jerusalemu nĩmarĩĩkĩĩtie kũhingia ũguo. Wee na aariũ aaku mũngĩĩka ũguo nĩmũgũtũũgĩrio na mũheeo gĩtĩĩo gĩa gwĩtagwo ‘Araata a mũthamaki’ na nĩmũkũheeo betha na thahabu na indo ingĩ nyingĩ.”

19 Naake Matathia akĩmagũũthũkĩra na mũgambo mũnene akiuga atĩrĩ, “O na angĩkorwo andũ arĩa mataruaga oothe thĩinĩ wa wathani ũyũ nĩmaathĩkĩire mũthamaki na makahingia uuge wake atĩ matiganĩrie ndini ya maithe maao-rĩ, ũcio ti ũhoro wa kũũmakia.

20 Niĩ na aariũ aakwa o na andũ aitũ, tũtingĩtiganĩria kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa Ngai aarĩĩkanĩire na maithe maitũ.

21 Ngai arotuĩka mũtũteithia tũtikaanatiganĩrie watho wake o na kana twagarare uuge wake.

22 Tũtingĩathĩkĩra uuge wa mũthamaki o na tũtingĩgarũrĩra ũrĩa tũthaathayagia Ngai witũ o na haniini.”

23 Na rĩĩrĩ, Matathia arĩĩkia kwaria o ro ũguo, Mũyahudi ũmwe wa kũu Modeini akĩĩyumĩria hau mbere ya andũ oothe, arutĩre ngai cia mĩhianano magongoona, kĩgongoonainĩ kĩrĩa gĩakĩĩtwo hau.

24 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Matathia oonire ũguo, akĩnyiitwo nĩ maraakara ũguo atĩ agĩĩka ũrĩa kwagĩrĩire. Akiumĩra o hau mũndũ ũcio aarĩ akĩinainaga nĩ marũrũ akĩmũũragĩra ho.

25 Agĩcooka akĩũraga ndungata ĩrĩa yaringagĩrĩria andũ kũruta magongoona macio na akĩmomoranga kĩgongoona kĩu.

26 Ũndũ ũcio ũgĩtũma kũmenyeke atĩ Matathia nĩ mwathĩkĩri wa watho o ta ũrĩa Finehasi naake eekire hĩndĩ ĩrĩa ooragire Zimuri mũrũ wa Salu.

Mbaara cia Matathia

27 Hĩndĩ ĩyo Matathia agĩtuĩkanĩria kũu itũũrainĩ akĩanagĩrĩra akiugaga atĩrĩ, “Mũndũ o wothe ũkũmenya atĩ nĩ mwĩhokeku harĩ kĩrĩĩkanĩro kĩa Ngai, na nĩathĩkagĩra Watho wake, nĩanũmĩrĩre!”

28 Na arĩĩkia kuuga ũguo akĩũrĩra irĩmainĩ marĩ hamwe na aariũ aake na gũtirĩ kĩndũ o na kĩmwe kĩa indo ciao maakuuire.

29-30 Hĩndĩ o ro ĩyo Aisiraeli aingĩ arĩa meendaga gũtũũria gĩtĩĩo kĩao nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra Ngai na kũhingia Watho, magĩthiĩ gũtũũra werũinĩ. Nao magĩthiĩ hamwe na ciana ciao, na atumia aao, o na mahiũ maao nĩ ũndũ nĩmoonagio thĩĩna mũno o na kũhinyĩrĩrio.

31 Hĩndĩ ĩyo gũkĩmenyithanio kũrĩ atongoria na thigari nyũmbainĩ ĩrĩa nene kũu Jerusalemu atĩ andũ amwe nĩmaakararĩĩtie watho wa mũthamaki na atĩ nĩmaathiĩte makeehitha werũinĩ.

32 Nakĩo gĩkundi kĩnene mũno gĩa thigari gĩkĩmarũmĩrĩra, na rĩrĩa kĩamakinyĩire, gĩkĩamba kambĩ yakĩo kĩng’ethanĩire nao. Gĩkĩĩhaarĩria kũmatharĩkĩra mũthenya wa Thabatũ.

33 Nacio thigari ikĩanĩrĩra Ayahudi acio ikĩmeera atĩrĩ, “Kũrĩ na ihinda, mwĩyumĩrieei mwathĩkĩre uuge wa mũthamaki na nĩtũkũmũhonokia.”

34 Nao Ayahudi acio meehithĩĩte magĩcookia atĩrĩ, “Ithuĩ tũtingiumĩra o na tũtingĩathĩkĩra uuge wa mũthamaki o na kana tũthaahie mũthenya wa Thabatũ.”

35 Nacio thigari icio ikĩmatharĩkĩra na ihenya

36 nao Ayahudi makĩaga kwĩyũmia o na gũciikĩria ihiga o na kana gũcigirĩrĩria itigaatoonye harĩa meehithĩĩte.

37 Magĩkiuga atĩrĩ, “Ithuothe tũgũkua tũrĩ na ngoro theru. Rekeei igũrũ na thĩ ituĩke aira atĩ mwatũũraga hatarĩ na kĩhooto o na haniini.”

38 Hĩndĩ ĩyo thũ ciao ikĩmatharĩkĩra mũthenya wa Thabatũ, ikĩũraga arũme na atumia na ciana o na mahiũ maao. Igĩkĩũraga andũ ngiri ĩmwe (1,000).

39 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Matathia na araata aake maiguire ũrĩa Ayahudi mooragĩĩtwo, makĩmarĩrĩra mũno mũno makiugaga atĩrĩ,

40 “Ithuĩ tũtingĩĩrekereria ta ũguo aariũ a ithe witũ mareekire. No mũhaka twĩrũĩrĩre harĩ andũ acio mataruaga nĩguo tũhonokie mĩoyo iitũ o na tũgitĩre ndini iitũ. Twaga gwĩka ũguo tũkũũragwo ithuothe tũthire.”

41 Nĩ ũndũ ũcio magĩtua itua makiuga atĩrĩ, “Mũndũ o na ũrĩkũ angĩtũtharĩkĩra mũthenya wa Thabatũ, o na angĩkorwo nũũ kana ũũ, tũtingĩmwĩtĩkĩria. Tũtingĩũmĩrĩria kũũragwo tũkirĩĩte ta ũrĩa aariũ a ithe witũ marooragirwo mehithĩĩte.”

42 Hĩndĩ ĩyo Ayahudi arĩa meetĩkĩĩtie, na arĩa maarũmĩĩtie kĩrĩra kĩao, andũ meendeete kũgitĩra bũrũri ũcio wao, arĩa maarĩ njamba cia Isiraeli magĩĩturanĩra na Matathia na araata aake.

43 Nao Ayahudi arĩa moorĩĩte nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra kũũragwo magĩturanĩra nao nĩguo mamaimbĩrĩrie.

44 Nao marĩĩkia gũthondeka mbũtũ nene ya mbaara, makĩĩhotora maiyũrĩĩtwo nĩ maraakara, magĩtharĩkĩra Ayahudi acio maagarũrũkĩĩte. Nao arĩa maahotire kũũra magĩthiĩ kwĩhitha kũrĩ andũ a ndũũrĩrĩ.

45 Matathia na araata aake magĩthiĩ bũrũri wa Isiraeli guothe makĩmomoraga igongoona cia ngai cia mĩhianano na

46 makĩruithagia arũme oothe na hinya arĩa mataarĩ aruu.

47 Nao magĩgĩtooria atongoria acio a ndũũrĩrĩ biũ.

48 Magĩkĩhonokia Watho wa Musa kuuma mookoinĩ ma andũ acio a ndũũrĩrĩ o na ma athamaki, na makĩagithia Anitioku mũthamaki ũcio mũũru hinya.

Matathia gũkua

49 Na rĩĩrĩ, Matathia aakuhĩrĩria gũkua akĩĩra aariũ aake atĩrĩ, “Matukũ maya nĩ ma thĩĩna na haaro. Andũ matarĩ gĩtĩĩo nĩ o me na ũhoti na ithuĩ nĩmatũcambĩĩtie o na magatũconorithia.

50 Inyuĩ aariũ aakwa, ndamũthaitha mũrũmie watho na mũgitĩre Kĩrĩĩkanĩro kĩa Ngai wa maithe maitũ o na angĩkorwo gwĩka ũguo no gũtũme mũũragwo.

51 Ririkanaai ciĩko ciao iria meekire matukũinĩ macio maao ma tene, na nĩmũkaagathĩrĩrio na mũtũũgĩrio tene na tene.

52 Taririkanaai ũrĩa Aburahamu ehokeete Mwathani; o na aagerio no aakenirie Ngai na agĩĩtĩkĩrĩka nĩwe.

53 O naake Josefu arĩ mathĩĩnainĩ maingĩ nĩathĩkĩire watho wa Ngai, naake akĩmũtua mũthamaki wa Misiri.

54 Finehasi, guuka witũ nĩ ũndũ wa kwĩrutĩra gwake, nĩerirwo atĩ njiarwa ciake nĩigaatuĩkaga athĩnjĩri Ngai.

55 Joshua nĩ ũndũ wa gwathĩka, Musa nĩamũtuire mũtiirĩrĩri bũrũri thĩinĩ wa Isiraeli.

56 Kalebu nĩ ũndũ wa kũreehere andũ ndũmĩrĩri njega, agĩatũrĩrwo gĩcunjĩ kĩmwe kĩa bũrũri ta kĩheeo.

57 Daudi nĩ ũndũ wa ũtugi wake, akĩheeo gĩtĩ gĩa ũthamaki gĩa tene na tene.

58 Elija nĩ ũndũ wa gũtĩĩa watho na kĩyo kĩnene akĩoywo agĩtwarwo igũrũ.

59 Nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia Hanania, Azaria, na Mishaeli makĩhonokio kuuma nĩnĩmbĩinĩ cia mwaki.

60 Danieli nĩ ũndũ wa kũgĩa ngoro njega, akĩhonokio kuuma kanuainĩ ka mũrũũthi.

61 Rĩu, wĩruteei na maithe macio maitũ mũkĩmenye atĩ gũtirĩ mũndũ wĩhokeete Mwathani ũngĩhinyĩrĩrio.

62 Mũtikaanetigĩre imakania cia mũndũ mwĩhia, mwĩtĩĩo ũcio wake ũgaathira biũ, naguo mwĩrĩ ũcio wake wa kũbutha ũrĩĩo nĩ mũthũa.

63 Ũũmũũthĩ no atũũgĩrio, no rũũciũ ndakorwo ho, mwĩrĩ wake ũkorwo ũcookeete o tĩĩriinĩ, nayo mĩbango yake ĩkorwo yagithĩĩtio kĩene.

64 Aariũ aakwa, gĩai na hinya na mwĩyũmĩrĩrie mũkĩgitĩra watho, nĩ ũndũ watho ũcio nĩũrĩtũma mũtũũgĩrio.

65 “Simoni mũrũ wa thooguo nĩ mũndũ mũũgĩ, nĩ ũndũ ũcio mũthikagĩrĩriei o ta ũrĩa mũngĩĩthikĩrĩria.

66 Judasi Makabai akoreetwo e njamba mũtũũrĩreinĩ wake wothe. Ũcio-rĩ, nĩ we ũgũtuĩka mũtongoria wanyu wa mbaara mũkĩhũũrana na thũ cianyu.

67 Na rĩĩrĩ, ĩtaai andũ oothe, o mũndũ mwathĩkĩri watho mooke hamwe, mũrĩhanĩrie andũ maũũru marĩa meekĩĩtwo andũ aanyu.

68 Nao andũ a ndũũrĩrĩ mũmahe mũcaara wa wĩra ũrĩa marutĩĩte na hĩndĩ ciothe mwathĩkagĩre watho o na irĩra ciaguo.”

69 Naake Matathia arĩĩkia kũmaraathima agĩkua.

70 Aakuire mwaka wa 146, agĩthikwo mbĩĩrĩrainĩ ya maithe maake kũu Modeini. Nao Aisiraeli oothe makĩmũrĩrĩra na makĩmũcakaĩra mũno.

Ũhootani wa kĩambĩrĩria wa Judasi

1 Na rĩĩrĩ, Matathia arĩĩkia gũkua, mũũrũwe Judasi ũrĩa wetagwo na rĩĩtwa rĩngĩ Makabai akĩambĩrĩria gwathana ithenya rĩake.

2 Nao aariũ a nyina oothe arĩa maakoreetwo marĩ mwena wa ithe wao makĩmũteithĩrĩria kũhũũranĩra Isiraeli.

3 Agĩgĩtũũgĩria ngumo ya andũ aake.

Ta njamba agĩĩkĩra ngo gĩthũri eyoheete matharaita, agĩgĩkĩhũũrana mbaara

akĩgitĩra kambĩ na rũhiũ rwa njora.

4 Aahaanaga ta mũrũũthi ũkĩguĩma,

ta mũrũũthi mwĩthĩ ũkĩrarama ũnyiitĩĩte kĩndũ.

5 Agĩteng’era akĩrũnda andũ acio aaganu;

agĩkĩmemenda o kũmemenda andũ acio maathĩĩnagia andũ aake.

6 Nao andũ acio aaganu magĩĩkũnja nĩkũmwĩtigĩra

nao acio maarutaga mawĩra mooru magĩgĩturuurio

naake agĩgĩthiĩ na mbere kũhootana.

7 Agĩkĩraakaria athamaki aingĩ,

na agĩĩka ciĩko nyingĩ igĩkenia Aisiraeli,

naake ndaigana kũriganĩra;

egũtũũra araathimĩĩtwo tene na tene.

8 Agĩgĩtuĩkania matũũrainĩ ma Juda

akĩharagania ahooi mĩhianano oothe.

Agĩgĩtũma andũ a Isiraeli meehererwo nĩ maraakara.

9 Nayo ngumo yake ĩkĩhunja thĩ yothe

agĩgĩcookanĩrĩria arĩa oothe maarĩ hakuhĩ gũkua.

10 Hĩndĩ ĩyo Apoloni agĩcookanĩrĩria mbũtũ ya ita ya andũ a ndũũrĩrĩ, magĩĩturanĩra na gĩkundi kĩnene gĩa kuuma Samaria nĩguo mahũũrane na andũ a Isiraeli.

11 Rĩrĩa Judasi aamenyire ũhoro ũcio akiumagara akarũe naake, akĩhoota Apoloni akĩmũũraga; akĩũraga andũ aingĩ mũno a ndũũrĩrĩ, nao arĩa maatigarire makĩũra.

12 Nao marĩĩkia gũcookanĩrĩria indo iria maatahĩĩte Judasi akĩoya rũhiũ rwa njora rũrĩa rwarĩ rwa Apoloni, naake agĩtũũra athiaga mbaarainĩ naruo o nginya rĩrĩa aakuire.

13 Naake Seroni mũtongoria wa ita cia Siria arĩĩkia kũmenya atĩ Judasi nĩacookanĩrĩirie mbũtũ ya ita, ĩ na gĩkundi kĩa andũ aathĩki arĩa meehaarĩirie kũrũa matongoreetio nĩ we,

14 agĩkĩĩĩra atĩrĩ, “Rĩu nĩ hĩndĩ ngwĩgĩĩra igweta ũthamakiinĩ ũyũ wothe tondũ ngũhũũra Judasi na andũ aya aake matatĩĩaga watho wa mũthamaki witũ nginya ndĩmatoorie.”

15 Naake Seroni e hamwe na gĩkundi kĩa andũ mataatĩĩaga Ngai gĩa kũmũteithĩrĩria, magĩthooria Aisiraeli merĩhĩrie kuuma harĩ o.

16 Rĩrĩa aakuhĩrĩirie mwanyainĩ wa Bethi Horoni, Judasi akiumagara akarũe naake e na gakundi kaniini ga thigari.

17 Rĩrĩa thigari cia Judasi cionire mbũtũ ĩyo ya ita ĩgĩũka na kũrĩ o, makĩũria atĩrĩ, “Rĩu-rĩ, gakundi gaaka kaniini ũũ kangĩhota atĩa kũhũũrana na mbũtũ ya ita ĩigana ũũ? Ningĩ-rĩ, tũtirĩĩte kĩndũ mũthenya wothe o na kũnoga tũrĩ o anogu.”

18 Naake Judasi akĩmacookeria atĩrĩ, “Rĩu-rĩ, o na andũ aingĩ mahota kũhootwo nĩ andũ aniini, tondũ rĩĩrĩ, Mwathani ndoonaga ũcio ta arĩ ũndũ,

19 tondũ ũhootani uumaga na kũu igũrũ no ti ũndũ atĩ andũ nĩ aingĩ kana nĩ aniini.

20 Thũ ciitũ ciũkĩĩte na ũũru mũingĩ mũno, ikĩenda gũtũniina na gũkuua indo ciitũ, na kũũraga atumia aitũ na ciana ciitũ.

21 No ithuĩ tũrarĩrĩra mĩoyo iitũ o na ndini iitũ.

22 Nĩ ũndũ ũcio Mwathani nĩ we ũkũhoota thũ ciitũ, kwoguo tigaai gũciĩtigĩra.”

23 Judasi arĩĩkia kwaria o ro ũguo, we na thigari ciake magĩtharĩkĩra Seroni na thigari ciake, materĩgĩrĩire makĩmahũũra makĩmatooria.

24 Magĩcooka makĩmateng’eria magĩtoonyera mwanyainĩ wa Bethi Horoni, o nginya kĩaraganainĩ; makĩũraga arũme ta magana manaana (800). Nao arĩa maahonokire makĩũrĩra bũrũri wa Filisitia.

25 Kuumagia hĩndĩ ĩyo andũ makĩambĩrĩria gwĩtigĩra Judasi na aariũ a nyina, nao andũ a ndũũrĩrĩ arĩa maamathiũrũrũkĩirie makĩiyũrwo nĩ guoya.

26 Nayo ngumo yake ĩgĩkinyĩra mũthamaki Anitioku, nao andũ oothe mabũrũriinĩ moothe maaragia ũhoro wa Judasi na ũhootani wake.

Mũthamaki gũthuura Lisia atuĩke Barũũthi

27 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Anitioku aiguire ũrĩa gwatuĩkĩkĩĩte akĩraakara mũno. Agĩgĩathana mbũtũ ciake ciothe cia ita icemanie hamwe.

28 Thigari icio ciothe agĩcirĩha kuuma kĩgĩĩnainĩ gĩake mũcaara wa mwaka ũmwe, na agĩciĩra ciikare ciĩhaarĩirie nĩ ũndũ wa ũndũ o wothe ũrĩa ũngĩoneka.

29 Agĩcooka akĩmenya o rĩmwe atĩ kĩgĩĩna gĩake nĩkĩambĩrĩirie kũnyiihanyiiha. Ningĩ akĩmenya atĩ mbeeca iria ciarutagwo ta igooti nĩcianyiihĩĩte, tondũ bũrũri ndwaikarĩĩte wega nĩ ũndũ wa mathĩĩna marĩa we mwene eegĩĩrĩrĩire na kweheria mawatho marĩa maatũũraga me kuo kuuma tene.

30 Rĩu-rĩ, mũheanĩre wa iheeo wa Anitioku warĩ wa ũitangi ũkĩringithanio na wa athamaki arĩa maarĩ ho mbere ĩyo. Namo mahindainĩ macio akĩambĩrĩria kũnyiitwo nĩ kĩmako nĩ ũndũ wa kuona atĩ ndangĩhota gũthiĩ na mbere agĩĩkaga ũguo. Ningĩ o na nĩarĩĩkĩĩtie kuona atĩ ndangĩahotire kũhingia mahũthĩro marĩa maamũkoniĩ, na ũndũ ta ũcio nĩwekĩkĩĩte riita rĩmwe kana meerĩ.

31 Ũndũ ũcio ũgĩtũma athĩĩnĩke mũno, o nginya agĩciiria athiĩ Perisia akonganie mbeeca cia irĩhi rĩa magooti kuo nĩ geetha ooke na mbeeca nyingĩ.

32 Anitioku agĩgĩthuura Lisia mũndũ warĩ wa bata, waheetwo gĩtĩĩo gĩa gwĩtagwo “Mũndũ wa Mbarĩ ya Mũthamaki” atuĩke barũũthi wa kũmenyagĩrĩra maũndũ ma mũthamaki bũrũriinĩ wothe kuuma Farati kinya mũhakainĩ wa Misiri.

33 Mũthamaki agĩcooka akĩmũtua mũmenyereri wa mũũrũwe wetagwo Anitioku wa Gataano nginyagia rĩrĩa agacooka.

34 Agĩcooka agĩtua Lisia mũrũũgamĩrĩri wa njogu ciake, na nuthu ĩmwe ya thigari ciake. Ningĩ agĩcooka akĩmũtaara wega ũrĩa angĩendire gũikare, na mũno makĩria ũrĩa angĩendire atũũri a Judea na Jerusalemu meekwo.

35 Akĩmwatha akahũũrane na Ayahudi, na mũno makĩria arĩa maatũũraga Judea na Jerusalemu, aagithie wathani wao kĩene na awanange nĩguo matikaanaririkanwo hĩndĩ ĩngĩ.

36 Ningĩ akĩmwatha amatuunye mĩgũnda yao amĩhe ageni arĩa mangĩahotire gũtũũra kũndũ kũu guothe.

37 Naake mũthamaki agĩkĩoya nuthu ĩyo ĩngĩ ya thigari akiuma Anitiokia itũũra rĩrĩa inene rĩa bũrũri wake mwaka wa 147akĩringa rũũĩ rwa Farati agĩthiĩ atuĩkanĩirie bũrũri wa Mesopotamia.

Ũhootani wa Judasi

38 Naake Lisia agĩgĩthuura andũ atatũ a bata arĩa moĩkaine ta “Araata a Mũthamaki” akĩmatua atongoria a mbũtũ ya ita. Nao maarĩ Nikanori, Gorigia, na Putolemi mũrũ wa Dorimene.

39 Acio akĩmatua arũũgamĩrĩri a thigari cia magũrũ ngiri mĩrongo ĩna (40,000) na thigari cia mbarathi ngiri mũgwanja (7,000), akĩmaatha matharĩkĩre bũrũri wa Judea na mawanange biũ ta ũrĩa mũthamaki aathanĩĩte.

40 Na rĩĩrĩ, makiumagara na mbũtũ ciao ciothe, na makinya Emau makĩamba kambĩ yao kuo.

41 Na rĩĩrĩ gũkiuma gĩkundi kĩnene mũno kuuma Idumea na Filisitia gĩgĩĩtũũrania nao. Nao ahũũri a mbiacara maigua ũhoro wa hinya wa mbũtũ ĩyo ya ita magĩtoonya kambĩinĩ ĩyo makuuĩĩte nyororo, na mbeeca nyingĩ marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũgũra Ayahudi amwe ta ngombo.

42 Na rĩĩrĩ, Judasi na aariũ a ithe magĩkĩona atĩ maũndũ no gũthiĩ maathiaga na mbere magĩthũũkaga na atĩ, no gwakĩrĩrwo maakagĩrĩrwo nĩ mbũtũ cia ita ng’eni. O na ningĩ makĩmenya atĩ mũthamaki nĩathanĩĩte atĩ andũ oothe maniinwo biũ.

43 Nĩ ũndũ ũcio magĩkĩĩrana o eene atĩ meake rĩngĩ tondũ nĩmaanangĩĩtwo biũ, nĩguo magitĩre bũrũri wao o na Hekaarũ.

44 Nĩ ũndũ ũcio makĩũngana hamwe nĩguo mehaarĩrie kũrũa, na mahooe Ngai amateithie na amaiguĩre tha.

45 Jerusalemu gwatigĩĩtwo gwĩ gũtheri o ta werũ, gũtiarĩ mũndũ waingagĩra kana akoima kuo.

Hekaarũ nĩyathaahĩĩtio nĩ ageni,

nao andũ a ndũũrĩrĩ makamĩtua kĩraaro kĩao,

nao Aisiraeli magathirwo nĩ gĩkeno,

o na gũtiaiguagwo nyĩmbo ikĩinwo kuo.

46 Na rĩĩrĩ, Judasi na andũ aake magĩcookanĩrĩra magĩthiĩ maroreete Mizipa kũrĩa kwang’ethanĩire na Jerusalemu, nĩ ũndũ kũu Mizipa nĩkuo kwarĩ na handũ ha kũhooyagĩrwo nĩ Aisiraeli.

47 Mũthenya ũcio makĩĩhinga, makĩĩhumba nguo cia makũnia, makĩitĩrĩria mũhu mĩtwe yao na magĩtembũranga nguo ciao.

48 Ihinda ta rĩu andũ a ndũũrĩrĩ mangĩatuĩririe ũhoro kuuma kwĩ ngai ciao cia mĩhianano, no Aisiraeli mahumbũririe ibuku rĩa watho nĩguo matuĩrie wendi wa Ngai.

49 Hamwe na ũguo makĩreehe nguo cia athĩnjĩri Ngai, na maciaro maao ma mbere, o na gĩcunjĩ kĩao gĩa ikũmi, o na makĩreehe Anaziri arĩa mahingĩĩtie mĩĩhĩtwa yao.

50 Magĩgĩthaitha Mwathani makiuga atĩrĩ, “Mwathani, twagũthaitha ũtuonie ũrĩa tũgwĩka na andũ aya, na ũtuonie kũrĩa tũkũmatwara.

51 Na rĩu, Mwathani, Hekaarũ yaku nĩthaahĩĩtio na athĩnjĩri Ngai aaku nĩgũcakaya maracakaya marĩ na kĩeha.

52 Ningĩ andũ a ndũũrĩrĩ nĩmehaarĩirie gũtũniina, no wee nĩũũĩ mĩbango yao yothe ĩrĩa mabangĩĩte.

53 Rĩu Mwathani, tũngĩhota kũmeetiiria atĩa ũngĩaga kwarahũka ũtũteithie?”

54 Hĩndĩ ĩyo magĩkĩhuuha tũrumbeeta na makiugĩrĩria mũno.

55 Thuutha wa ũguo Judasi agĩkĩbanga thigari ciake ikundi cia ngiri ngiri (1,000), igana igana, mĩrongo ĩtaano ĩtaano, ikũmi ikũmi na o gĩkundi kĩarĩ na mũtongoria wakĩo.

56 Ningĩ o ta ũrĩa watho woigĩĩte, akĩĩra arĩa maakoreetwo mahikania, o na arĩa makoreetwo maaka nyũmba njerũ, o na arĩa maakoreetwo mahanda mĩthabibũ, o na iguoya mainũke.

57 Hĩndĩ ĩyo mbũtũ ĩyo ya thigari ĩgĩthiĩ ĩkĩohia na mwena wa kĩanda wa itũũra rĩa Emau,

58 na marĩ hau Judasi akĩmeera atĩrĩ, “Mwĩhaarĩriei kũhũũrana na mwĩyũmĩrĩrie! Rũũciũ rũũciinĩ mwĩhotore mũkahũũrane na andũ aya a ndũũrĩrĩ, o aya mehaarĩirie kũhũũrana na ithuĩ, nĩguo matũniine o na mamomore Hekaarũ.

59 Nĩ kaba gũkua tũkĩrũa handũ ha kuona rũũrĩrĩ rwitũ na Hekaarũ igĩthũũkio.

60 No Mwathani nĩeke ũrĩa ekuona kwagĩrĩire.”

1 Naake Gorigia akĩoya thigari ngiri ithaano (5,000) iria ciathiaga na magũrũ, na ingĩ ngiri ĩmwe (1,000) njamba mũno cia mbarathi. Nacio ikiuma kambĩinĩ ũtukũ,

2 itongoreetio nĩ andũ moimĩĩte kũndũ kũrĩa kwarĩ kũgitĩre na thingo cia hinya thĩinĩ wa Jerusalemu. Hĩndĩ ĩyo nĩabangĩĩte ũrĩa egũtharĩkĩra thigari cia Ayahudi na hitho,

3 no naake Judasi akĩmenya mũbango ũcio, akiumagara na thigari ciake nĩguo agatharĩkĩre ita cia mũthamaki kũu Emau,

4 o hĩndĩ ĩrĩa Gorigia aarĩ kũraaya na kambĩ.

5 Hĩndĩ ĩrĩa Gorigia aakinyire kambĩinĩ ya Judasi ũtukũ ũcio, ndakorire mũndũ o na ũmwe kuo, agĩgĩciiria atĩ Judasi na andũ aake nĩkũũra moorĩĩte, na kwoguo akĩambĩrĩria kũmacaria kũu irĩmainĩ.

6 Gũgĩkĩa-rĩ, Judasi agĩgĩkorwo akinyĩĩte kũndũ kĩaraganainĩ arĩ hamwe na thigari ciake ngiri ithatũ, na amwe matiarĩ na indo cia mbaara cia kũigana.

7 Hĩndĩ ĩyo akĩona mbũtũ nene mũno ya thigari cia andũ a ndũũrĩrĩ, meehotoreete mũno, na makarigiicĩrio nĩ thigari cia mbarathi andũ maarĩ njamba mũno na kũrũa mbaara.

8 Judasi akĩĩra thigari ciake atĩrĩ, “Mũtigeetigĩre o na gũkorwo nĩ aingĩ, o na maamũtharĩkĩra mũtigeetigĩre.

9 Ririkanaai ũrĩa maithe maitũ maahonokeirio Iriainĩ Ituune hĩndĩ ĩrĩa mũthamaki wa Misiri aamarũmagĩrĩra arĩ na thigari ciake.

10 Rĩu-rĩ, nĩtũhooe Mwathani nĩguo atũiguĩre tha. Ningĩ tũmũthaithe eetĩkĩre kũhingia kĩrĩĩkanĩro gĩake kĩrĩa aarĩĩkanĩire na maithe maitũ, ahehenje thũ ciitũ rĩrĩa tũrĩcitharĩkĩra.

11 Hĩndĩ ĩyo andũ a ndũũrĩrĩ oothe makĩmenye atĩ Aisiraeli marĩ Ngai ũmwe ũrĩa ũmakũũraga na ũmahonokagia.”

12 Hĩndĩ ĩrĩa andũ a ndũũrĩrĩ moonire Judasi na thigari ciake makĩhaarĩria kũrũa,

13 magĩkiumagara kuuma kambĩinĩ yao nĩguo makarũe nao. Hĩndĩ ĩyo Judasi na thigari ciake makĩhuuha tũrumbeeta

14 makĩmatharĩkĩra. Andũ a ndũũrĩrĩ magĩtoorio makĩũra maroreete kĩaraganainĩ, na

15 oothe arĩa maaturuuraga makĩũragwo. Nao Aisiraeli magĩgĩteng’eria thũ ciao o kinya Gezeri, kĩaraganainĩ kĩa Idumea, na kinya matũũra ma Ashidodu na Jamunia. Nao makĩũraga andũ ta ngiri ithatũ (3,000) a thũ ciao.

16 Na rĩĩrĩ, Judasi maatiga kũmateng’eria,

17-18 akĩĩra thigari ciake atĩrĩ, “Tigaai gũkorokera indo nĩ ũndũ mbaara ti thiru. Gorigia na thigari ciake marĩ o haaha hakuhĩ na ithuĩ irĩmainĩ. Nĩ ũndũ ũcio wĩhotoreei mũno nĩguo mũhũũrane, na mwarĩĩkia kũhũũrana mũkuue indo iria tũtahĩĩte.”

19 Na rĩĩrĩ, o Judasi akĩaragia akĩona thigari cia thũ igĩikũrũka kuuma kĩrĩmainĩ.

20 Nacio thigari ciarora ikĩona mbũtũ ya thigari ciao ikĩũra. Ningĩ ikĩona ndoogo ĩkĩũmbũka kuuma kambĩinĩ yacio, ikĩmenya o rĩmwe atĩ kambĩ nĩyarĩĩkĩĩtie gũcinwo.

21 Na ciarĩĩkia kuona ũguo ikĩiyũrwo nĩ kĩmako, ciona ũrĩa thigari cia Judasi ciebangĩĩte kũu kĩaraganainĩ cietereire mbaara,

22 ikĩũra ciothe igĩthiĩ Filisitia.

23 Hĩndĩ ĩyo Judasi makĩhũgũkĩra kambĩ ya thũ ciao magĩkuua thahabu na betha nyingĩ na nguo cia rangi wa mburuu na babũ, o na indo ingĩ nyingĩ cia goro.

24 Na rĩrĩa Ayahudi maacookaga kambĩinĩ yao makĩina rwĩmbo rũũrũ rwa kũgooca Mwathani:

“Mwathani nĩ wa kũgoocwo,

tha ciake nĩ cia tene na tene.”

25 Mũthenya ũcio Aisiraeli makĩgĩa ũhootani mũnene.

Lisia kũhootwo

26 Na rĩĩrĩ, andũ a ndũũrĩrĩ arĩa moorĩĩte magĩthiĩ he Lisia makĩmwĩra ũrĩa wothe gwekĩkĩĩte.

27 Lisia arĩĩkia kũigua ũhoro ũcio wa kũhootwo gwa thigari ciake, akĩmaka na akĩinaina mũno tondũ ũguo tiguo eerĩgĩrĩire na tiguo mũthamaki aathanĩĩte.

28 Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire, Lisia agĩcookanĩrĩria thigari iria njoorua, thigari ngiri mĩrongo ĩtandatũ (60,000) iria ciathiaga na magũrũ, na thigari ngiri ithaano (5,000) cia mbarathi, arĩ na muorooto wa kũhoota Ayahudi.

29 Magĩkiumagara magĩthiĩ Idumea. Makĩamba hema ciao Bethizuri. Naake Judasi akiumagara akamũtũnge e na thigari ngiri ikũmi (10,000.)

30 Rĩrĩa Judasi oonire ũrĩa mbũtũ ĩyo ya thũ yaiganaga akĩhooya ihooya rĩĩrĩ, “Nĩtũgũkũgooca Mwathani, o wee mũhonokia wa Isiraeli, o wee wahootire njamba ĩrĩa ya ita na guoko kwa ndungata yaku Daudi. Ningĩ no we watũmire Jonathani mũrũ wa Saũlũ, na mũmũkuĩri indo ciake cia mbaara mahoote thigari cia Afilisiti.

31 Nĩ ũndũ ũcio twagũthaitha ũtũme andũ a Aisiraeli mahoote thũ ici ciao o ta ũguo. Tũma iconoke o na irĩ na thigari nyingĩ ũguo cia mbarathi o na cia magũrũ.

32 Ningĩ tũma ciyũrwo nĩ guoya; tũma ũcamba wacio ũthire, tũma ituĩke nda ciinaine nĩgwĩtigĩra kũhootwo.

33 Tũteithie tũcihoote Mwathani tondũ nĩtũkwendeete; twagũthaitha wamũkĩre nyĩmbo ciitũ cia gũgũcookeria ngaatho.”

34 Nao magĩkĩng’ethanĩra, makĩhũũrana mbaara nene mũno, na thigari ngiri ithaano (5,000) cia Lisia ikĩũragwo.

35 Na rĩrĩa Lisia oonire atĩ thigari ciake nĩciahootwo, na atĩ thigari cia Judasi ciarĩ na ũcamba o na nĩciehaarĩirie gũtũũra muoyo kana gũkua na gĩtĩĩo, agĩcooka Anitiokia. Akinya kuo, akĩambĩrĩria kũũmba mbũtũ nene na ya hinya nĩguo acooke Judea.

Gũtherio kwa Hekaarũ

36 Naake Judasi na aariũ a ithe marĩĩkia kũhoota thũ ciao makĩĩrana atĩrĩ, “Rĩu nĩtũcooke Jerusalemu nĩguo tũgeetherie na tũkaamũre Hekaarũ rĩngĩ.”

37 Kwoguo magĩgĩcookanĩrĩria mbũtũ yothe ya ita hamwe magĩthiĩ kĩrĩmainĩ gĩa Zayuni.

38 Makinya, magĩkora Hekaarũ nĩyatiganĩirio, kĩgongoona gĩgathaahio, ihingo igacinwo na mwaki, nakuo kũu nja ya Hekaarũ gũkamererwo nĩ gĩthaka kĩnene, nacio nyũmba cia athĩnjĩri Ngai irĩ ciĩgĩĩgĩ.

39 Makiugĩrĩria marĩ na kĩeha na magĩtembũranga nguo ciao, na makĩitĩrĩria mũhu mĩtwe,

40 o na magĩĩtungumania thĩ, na karumbeeta kaahuuhwo, oothe makĩambĩrĩria gũthaathaiya Mwathani.

41 Hĩndĩ ĩyo Judasi agĩatha thigari ciake itharĩkĩre andũ arĩa maarĩ kĩnyũmbainĩ kĩrĩa kĩarĩ gĩa kwĩhithwo o hĩndĩ ĩrĩa naake aathiaga na mbere gũtheria Hekaarũ.

42 Agĩgĩthuura athĩnjĩri Ngai arĩa maarĩ atĩĩĩku na matĩĩĩte watho.

43 Magĩtheria Hekaarũ makĩruta mahiga marĩa maathaahĩĩtio makĩmaiga handũ harĩa hataarĩ hatheru.

44 Marĩĩkia kwarĩrĩria ũrĩa megwĩka na kĩgongoona kĩrĩa kĩarutagĩrwo igongoona rĩa njino, o kĩrĩa gĩathaahĩĩtio

45 nĩ andũ a ndũũrĩrĩ, makiuga kĩmomorwo nĩ geetha gĩtigatuĩke gĩa kũmaconorithagia gĩatũũra hau.

46 Kwoguo magĩgĩkĩmomora makĩiga mahiga macio handũ hatũũgĩru kũu Hekaarũinĩ, o nginya makoona mũnabii ũrĩa ũkaamataara ũrĩa maagĩrĩirwo nĩgwĩka na mahiga macio.

47 Magĩcooka makĩoya mahiga matarĩ macũhie, o ta ũrĩa Watho wa Musa woigĩĩte, magĩaka kĩgongoona kĩngĩ o ta kĩu kĩa mbere.

48 Magĩcookereria thingo cia Hekaarũ kũrĩa ciathũũkĩĩte mĩena yothe o na thĩinĩ, magĩcooka makĩraathima ithaku ciothe.

49 Magĩthondeka indo cia magongoona ingĩ njerũ hamwe na mĩtĩ ya gũcuurio mataawa, magĩcooka magĩtoonyia kĩgongoona gĩa gũcinĩra ũbaani na meetha kũu Hekaarũinĩ.

50 Magĩcooka magĩcina ũbaani kĩgongoonainĩ, na makĩgwatia mataawa mĩtĩinĩ ya gũcuuria mataawa o kũu Hekaarũinĩ thĩinĩ, nayo Hekaarũ ĩgĩkĩgĩa na ũtheri.

51 Wĩra wothe warĩĩkĩrĩire na kũiga mĩgate meethainĩ na gũcuuria mbathiya iria nene.

52 Na rĩĩrĩ, mũthenya wa mĩrongo ĩĩrĩ na ĩtaano wa mweri wa kenda, ũrĩa wĩtagwo Kisilevu, mwaka wa 148,

53 magĩũkĩra rũũciinĩ tene, makĩrutĩra igongoona hau haathondekeetwo kĩgongoona kĩu kĩerũ gĩa kũrutĩra magongoona ma njino, o ta ũrĩa watho woigĩĩte.

54 Mũthenya ũcio noguo warĩ wa kũririkana mũthenya ũrĩa kĩgongoona kĩu gĩathaahĩĩtio, na gĩkĩamũrwo rĩngĩ na gĩkeno kĩnene kĩa nyĩmbo cia gũcookia ngaatho, gũkĩhuuhagwo mĩtũũrirũ, gũkĩhũũragwo inanda, ngita na thaani iria ihũũrithanagio ikagamba.

55 Andũ oothe makĩinamĩrĩra, makĩgooca na magĩkumia Ngai nĩ ũndũ wa ũrĩa aamateithĩĩtie.

56 Nao magĩkũngũĩra kwamũrwo rĩngĩ gwa kĩgongoona kĩu handũ ha mĩthenya ĩnaana. Magĩkũngũiya hĩndĩ ĩrĩa maareehage magongoona ma njino, magongoona ma thaayũ, na ma ngaatho.

57 Naguo mwena wa mbere wa Hekaarũ makĩũgemia na iraũni na ngo cia thahabu. Magĩcooka magĩĩkĩra nyũmba cia athĩnjĩri Ngai ihingo ingĩ njerũ o na mĩrango mĩerũ.

58 Andũ oothe magĩgĩkena mũno, o nakĩo gĩconoko kĩrĩa maareeheirwo nĩ andũ a ndũũrĩrĩ gĩgĩthira.

59 Naake Judasi me na aariũ a nyina na mũingĩ wothe wa Isiraeli makĩhĩtũkia atĩ kũgĩage na kĩririkano kĩa kwamũrwo rĩngĩ gwa kĩgongoona mwaka o mwaka, kĩmera o ta kĩu. Nakĩo kĩambagĩrĩrie mũthenya wa mĩrongo ĩĩrĩ na ĩtaano mweri wa Kisilevu, namo magongoona macio makoragwo marũmanĩrĩire mĩthenya ĩnaana na gĩkeno na gũcanjamũka kwa ngoro.

60 Hĩndĩ ĩyo magĩaka thingo ndaaya na igũrũ o na mĩnaara ĩthiũrũrũkĩirie kĩrĩma gĩa Zayuni nĩguo andũ a ndũũrĩrĩ matikaanoone handũ ha gũtoonyera hĩndĩ ĩngĩ nĩguo mathũũkie na mathaahie Hekaarũ ta ũrĩa meekĩĩte mbere ĩyo.

61 Judasi agĩcooka akĩiga mbũtũ ya thigari ya kũrangagĩra Hekaarũ, na akĩirigĩra itũũra rĩa Bethizuri na thingo cia hinya nĩ geetha andũ a Isiraeli magĩe na handũ heega ha kwĩhithaga hang’etheire Idumea.

Kũrũa na ndũũrĩrĩ iria ciahakaine

1 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa andũ a ndũũrĩrĩ arĩa maahakaine nao maiguire atĩ kĩgongoona nĩgĩakĩĩtwo rĩngĩ o nayo Hekaarũ ĩkaamũrwo, makĩraakara mũno.

2 Magĩkĩĩhotora nĩguo maniine Aisiraeli arĩa matũũranagia nao. Magĩkĩambĩrĩria kũmooraga na kũmaniina.

3 Naake Judasi agĩtharĩkĩra rũciaro rwa Esau rũrĩa rwatũũraga Idumea kũrĩa kwarĩ rũgongo rwa Akirabatene, akĩũraga andũ aingĩ mũno nĩ ũndũ nĩmooheirie Aisiraeli. Magĩcooka magĩkuua indo nyingĩ kuuma itũũrainĩ rĩu rĩao.

4 Naake agĩcooka akĩhũgũkĩra andũ a Baeani tondũ o nao nĩmoohagĩria Aisiraeli.

5 Akĩmahingĩrĩria kũu nyũmbainĩ ciao cia kwĩhitha, akĩĩhĩta na mwĩhĩtwa atĩ nĩekũmaniina, agĩcina nyũmba icio ciao na mwaki, na arĩa oothe maarĩ thĩinĩ wacio.

6 Thuutha wa ũguo agĩthiĩ bũrũriinĩ wa Aamoni, kũu agĩkora ita nyingĩ cia hinya iria ciarũũgamagĩrĩrwo nĩ mũndũ wetagwo Timotheo.

7 Judasi arĩĩkia kũhũũrana nao mbaara nyingĩ akĩmahoota oothe.

8 Arĩĩkia kwĩgwatĩra itũũra rĩa Jazeri na matũũra marĩa maarigiicĩirie, agĩcooka Judea.

9 Hĩndĩ ĩyo andũ a ndũũrĩrĩ, arĩa maatũũraga Gileadi makĩũngana magĩtharĩkĩra Aisiraeli arĩa matũũranagia nao. Nao Aisiraeli makĩũra magĩthiĩ kwĩhitha nyũmbainĩ cia kwĩhitha cia Dathema.

10-11 Magĩcooka makĩandĩkĩra Judasi na aariũ a ithe marũa moigĩĩte ũũ:

“Andũ a ndũũrĩrĩ arĩa matũũranagia na ithuĩ nĩmoonganĩĩte nĩ geetha matũhũũre tũthire. Matongoreetio nĩ Timotheo nĩ geetha mooke matũtharĩkĩre gũũkũ twĩhithĩĩte nĩguo matũũrage.

12 Kwoguo ũkaai mũtũhonokie kuuma haaroinĩ ciao tondũ andũ aitũ nĩmooragĩĩtwo aingĩ mũno!

13 Ayahudi amwe aitũ arĩa matũũraga bũrũriinĩ wa Tobu nĩmooragĩĩtwo oothe, nao atumia aao o na ciana nĩmanyiitĩĩtwo mĩgwate, na indo ciao nĩikuuĩĩtwo biũ. Arũme ta ngiri ĩmwe nĩmooragĩirwo kuo.”

14 Na rĩĩrĩ, o marũa macio magĩthoomagwo, arekio angĩ maarĩ na nguo ndembũkangu magĩkinya moimĩĩte Galili me na ndũmĩrĩri ĩhaana o ta ĩyo.

15 Makiuga atĩrĩ, “Ita ciumĩĩte Putolemai, Turo, Sidoni, o na Galili guothe ciũnganĩĩte hamwe nĩguo itũhũũre.”

16 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Judasi na andũ oothe maiguire ũguo, magĩthondeka mũcemanio mũnene mũno, nĩguo meciirie ũrĩa megũteithia andũ acio aao, acio maarĩ mathĩĩnainĩ manene ũguo ma gũtharĩkĩrwo nĩ thũ ciao.

17 Hĩndĩ ĩyo Judasi akĩĩra mũrũ wa ithe Simoni atĩrĩ, “Thuura aanake eethĩ, mũthiĩ mũkahonokie Ayahudi acio aitũ matũũraga Galili. No rĩĩrĩ, niĩ na Jonathani tũgũthiĩ Gileadi.”

18 Nacio thigari icio ingĩ ciake agĩcitiga igitagĩre Judea, naake Josefu mũrũ wa Zakaria na Azaria macirũũgamagĩrĩre.

19 Naake Judasi agĩtiga aamaatha akĩmeera atĩrĩ, “Ndamũtiga mũrũũgamagĩrĩre andũ gũũkũ Jerusalemu, na mũtikarutĩre andũ a ndũũrĩrĩ mbaara o nginya tũgaacooka.”

20 Simoni akĩheeo thigari ngiri ithatũ (3,000) cia gũthiĩ Galili nacio, naake Judasi thigari ngiri inyaanya (8,000) cia gũthiĩ nacio Gileadi.

21 Simoni akiumagara agĩthiĩ Galili, na thuutha wa kũrũa na ndũũrĩrĩ mbaara nyingĩ agĩcitooria ciothe.

22 Agĩciteng’eria o nginya itũũra rĩa Putolemai, akĩũraga andũ ta ngiri ithatũ, na agĩkuua indo ciao nyingĩ.

23 Agĩcooka agĩcookanĩrĩria Ayahudi arĩa matũũraga Galili na Aribata hamwe na atumia aao o na ciana ciao na indo ciao ciothe agĩthiĩ nao Judea. Hĩndĩ ĩyo magĩgĩkorwo maiyũrĩĩtwo nĩ gĩkeno kĩnene mũno.

24 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ o ĩyo Judasi Makabai na mũrũ wa nyina Jonathani makiumagara makĩringa rũũĩ rwa Jorodani, magĩgĩtuĩkania werũinĩ handũ ha mĩthenya ĩtatũ.

25 Magĩtũngana na andũ meetagwo Anabatea arĩa maamaamũkĩrire wega mũno, nao makĩmataarĩria ũrĩa wothe wekĩĩtwo Ayahudi arĩa matũũraga Gileadi.

26 Ayahudi aingĩ aao nĩmaahingĩrĩĩtwo matũũrainĩ mairigĩirwo na thingo cia hinya ma Bozira, Bosoru, Alema, Kasifo, Makedi Karinaimu

27 na arĩa angĩ matũũrainĩ ma Gileadi. Ningĩ magĩcooka makĩmenyithio ũrĩa thũ ciao ciabangĩĩte gũtharĩkĩra kũrĩa Ayahudi acio maahingĩrĩirio mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, nĩguo mamooragĩre kuo mũthenya o ro ũmwe.

28 Hĩndĩ ĩyo Judasi na thigari ciake makĩhũndũka o rĩmwe makĩgera njĩra ya werũ, magĩthiĩ Bozira makĩhũũra itũũra rĩu makĩrĩtuunyana na makĩũraga arũme oothe arĩa maarĩ kuo. Magĩcooka magĩkuua indo ciothe iria ciarĩ kuo na makĩrĩcina na mwaki.

29 Makiuma kũu kũrĩ o ũtukũ magĩthiĩ magĩkinya nyũmbainĩ cia kwĩhitha cia Dathema.

30 Gũgĩthiĩ gũkĩa makĩona mbere yao thigari nyingĩ ikuuĩĩte ngathĩ cia hinya, na indo ingĩ cia kũhũũrana mbaara, nĩguo ituunyane itũũra rĩu.

31 Rĩrĩa Judasi aiguire inegene, na andũ makiugĩrĩria, na tũrumbeeta tũkĩhuuhwo kuuma itũũrainĩ akĩmenya atĩ mbaara nĩyambĩrĩria.

32 Agĩkĩanĩrĩra thigari ciake agĩciĩra atĩrĩ, “Mwĩhotoreei, tondũ rĩu nĩrĩo tũkũmĩrũa, tũteithũre aariũ a ithe witũ!”

33 Na rĩĩrĩ, marĩĩkia kũgayanio ikundi ithatũ magĩtharĩkĩra thũ ciao kuuma na mwena wa na thuutha, makĩhuuhaga tũrumbeeta magĩkayagĩra Mwathani na njĩra ya mahooya.

34 Nacio thigari iria ciatongoreetio nĩ Timotheo ciamenya atĩ nĩ Judasi Makabai ikĩhũndũka ikĩũra. Naake Judasi agĩcitharĩkĩra na hinya, akĩũraga arũme ta ngiri inyaanya (8,000) mũthenya ũcio.

35 Judasi agĩcooka akĩhũgũkĩra itũũra rĩa Alema akĩrĩtharĩkĩra, akĩrĩtuunyana, akĩũraga arũme oothe arĩa maarĩ kuo. Naake agĩkuua indo ciothe na akĩrĩcina na mwaki.

36 Kuuma hau agĩthiĩ agĩtuunyana matũũra ma Kasifo, Makedi, Bosoru, o na matũũra marĩa mangĩ ma Gileadi.

37 Thuutha wa maũndũ macio, Timotheo agĩcooka agĩthondeka mbũtũ ĩngĩ ya ita, makĩamba hema ciao mang’etheirie Rafoni kũrĩa kwarĩ mũrĩmo ũũrĩa ũngĩ wa rũũĩ.

38 Naake Judasi agĩtũma athigaani magathigaane kambĩ ĩyo. Nao magĩcookia ũhoro makĩmwĩra atĩ andũ oothe a ndũũrĩrĩ arĩa maarĩ kũu, meturanĩire na Timotheo magathondeka mbũtũ nene mũno ya ita.

39 Ningĩ Timotheo nĩakomboreete thigari cia Arabu nĩguo imũteithĩrĩrie na oothe maambĩĩte kambĩ yao mũrĩmo ũũrĩa ũngĩ wa rũũĩ mehaarĩirie kũrũa. Kwoguo Judasi akiumagara nĩguo makahũũrane nao.

40 Na rĩrĩa aakinyire hakuhĩ na rũũĩ, Timotheo akĩĩra thigari ciake atĩrĩ, “Mũtikamwĩtĩkĩrie aringe rũũĩ, tondũ angĩringa tũtingĩhota kũmũingata no egũtũhoota.

41 No rĩĩrĩ, angĩtigĩra aikare mũrĩmo ũcio ũngĩ wa rũũĩ, ithuĩ nĩtũkũringa tũkahũũrane naake na hatirĩ nganja no tũkũmũhoota.”

42 Naake Judasi arĩĩkia gũkinya rũteereinĩ rwa rũũĩ, agĩatha atongoria a thigari atĩ hatikaagĩe mũndũ o na ũrĩkũ ũkwamba hema no oothe maingĩre mbaarainĩ maingate thũ ciao.

43 Naake Judasi nĩ we warĩ wa mbere kũringa rũũĩ eerekeire na kũrĩ thũ ciao, nacio thigari ciake ikĩmuuma thuutha. Nao andũ acio a ndũũrĩrĩ makĩhootwo, magĩtiganĩria indo ciao cia mbaara makĩũra magĩthiĩ kwĩhitha hekaarũinĩ ya ndũũrĩrĩ ĩrĩa yarĩ Karinaimu.

44 Naake Judasi na thigari ciake magĩtuunyana itũũra rĩu, na magĩcina hekaarũ ĩyo o hamwe na arĩa mehithĩĩte kuo. Narĩo itũũra rĩa Karinaimu rĩkĩhootwo, na andũ a ndũũrĩrĩ matiacookire gwĩtiiria Judasi hĩndĩ ĩngĩ.

45 Naake Judasi agĩcookanĩrĩria Ayahudi oothe kũu Gileadi nĩguo amatongorie amakinyie Judea. Nakĩo kĩarĩ gĩkundi kĩnene kĩa andũ aingĩ, aniini o na anene, atumia na ciana o na indo ciao ciothe.

46 Nao makiumagara magĩkinya Efironi itũũra rĩarĩ inene na rĩairigĩirwo na thingo cia hinya. Matingĩonire handũ ha kũhĩtũkĩra na mĩena yarĩo yothe o tiga magereire gatagatĩ kaarĩo.

47 No rĩĩrĩ, andũ a itũũra rĩu, makĩhinga ihingo ciao na mahiga nĩguo mamagirĩrĩrie kũhĩtũka.

48 Naake Judasi akĩmatũmĩra ndũmĩrĩri ya thaayũ akĩmeera atĩrĩ, “Twĩtĩkĩriei tũhĩtũkĩre itũũrainĩ rĩanyu nĩguo tũcooke gwitũ mũciĩ. Ithuĩ tũtirĩ na haaro; no kũhĩtũka tũkwĩhĩtũkĩra.” Nao makĩrega kũmahingũrĩra ihingo ciao.

49 Hĩndĩ ĩyo Judasi agĩkĩĩra andũ aake oothe maake kambĩ o hau maarĩ.

50 Nacio thigari ikĩĩhotora kũhũũra itũũra rĩu. Makĩrĩtharĩkĩra ũtukũ na mũthenya o nginya makĩrĩtuunyana.

51 Makĩũraga arũme oothe a Efironi, makĩoya indo ciothe iria ciarĩ kuo, makĩmomoranga thingo ciarĩo, magĩcooka magĩtuĩkanĩria kũu makĩrangarangaga ciimba.

52 Nao makĩringa rũũĩ rwa Jorodani, magĩkinya gĩtuambainĩ kĩnene kĩrĩa kĩang’etheire Bethi Shani.

53 Hĩndĩ ya rũgendo rũu ruothe Judasi nĩgũtindĩka aatindĩkagĩrĩria arĩa meeguucagia, o na kũũmĩrĩria andũ acio oothe nginya magĩkinya Judea.

54 Magĩkĩhaica kĩrĩma gĩa Zayuni na gĩkeno kĩnene makiugaga ngemi makĩruta magongoona ma njino nĩ ũndũ wa gũcooka na thaayũ hatarĩ mũndũ o na ũmwe wao woragĩĩtwo.

55 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Judasi na Jonathani maarĩ Gileadi, naake Simoni mũrũ wa nyina agĩkorwo agĩtharĩkĩra Putolemai itũũra rĩa Galili,

56 Josefu mũrũ wa Zakaria na Azaria, atongoria arĩa eerĩ a mbaara maatigĩĩtwo Judea, makĩigua ũrĩa meekĩĩte ciĩko cia ũcamba na makahootana mbaarainĩ.

57 Nao makĩĩrana atĩrĩ, “O na ithuĩ twagĩrĩirwo nĩkũhũũra andũ a ndũũrĩrĩ aya matũthiũrũrũkĩirie nĩguo twĩgĩĩre igweta.”

58 Kwoguo magĩgĩatha thigari ciao, nao me hamwe nacio magĩthiĩ magĩtharĩkĩra Jamunia.

59 Naake Gorigia e hamwe na thigari ciake makiumagara kuuma itũũrainĩ rĩu, makahũũrane nao.

60 Nao Josefu na Azaria magĩtoorio, magĩteng’erio o nginya mĩhakainĩ ya Judea. Na rĩĩrĩ, gũkĩũragwo Aisiraeli ta ngiri igĩrĩ (2,000) mũthenya ũcio.

61 Nĩ ũndũ wa atongoria acio a Aisiraeli kwaga gwathĩkĩra Judasi na aariũ a nyina nĩguo meegĩĩre igweta-rĩ, makĩhootwo mũno.

62 Hamwe na ũguo, atongoria acio matiarĩ a nyũmba ya Makabai, arĩa maathuurĩĩtwo nĩ Ngai nĩguo magaakũũra Aisiraeli ũkomboinĩ.

63 Na rĩĩrĩ, Judasi Makabai na aariũ a nyina magĩtĩĩo mũno nĩ Aisiraeli oothe o na andũ a ndũũrĩrĩ oothe. Na rĩĩrĩ, kũrĩa ngumo yao yaiguagwo,

64 andũ aingĩ nĩmoimagaraga kũmakũngũĩra.

65 Ningĩ Judasi na aariũ a nyina magĩthiĩ makĩhũũrana na Aedomu na mwena wa na kĩanda makĩmahoota. Agĩcooka agĩtharĩkĩra Heburoni o na matũũra marĩa makũrigiicĩirie, akĩharagania thingo ciakuo cia hinya na agĩcina mĩnaara ĩrĩa yarĩthiũrũrũkĩirie.

66 Oima hau agĩthiĩ atuĩkanĩirie Marisa agĩtharĩkĩra Filisitia.

67 Mũthenya ũcio gũkĩũragwo athĩnjĩri Ngai amwe arĩa maathiire kũrũa mbaara na ũrimũ nĩguo moonanie ũcamba wao.

68 Judasi agĩcooka akĩhũgũkĩra Azoto itũũra rĩa Filisitia akiunanga igongoona ciothe, agĩcina mĩhianano ya ngai cia kuo, na agĩkuua indo nyingĩ cia matũũra maao, agĩcooka Judea.

Anitioku wa Kana gũkua

1 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa mũthamaki Anitioku aatuĩkanagĩria bũrũri wa Mesopotamia, akĩigua atĩ bũrũriinĩ wa Perisia kwarĩ na itũũra rĩetagwo Elimaisi na nĩrĩoĩkaine mũno nĩ ũndũ wa ũtonga wa betha na thahabu.

2 O nayo hekaarũ ĩrĩa yarĩ kuo yaiyũrĩĩte ũtonga wa ngo cia thahabu, na nguo cia cuuma cia kũgitĩra gĩthũri, o na indo cia mbaara. Ũtonga ũyũ wothe watigirwo kuo nĩ mũthamaki wa Makedonia wetagwo Alekisanda mũrũ wa Filipu, na nĩ we warĩ wa mbere gũtuĩka mũthamaki wa Angiriki.

3 Naake Anitioku agĩũka kũgeria kũhũũra itũũra rĩu, na akĩgeria gũkuua indo ciakuo, no ndahotire nĩ ũndũ eene kuo nĩmaamenyeete mũbango wake o kabere.

4 Magĩkĩhũũrana naake, o nginya akĩũra agĩcooka Babiloni aconokeete mũno.

5 Na rĩĩrĩ, arĩ Perisia, agĩkorwo nĩ mũrekio akĩmwĩra atĩ thigari iria aarekeetie Judea nĩciarĩĩkĩĩtie kũhootwo.

6 Naake Lisia na thigari ciake njamba nĩmaarĩĩkĩĩtie kũhũndũrwo nĩ Ayahudi makoora, nĩ ũndũ Ayahudi nĩmaarĩkĩĩtie kwĩyaka makĩria na indo ingĩ cia mbaara, na indo ingĩ cia bata, o na indo ingĩ iria maarĩĩkĩĩtie gũtaha kuuma kũrĩ ita cia Siria iria maarĩĩkĩĩtie kũhoota.

7 Ningĩ Ayahudi nĩmaarĩĩkĩĩtie kũmomora Kĩndũ Kĩ na Thaahu na Magigi kĩrĩa Anitioku aakĩĩte kĩgongoonainĩ kũu Jerusalemu. O na nĩmaarĩĩkĩĩtie gwaka thingo cia hinya ithiũrũrũkĩirie Hekaarũ o ta tene o na makairigĩra na thingo cia hinya itũũra rĩa Bethizuri, rĩmwe rĩa matũũra ma mũthamaki.

8 Rĩrĩa mũthamaki aiguire ũhoro ũcio, akĩmaka na akĩinaina mũno. Agĩthiĩ agĩkoma ũrĩrĩinĩ wake arũarĩĩte nĩ kĩeha nĩ ũndũ maũndũ matiathiĩte ũrĩa eendaga.

9 Agĩgĩkoma kũu ũrĩrĩinĩ wake matukũ maingĩ o agĩthithimũkagwo nĩ kĩeha, o nginya akĩmenya atĩ aarĩ hakuhĩ gũkua.

10 Agĩgĩĩta araata aake oothe, nao mooka akĩmeera atĩrĩ, “Nĩnjũrĩĩtwo nĩ toro, o nayo ngoro yakwa nĩĩritũhĩirwo nĩ kĩeha na kĩmako.

11 Rĩu ngoreetwo ngĩũria kĩrĩa gĩtũmĩĩte mathĩĩna maya mangorere na hinya ũguo, na nĩguo ndirendeetwo nĩ andũ hĩndĩ ĩrĩa ndĩraarĩ mũthamaki.

12 Rĩu-rĩ, nĩndaririkana maũndũ mooru marĩa ndeekire Jerusalemu, rĩrĩa ndakuuire indo cia betha na cia thahabu, na rĩrĩa ndatharĩkĩire andũ a Judea hatarĩ na gĩtũmi.

13 Nĩkĩo nĩndamenya gĩtũmi kĩa mathĩĩna maya mangorereire, na rĩu ngũkua o ũguo itarĩ kĩene ndĩ bũrũriinĩ mũgeni.”

14 Agĩcooka agĩĩta Filipu, ũmwe wa araata aake akĩmũtua mũrũũgamĩrĩri wa ũthamaki wake wothe.

15 Akĩmwĩkĩra thũmbĩ na kanjũ ya ũnene na gĩcũhĩ gĩa ũthamaki na akĩmwatha ahaarĩrie mũrũ wake ũrĩa wetagwo Anitioku wa Gataano o nginya agaatuĩka mũthamaki.

16 Mũthamaki Anitioku agĩgĩkuĩra kũu mwaka wa 149.

17 Rĩrĩa Lisia aiguire atĩ mũthamaki nĩakuĩte, agĩgĩtua Anitioku mũũrũwe ũrĩa mũnyiinyi mũthamaki ithenya rĩa ithe. Naake akĩmũtua Eupatori nĩ ũndũ nĩ we wamũrereete kuuma e mũnyiinyi.

Mbaara cia Ayahudi na Lisia na Anitioku wa Gataano

18 Hĩndĩ ĩyo, andũ arĩa maatũũraga nyũmbainĩ cia hinya cia kwĩhitha kũu Jerusalemu, no maakĩragĩrĩria kũhingĩrĩria andũ a Isiraeli kũu kĩgongoonainĩ gĩa Hekaarũ na magĩikara makĩmarutagĩra haaro na magĩteithagĩrĩria andũ a ndũũrĩrĩ.

19 Naake Judasi agĩgĩtua atĩ no nginya maniinwo na kwoguo agĩcookanĩrĩria andũ oothe hamwe nĩguo matuunyane nyũmba icio ciakĩĩtwo cia hinya.

20 Nao andũ acio magĩtharĩkĩra nyũmba icio cia hinya mwaka wa 150na magĩciakĩrĩra ngathĩ na indo ingĩ cia hinya cia gũtharĩkĩra thũ.

21 No rĩĩrĩ, amwe a arĩa maahingĩrĩirio makĩũra, nao marĩĩkia gwĩturanĩra na Ayahudi arĩa mĩgarũka, magĩthiĩ kwĩ mũthamaki makĩmwĩra atĩrĩ,

22 “Mũthamaki, ũkwenda gũikara wetereire kinya rĩ nĩguo ũrũũgamĩrĩre kĩhooto na ũrĩhĩrie araata aitũ?

23 Ithuĩ nĩtwehaarĩirie gũtungatĩra thooguo, tũgĩathĩkĩra uuge wake o na tũgĩathĩkĩra matua maake.

24 No rĩĩrĩ gũtirĩ wega tuonire o tiga kũmenwo nĩ andũ a bũrũri witũ. Tondũ rĩĩrĩ, nĩmooragire andũ aitũ arĩa moonire na magĩkuua ũtonga witũ wothe.

25 No rĩĩrĩ, to ithuĩ ithuiki mathĩĩnĩĩtie nĩmathĩĩnĩĩtie o na andũ arĩa maariganĩĩtie nao.

26 Rĩu ihinda rĩĩrĩ nĩgũthiũrũrũkĩria mathiũrũrũkĩirie mũciĩ ũrĩa mwake na thingo cia hinya ũrĩa wĩ Jerusalemu nĩguo maũtuunyane. Ningĩ nĩmairigĩire Hekaarũ o na Bethizuri na thingo cia hinya.

27 Mũthamaki witũ, ũngĩaga kũmagiria na ihenya, nĩmegwĩka maũndũ maingĩ, na ndũkaahota kũmagirĩrĩria.”

28 Rĩrĩa mũthamaki aiguire ũguo akĩng’ũrĩka mũno. Agĩgĩcookanĩrĩria atongoria oothe a mbaara, thigari cia mbarathi, o na araata aake.

29 Agĩcooka agĩkombora thigari ingĩ kuuma mabũrũri mangĩ o na kuuma icigĩrĩrainĩ cia Ngiriki.

30 Naguo mũigana wa thigari ciake warĩ taũũ: Thigari ngiri igana (100,000) iria ciathiaga na magũrũ, thigari ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000) cia mbarathi, na njogu mĩrongo ĩtatũ na igĩrĩ iria cioĩ kũrũa mbaara.

31 Nao magĩtuĩkanĩria Idumea, magĩthiĩ magĩthiũrũrũkĩria itũũra rĩa Bethizuri. Makĩhũũrana mbaara nene matukũ maingĩ, magĩcooka magĩaka indo ingĩ cia hinya cia kũhithũkĩra thũ ciao. Nao Aisiraeli arĩa maatũũraga Bethizuri makĩĩgitĩra mũno, makĩrũa na hinya, magĩcina ngathĩ icio o na indo icio cia kũmahithũkĩra.

32 Naake Judasi na thigari ciake makiuma mũciĩ wa kwĩhithaga ũrĩa warĩ Jerusalemu magĩthiĩ magĩaka kambĩ Bethi Zakaria mang’ethanĩirie na kambĩ ya mũthamaki.

33 Naake mũthamaki na thigari ciake magĩũkĩra rũũciinĩ rũũrũ rũngĩ magĩthiĩ mahiũhĩĩte, magĩkinya Bethi Zakaria. Naarĩ kũu thigari ciake ikĩĩbanga wega nĩguo irũe, igĩcooka ikĩhuuha tũrumbeeta.

34 Nacio njogu igĩkundio ngogoyo ya mĩthabibũ na ya ndare.

35 Njogu iria ciarĩ na hinya ciaheirwo thigari iria ithiaga na magũrũ. Thigari ngiri ĩmwe (1,000) ciaheeyagwo njogu ĩmwe nacio ciakoragwo ciĩyoheete gako ga kũgitĩra gĩthũri na igeekĩra ngobia ya cuuma. Hamwe na icio nĩcieturanagĩra na thigari ingĩ magana mataano (500) cia mbarathi.

36 Nacio thigari icio magana mataano (500) ciathiaga irangĩire njogu ĩyo o harĩa hoothe yathiaga itekũmĩeherera.

37 O njogu yakĩrĩirwo mũnaara wa mbaaũ wa kũmĩgitĩra ĩkaũguucagia wohanĩĩtio nayo na matamu meega. Ningĩ o njogu yathiaga ĩkuuĩĩte thigari ithatũna ndereba wa kana.

38 Ningĩ Lisia agĩcooka akĩbanga thigari iria ciatigarĩĩte cia mbarathi mĩena na mĩena nĩ geetha ihotage kũgitĩrwo rĩrĩa ikũingata thũ nĩ thigari icio cia magũrũ.

39 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa riũa rĩarathire rĩacina ngo cia thahabu na cia igera, ngo icio ciao ikĩmũrĩka irima na ciamenamenũkaga ta imũrĩ igwakana.

40 Gĩkundi kĩmwe gĩa thigari kĩabangĩĩtwo irĩmainĩ kũrĩa gũtũũgĩru, na kĩrĩa kĩngĩ magũrũinĩ ma irima. Nao magĩgĩthiĩ na mbere kũrĩ thũ oothe hamwe me na ũcamba na mebangĩĩte wega.

41 Rĩrĩa andũ oothe maiguire mũrurumo wa thigari icio nyingĩ na njamba igĩthiĩ, na makĩigua ũrĩa ngo ciahũũrithanagio nĩ thigari icio, makĩmaka mũno.

42 Na rĩĩrĩ, Judasi na thigari ciake magĩthooria mbaara, makĩũraga thigari cia mũthamaki magana matandatũ.

43 Naake Eleazaru Avarani rĩrĩa oonire njogu ĩmwe ĩ nene gũkĩra iria ingĩ, na ĩgemeetio ta yagemeeirio mũthamaki, agĩciiria atĩ yakuuĩĩte mũthamaki.

44 Naake akĩĩheana nĩguo ahonokie andũ aake nĩguo egĩĩre igweta.

45 Agĩteng’era oomĩrĩirie na kũrĩ njogu ĩyo yarĩ gatagatĩ ga thigari cia magũrũ, akĩũragaga thigari ciothe iria aakoraga mwena wake wa ũrĩo kana wa ũmotho agĩcitigaga igũĩte na thuutha wake.

46 Naake Eleazaru agĩthiĩ na kũu rungu rwa njogu ĩyo akĩmĩtheeca, nayo ĩkĩmũgũĩra agĩkuanĩra nayo.

47 Rĩrĩa Ayahudi moonire ũrĩa thigari cia mũthamaki ciarĩ na hinya o na ũcamba wa kũrũa magĩcooka na thuutha.

48 Naake mũthamaki na thigari ciake magĩthiĩ magĩtharĩkĩra Jerusalemu. Nao magĩthiũrũrũkĩria Judea na Jerusalemu guothe.

49 Naake mũthamaki na Ayahudi arĩa maatũũraga Bethizuri magĩĩtĩkanĩria kũgĩe thaayũ. Nao Ayahudi magĩĩtĩkĩra kuuma kuo tondũ gũtiarĩ na irio cia kũmaigana hĩndĩ ĩyo maathiũrũrũkĩirio, nĩ ũndũ mwaka ũcio warĩ mwaka wa kũrekanĩrĩria rĩrĩa mĩgũnda ĩtaarĩmagwo.

50 Kwoguo mũthamaki agĩtũũra Bethizuri na akĩiga mbũtũ cia thigari kũu cia kũrangagĩra.

51 Agĩthiũrũrũkĩria Hekaarũ kwa ihinda iraaya. Agĩcooka agĩaka ngathĩ cia hinya na indo ingĩ cia gũtharĩkĩra, na agĩthondeka igũtha cia gũikia mahiga na mwaki na indo ingĩ cia hinya cia gũikia matimũ o na ngomongo cia mahiga.

52 Nao Ayahudi acio maatharĩkĩirwo magĩthondeka indo ingĩ cia mbaara cia kwĩgitĩra harĩ thũ ciao. Nayo mbaara ĩkĩrũwo ihinda iraaya.

53 No rĩĩrĩ, gũtiarĩ na irio ciatigarĩĩte thitoo nĩ ũndũ kwarĩ mwaka wa kũrekanĩrĩria. Nao andũ a ndũũrĩrĩ arĩa moorĩĩte magooka gũikara Judea, nĩmaarĩĩte irio ciothe iria ciatigarĩĩte.

54 Na rĩĩrĩ, no andũ aniini maatigarĩĩte kũu Hekaarũinĩ nĩ ũndũ wa ũrĩa ng’aragu yaneneheete. Amwe aao nĩmaarĩĩkĩĩtie gũcooka mĩciĩinĩ kwao.

55 Ihinda rĩu Filipu ũrĩa wathuurĩĩtwo nĩ mũthamaki Anitioku atĩ ahaarĩrie mũũrũwe Anitioku o nginya agaatuĩka mũthamaki,

56 agĩcooka oimĩĩte Perisia na Media. Naake Lisia aamenya atĩ Filipu nĩacookeete na thigari nyingĩ nĩguo enyiitĩĩre ũthamaki,

57 akĩbanga kũũra. Agĩkĩĩra mũthamaki Anitioku ũcio aahaaragĩria na atongoria aake a mbaara na thigari ciake cia mbaara atĩrĩ, “Ithuĩ rĩu no kwaga tũraaga hinya na tũtirĩ na irio cia gũtũigana, na itũũra rĩĩrĩ tũrenda kwĩgwatĩra tũtingĩrĩhoota tondũ nĩrĩgitĩre wega. Hamwe na ũguo twĩ na maũndũ maitũ ithuĩ eene matũhatĩrĩirie na mekwenda gwĩciirio na kinyi.

58 Nĩ ũndũ ũcio rekeei tũrĩe irĩĩko cia thaayũ na Ayahudi o na bũrũri wao wothe.

59 Nĩ wega tũmeetĩkĩrie marũmagĩrĩre mawatho na mĩtugo yao o ta mbere. Nĩ ũndũ tiga nĩ ithuĩ twamatoonyereire tũkĩhũũra mĩtugo na mawatho maao, matingĩrĩ na haaro nene ũũ.”

60 Naake mũthamaki na atongoria aake a mbaara magĩĩtĩkania na ũguo kwagaathĩrĩirio. Hĩndĩ ĩyo Lisia agĩtũmanĩra Ayahudi na magaathĩrĩria macio ma thaayũ, nao magĩĩtĩkĩra.

61 Rĩrĩa mũthamaki na atongoria aake meehĩtire atĩ nĩmekũrũmia kĩrĩĩkanĩro kĩu, Ayahudi arĩa meehithĩĩte mũciĩ wa kwĩgitĩra makiumĩra.

62 No rĩrĩa mũthamaki aatoonyire Hekaarũ ĩrĩa yarĩ kĩrĩmainĩ gĩa Zayuni, agĩthũũkia kĩrĩĩkanĩro gĩake oona ũrĩa Hekaarũ yakĩrĩirwo na thingo cia hinya. Agĩathana thingo icio ciothe imomorwo.

63 Thuutha wa ũguo akĩhũndũka na ihenya aroreete itũũra rĩa Anitiokia kũrĩa aakorire Filipu oeete ũnene, akĩrĩhũũra akĩrĩtuunyana na hinya.

Alikimu Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene na mbaara cia Nikanori

1 Na rĩĩrĩ, Demetirio mũrũ wa Seleuku e na gakundi kaniini ka andũ makiuma Roma mwaka wa 151,magĩthiĩ itũũrainĩ rĩarĩ hũgũrũrũinĩ cia iria rĩa Mediteraneani na makinya kuo agĩĩtua mũthamaki.

2 Rĩrĩa eehaaragĩria gũikarĩra gĩtĩ kĩa ũthamaki wa maithe maake-rĩ, Anitioku wa Gataano na Lisia makĩnyiitwo nĩ thigari nĩguo cimaneane kũrĩ Demetirio.

3 Rĩrĩa Demetirio aiguire ũguo akiuga atĩrĩ, “Andũ acio ndikwenda kũmoona.”

4 Kwoguo thigari ikĩmooraga, naake Demetirio agĩikarĩra gĩtĩ.

5 Na rĩĩrĩ, Ayahudi arĩa mĩgarũka magĩthiĩ kwĩ mũthamaki Demetirio matongoreetio nĩ Alikimu ũrĩa wendaga gũtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene.

6 Magĩgĩthitanga Ayahudi arĩa angĩ makiuga atĩrĩ, “Mũthamaki witũ, Judasi, na aariũ a nyina nĩmooragĩĩte araata aaku oothe, na magatũingata kuuma bũrũriinĩ witũ.

7 Rĩu twagũthaitha ũrekie mũndũ ũmwe ũrĩa wĩhokeete, athiĩ agatuĩrie oone ũrĩa indo ciitũ ithũũkangĩĩtio. Ningĩ nĩarĩona ũrĩa o naguo bũrũri wa mũthamaki ũrĩa wanangĩĩtwo, agĩcooke aherithie Judasi na aariũ a nyina na arĩa oothe mamũteithagia.”

8 Naake Demetirio agĩthuura mũndũ wetagwo Bakide, ũmwe wa araata aake, na nĩwe warĩ barũũthi wa Siria ĩrĩa nene. Mũndũ ũcio aarĩ mũndũ warĩ igweta ũthamakiinĩ ũcio, o na aarĩ mũndũ watĩĩĩte mũthamaki mũno.

9 Ũcio arĩ hamwe na Alikimu, ũrĩa warĩ mũgarũka na ũrĩa atuĩte Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, magĩtũmwo na watho makerĩhĩrie harĩ Ayahudi.

10 Magĩkiuma Anitiokia marĩ na mbũtũ nene ya thigari magĩkinya Judea. Na rĩĩrĩ, Bakide agĩtũma ndungata ciake kũrĩ Judasi na aariũ a nyina makamaheenererie atĩ mooka na thaayũ.

11 Naake Judasi na aariũ a ithe rĩrĩa moonire mbũtũ ĩyo yothe yokĩĩte na Bakide makĩaga gwĩtĩkania na uuge ũcio wao.

12 Na rĩĩrĩ, arutani amwe a watho magĩũka kũrĩ Alikimu na Bakide, makĩmathaitha atĩ kũgĩe na thaayũ.

13 Ayahudi acio nĩmeendeete bũrũri wao mũno na nĩ o maarĩ a mbere gũthaitha Alikimu na Bakide atĩ kũgĩe na thaayũ.

14 Magĩkĩĩhoka Alikimu mũno tondũ aarĩ mũthĩnjĩri Ngai woimĩĩte nyũmba ya Harũni magĩciiria atĩ ndangĩmeeka ũũru.

15 Naake Alikimu akĩmoonia ũrĩa aarĩ na thaayũ, akĩmoomĩrĩria akĩmeera atĩ gũtirĩ o na ũmwe wao kana wa araata aao ũkuona ũũru.

16 Nao Ayahudi acio nĩmamwĩhokire mũno, no we akĩnyiita amwe aao ta mĩrongo ĩtandatũ, akĩmooraga mũthenya o ũmwe o ta ũrĩa maandĩko moigĩĩte ta ũũ.

17 “Thakame ya andũ aanyu arĩa athingu nĩyaitirwo.

ciimba ciao ciaraganĩĩtio Jerusalemu,

na gũtirĩ o na ũmwe watigarĩĩte wa gũcithika.”

18 Ũndũ ũcio warĩĩkia gwĩkĩka ũgĩtũma andũ oothe mamake na metigĩre Alikimu na Bakide mũno, makĩĩrana atĩrĩ, “Andũ aarĩa matirĩ na kĩhooto kana ũhoro wa ma thĩinĩ wao, nĩmooragĩĩte kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa maarĩĩkanĩire na ithuĩ na mwĩhĩtwa.”

19 Hĩndĩ ĩyo Bakide akiuma Jerusalemu agĩthiĩ agĩaka kambĩ yake handũ heetagwo Bethi Zaithi. Agĩgĩathana atĩ Ayahudi amwe arĩa maarĩ eetĩkia, o na arĩa magarũrũkĩĩte makamũrũmĩrĩra manyiitwo. Agĩcooka akĩmooragithia, magĩikio irima rĩarĩ rĩriku mũno.

20 Agĩcooka agĩthuura Alikimu arũũgamagĩrĩre bũrũri ũcio wothe akĩmũtigĩra thigari cia kũmũteithagĩrĩria agĩcooka kwĩ mũthamaki.

21 Naake Alikimu agĩkĩambĩrĩria kũrũĩrĩra gĩtĩ gĩake kĩa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene,

22 nĩ geetha andũ mamwĩtĩkĩre ta mũthĩnjĩri Ngai. Nao andũ arĩa oothe maarutaga thĩĩna makĩnyiitanĩra naake. Makĩhũũra bũrũri wa Judea, na marĩĩkia kũũhoota makĩhinyĩrĩria Aisiraeli mũno.

23 Naake Judasi agĩkĩona maũndũ me magigi marĩa meekagwo Aisiraeli nĩ Alikimu na andũ aake. Maũndũ macio maarĩ mooru o na gũkĩra marĩa andũ a ndũũrĩrĩ maameekĩĩte.

24 Oona ũguo akiumagara bũrũriinĩ wothe wa Judea o na matũũra marĩa maamarigiicĩirie akĩũragaga arĩa oothe meegarũrĩĩte makarũmĩrĩra Alikimu, akĩmagiragĩrĩria kuuma matũũrainĩ gũthiĩ bũrũriinĩ.

25 Naake Alikimu oona atĩ ndangĩhota gwĩtiiria nditi ĩrĩa yarĩ na Judasi, agĩcooka kwĩ mũthamaki, akĩmũigĩrĩra igeenyo nene.

26 Mũthamaki agĩkĩrekia Nikanori ũmwe wa atongoria a mbaara wa bata, wathũire Ayahudi mũno, akoorage Ayahudi oothe.

27 Naake Nikanori agĩkinya Jerusalemu na gĩkundi kĩnene mũno kĩa thigari. Agĩkĩrekeria Judasi na aariũ a ithe arekio marĩ na ndũmĩrĩri ya kũmũheenereria akeerwo atĩrĩ,

28 “Gũtiagĩrĩire niĩ nawe kũrutanĩra haaro. Niĩ nĩndĩhaarĩirie gũũka na gakundi kaniini ka andũ nĩ geetha tũikaranie, twaranĩrie na njĩra ya thaayũ.”

29 Nikanori akinya he Judasi makĩgeithania, no rĩĩrĩ, thũ cia Judasi no ciehaarĩirie kũmũnyiita na hinya.

30 Naake Judasi arĩĩkia kũmenya wara wothe ũrĩa warĩ na Nikanori, ndacookire gũcemania naake hĩndĩ ĩngĩ.

31 Naake Nikanori aamenya atĩ mĩbango yake nĩyamenyeka, akiuma kũu Jerusalemu agĩthiĩ Kafarisalama nĩguo akarũĩre kuo na Judasi.

32 Na rĩĩrĩ, thigari cia Nikanori ta magana mataano (500) ikĩũragwo, no icio ingĩ igĩthiĩ kwĩhitha nyũmbainĩ cia kwĩgitĩra Jerusalemu.

33 Thuutha ũcio, Nikanori agĩthiĩ kĩrĩmainĩ gĩa Zayuni. Nao athĩnjĩri Ngai amwe, me hamwe na atongoria amwe a andũ makiuma Hekaarũinĩ magĩthiĩ kũmũthaagania mehaarĩirie na ciugo cia thaayũ, na kũmuonia magongoona ma njino marĩa maarutagwo nĩ ũndũ wa athĩnjĩri Ngai acio a mũthamaki.

34 Naake akĩnyũrũria athĩnjĩri Ngai acio, kũmatuĩra akĩmathaahia na mata agĩĩtĩĩyaga

35 akĩhĩtaga agwatĩirie mũno akiugaga atĩrĩ, “Judasi na thigari ciake mangĩaga kũneanwo kũrĩ niĩ na ihenya nĩngaacina Hekaarũ ĩno ndacooka hootanĩĩte.” Naake akiumagara aiyũrĩĩtwo nĩ mang’ũrĩka maingĩ mũno.

36 Nao athĩnjĩri Ngai magĩthiĩ magĩtoonya gĩthakuinĩ kĩa Hekaarũ magĩcũũthĩrĩria Hekaarũ o na kĩgongoona makĩrĩra mũno makiugaga atĩrĩ,

37 “Ũũi Mwathani witũ, wathuurire Hekaarũ ĩno ĩtuĩke handũ haaku kĩũmbe, o na ĩtuĩke handũ ha mahooya na ha gũthaithanagĩrĩra andũ aaku.

38 Rĩu twagũthaitha ũrĩhĩrie andũ aya aaku, harĩ mũndũ ũyũ na thigari ciake; na ũmũrekererie ooragĩrwo mbaarainĩ. Mwathani ririkana irumi iria makũrumĩĩte, na ndũkaareke o na ũmwe wao atigare.”

39 Nikanori akiuma Jerusalemu, agĩthiĩ agĩaka kambĩ yake Bethi Horoni, na arĩ o kũu, thigari cia Siria igĩĩturanĩra naake.

40 Naake Judasi na thigari ciake ngiri ithatũ (3,000) magĩaka kambĩ yao Adasa. Marĩ o kũu akĩhooya ihooya rĩĩrĩ,

41 “Mwathani, maandĩko nĩmatũmenyithia atĩ, rĩrĩa mũthamaki aarekirie andũ mooke makũrume, mũraika waku nĩamatharĩkĩire na akĩũraga thigari ciake ta ngiri igana na mĩrongo ĩnaana na ithaano (185,000)

42 Rĩu Mwathani twagũthaitha ũtũhootere thũ ici irĩ mbere iitũ, na ũreke andũ mamenye atĩ ũherithĩĩtie Nikanori ũrĩa kwagĩrĩire nĩ ũndũ wa gũthaahia Hekaarũ yaku.”

43 Nacio thigari cia Judasi na cia Nikanori ikĩhũũrana mbaara mũthenya wa ikũmi na ĩtatũ wa mweri wa Adari. Na rĩĩrĩ, Nikanori nĩ we warĩ wa mbere kũũragwo thigari ciake ciahootwo.

44 Rĩrĩa thigari ciake cionire atĩ Nikanori nĩakua, ikĩrekania matharaita maacio ikĩũra.

45 Nao Ayahudi makĩhuuha tũrumbeeta twa gũtũma andũ mehaarĩrie nĩguo maingate thũ. Nao makĩmateng’eria mũthenya mũgima mamarutĩĩtie Adasa makĩmakinyia Gezeri.

46 Na rĩĩrĩ, andũ oothe a matũũra marĩa maarĩ hakuhĩ Judea, makiumagara magĩtharĩkĩra andũ acio maateng’ereetio na mĩena yothe. Naguo ũndũ ũcio ũgĩtũma thũ icooke na thuutha kwĩ Ayahudi acio maciteng’eragia o nginya ikĩũragwo ciothe nĩ Ayahudi, na hatirĩ o na ĩmwe yatigarire.

47 Nao Ayahudi marĩĩkia gũtinia mũtwe wa Nikanori o hamwe na guoko gwake kwa ũrĩo, o kũu aamoorooteete nakuo ang’athĩĩtie, magĩtaha indo nyingĩ magĩthiĩ nacio. Mũtwe na guoko magĩcianĩka kũu nja ya Jerusalemu ciĩroragĩrwo nĩ andũ.

48 Nao Ayahudi magĩkena gĩkeno kĩnene mũno. Naguo mũthenya ũcio ũgĩtuĩka wa gũkũngũagĩrwo.

49 Ningĩ gũkĩhĩtũkio atĩ mũthenya ũcio wa ikũmi na ĩtatũ wa mweri wa Adari ũtuĩkage wa Thigũkũ.

50 Nakuo kũu bũrũriinĩ wa Judea gũkĩgĩa na thaayũ kwa ihinda iniini.

Kĩrĩĩkanĩro na Aroma

1 Naake Judasi agĩkĩĩiguĩra ngumo ya Aroma nĩ ũndũ wa ũrĩa maarĩ na ita cia hinya. Ningĩ nĩarĩĩkĩĩtie kũmenya ũrĩa maatugaga arĩa oothe magwatanagĩra nao, o na atĩ arĩa maathiaga kũrĩ o nĩmaamenyaga wega atĩ no marĩe kĩrĩĩko na Aroma.

2 (Gũtirĩ nganja atĩ Aroma maarĩ na hinya.) Nĩarĩĩkĩĩtie o na kũmenyithio mbaara ciothe iria Aroma maanarũa na ũrĩa maahootire Agaulu na makĩmaigĩrĩra mũrigo wa kũmarutagĩra igooti.

3 Ningĩ nĩamenyithĩĩtio atĩ nĩmaahootire Sipania na makĩĩnyiitĩra marima maakuo ma kwenja betha na thahabu.

4 Nĩ ũndũ wa gũkirĩrĩria kwao o na kwĩhotora, makĩrigiicĩria bũrũri wothe, o na gũtuĩka Roma nĩkwaraihĩrĩirie mũno. Nĩmaarĩĩkĩĩtie kũhoota athamaki aingĩ arĩa maarĩ mabũrũri ma kũraaya, arĩa moimagarĩĩte nĩguo marũe nao. Aroma maahooteete athamaki acio ũũru mũno, na arĩa maatigarire magĩtuĩka a kũmarutagĩra igooti rĩa mwaka o mwaka.

5 Ningĩ nĩmaarĩĩkĩĩtie kũrũa na kũhoota Filipu na Periseusi athamaki a Makedonia, o na arĩa oothe meturanĩire nao nĩguo marũe na Aroma.

6 O na nĩmaarĩĩkĩĩtie kũhoota Anitioku ũrĩa mũnene, mũthamaki wa Asia ũrĩa wageretie kũrũa nao arĩ na njogu igana na mĩrongo ĩĩrĩ (120), na thigari cia mbarathi, na ngaari cia mbarathi, na mbũtũ nene mũno ya thigari.

7 Anitioku maamũnyiitire arĩ muoyo, na makĩmũtuĩra we na arĩa mangĩathanire ithenya rĩake kũrĩhaga igooti, marekererie arĩa oothe maarĩ mĩgwate, na maneane mabũrũri maya:

8 India, Media, Lidia hamwe na matũũra maao marĩa maarĩ meega. Nao makĩhĩmbĩria mabũrũri macio na makĩmahe mũthamaki Eumenesi.

9 O na ningĩ Judasi nĩaiguĩte ũrĩa Angiriki mabangĩĩte gũtharĩkĩra Aroma

10 na ũrĩa Aroma maamenyire mĩbango ĩyo kabere magĩtũma mũtongoria ũmwe tu akarũe nao. Nayo mbaara ĩkĩhũũranwo na Angiriki aingĩ mũno makĩũragwo. Nao Aroma magĩkuua atumia na ciana makĩmatua mĩgwate. Ningĩ magĩcooka magĩthũũkangia indo cia bũrũri ũcio, makĩwĩgwatĩra. Ningĩ makĩmomoranga manyũmba maakuo ma hinya, na magĩtua andũ aakuo ngombo o ta ũrĩa gũtũũraga nginyagia ũũmũũthĩ.

11 Magĩcooka makĩhũũra moothamaki marĩa mangĩ moothe o na icigĩrĩra, o na arĩa oothe maambararũkaga atĩ nĩguo mahũũrane nao makĩmatua ngombo.

12 Arĩa oothe maatũũraga marĩ araata aao, o na arĩa megwatanĩĩtie nao matiigana kuonio ũũru. Magĩkĩhoota athamaki arĩa mahakaine nao, o na arĩa maarĩ kũraaya, nao andũ maigua ngumo magĩĩtigĩra mũno.

13 Magĩkĩgĩa na hinya mũno, o nginya magateithagĩrĩria andũ amwe gũtuĩka athamaki, na angĩ makamahang’urania kuuma ũthamakiinĩ wao.

14 O na gwatuĩka ũguo-rĩ, hatirĩ Mũroma o na ũmwe wageririe gwĩtũũgĩria na ũndũ wa gwĩkĩra kĩraũni o na kana gwĩkĩra nguo ya babũ ya ũthamaki.

15 Nĩmaathondekeete kĩama gĩa gũthondeka maũndũ ma bũrũri na o mũthenya andũ a kĩama kĩu magana matatũ ma mĩrongo ĩĩrĩ (320) nĩmaacemanagia gũthondeka maũndũ ma wagĩrĩru wa andũ.

16 Ningĩ mwaka o mwaka nĩ maathuuraga mũndũ ũmwe wa kũmatongoria o na gũtongoria thirikaari. Mũndũ ũcio, nĩathĩkagĩrwo nĩ andũ oothe hatarĩ kũmũira kana kũmũiguĩra ũũru.

17 Judasi agĩthuura Eupolemi mũrũ wa Johana na mũcũkũrũ wa Akosi, na Jasoni mũrũ wa Eleazaru akĩmatũma Roma nĩ geetha magathondeeke ũhoro wa ndũgũ o na ngwatanĩro na Aroma.

18 Eekire ũguo nĩ geetha ateithĩrĩrio kwĩyaũra mĩnyororo ya Angiriki tondũ nĩmaamahinyĩrĩirie mũno o na makamatua ngombo ciao.

19 Thuutha wa gũthiĩ rũgendo rwa mĩnoga mĩingĩ Eupolemi na Jasoni magĩkinya Roma. Marĩĩkia gũkinya, magĩtoonya kĩamainĩ gĩa gũthondeka maũndũ, magĩgĩkĩarĩria makiuga atĩrĩ,

20 “Akĩama aya, Judasi Makabai na aariũ a nyina, na Ayahudi oothe nĩgũtũma matũtũma kũrĩ inyuĩ. Matũtũma, atĩ mwĩtĩkĩre tũthondeke ndũgũ na inyuĩ na atĩ tũtũũre tũrĩ ngwatanĩro. Ndũgũ ĩyo nĩgũtũma tũtũũre tũrĩ araata.”

21 Nakĩo kĩama gĩgĩĩtĩkania na mawoni macio

22 na gĩkĩandĩka marũa maya. Maandĩkirwo ihengereinĩ cia gĩcango na magĩtũmwo Jerusalemu, nĩ geetha Ayahudi o nao mamaige kwao marĩ kĩririkania kĩa ngwatanĩro ya ũraata.

23 “Atĩrĩĩrĩ, maũndũ ma Aroma na ma Ayahudi marogaacĩra gũũkũ thĩ nyũmũ o na kũũrĩa iriainĩ. Thũ na mbaara iroaga gũkaanamakurĩhĩria!

24 Mbaara ĩngĩgaakorerera bũrũri wa Roma mbere, o na kana araata aaguo o kũrĩa magaakorwo marĩ,

25 hĩndĩ ĩyo Ayahudi nĩmakaamateithĩrĩria kũrũa na hinya wao wothe o ũrĩa gũgaakorwo kũhaana.

26 Ningĩ Ayahudi matikaanahe thũ cia Aroma kĩndũ o na kĩrĩkũ: irio, matharaita ma mbaara, mbeeca o na kana meeri ta ũrĩa kwarĩĩkanĩrwo gũũkũ Roma. Maũndũ macio moothe Ayahudi makaamahingia hatarĩ kũrĩhwo kĩndũ.

27 “O naguo bũrũri wa Ayahudi ũngĩgaakorererwo nĩ mbaara Aroma nĩmakaamateithĩrĩria na hinya wao wothe, o ũrĩa gũgaakorwo kũhaana.

28 O nao matikaanahe thũ cia Ayahudi kĩndũ o na kĩrĩkũ: irio, matharaita ma mbaara, mbeeca, o na kana meeri ta ũrĩa kwarĩĩkanĩrwo gũũkũ Roma. Maũndũ macio moothe Aroma makaamahingia hatarĩ ungumania.

29 “Rĩu-rĩ, maũndũ macio nĩmo ma kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa Aroma na Ayahudi maarĩĩkanĩra.

30 Thuuthainĩ mangĩkoona ũndũ wa kuongerera kana wa kũrutaruta thĩinĩ wamo na ũndũ maiguithanĩirie, ũndũ ũcio nĩũgeetĩkĩrwo.

31 “Ningĩ nĩ ũndũ wa maũndũ mooru marĩa Demetirio eekĩĩte Ayahudi, nĩtwamwandĩkĩra marũa maya, ‘Atĩrĩĩrĩ, Demetirio, nĩkĩ gĩtũmĩĩte wĩke araata aitũ Ayahudi maũndũ mooru ũguo?

32 Nĩtũkwenda gũkũmenyithia atĩ tũngĩkaigua ũndũ ũcio rĩngĩ, tũtigaakira. Nĩtũkanyiitanĩra nao, nĩguo tũhũũrane nawe mbaara ya thĩ nyũmũ na ya maaĩinĩ!’ ”

Gũkua kwa Judasi

1 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Demetirio aiguire atĩ Nikanori na thigari ciake nĩmooragĩirwo mbaarainĩ, agĩtũma Bakide na Alikimu Judea hĩndĩ ya keerĩ me na mbũtũ ya thigari iria njoorua kuuma Siria.

2 Magĩkiumagara na barabara ĩrĩa yathiaga Galili magĩtharĩkĩra na makĩĩgwatĩra itũũra rĩa Mesalothu thĩinĩ wa Aribela na makĩũraga andũ aingĩ mũno.

3 Magĩcooka magĩaka kambĩ yao ĩng’ethanĩire na Jerusalemu mweri wa mbere wa mwaka wa 152.

4 Kuuma hau magĩthiĩ Berea me na thigari iria ciathiaga na magũrũ ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000), na ingĩ ngiri igĩrĩ (2,000) cia mbarathi.

5 Hĩndĩ ĩyo Judasi aarĩ kambĩinĩ ya Alasa e na andũ mooĩ mbaara mũno ngiri ithatũ (3,000).

6 Rĩrĩa moonire ũrĩa thigari cia thũ ciao ciaiganaga, amwe aao makĩũra nĩgwĩtigĩra magĩtigara andũ magana manaana (800).

7 Rĩrĩa Judasi oonire atĩ mbaara no ĩkũrwo o na thigari ciake ciora, agĩtangĩka mũno tondũ ndaarĩ na ihinda rĩa gũcicookanĩrĩria.

8 O na akĩiguaga oorĩĩtwo nĩ hinya ũguo akĩĩra thigari ciake iria ciatigarĩĩte atĩrĩ, “Wĩyũmĩrĩriei tũkahũũrane na thũ ciitũ no gũkorwo hiihi no tũcihoote.”

9 No rĩĩrĩ, andũ aake magĩĩkĩra kĩremithia makiuga atĩrĩ, “Gũtingĩhoteka tondũ tũtirĩ na hinya o na haniini. Tũtiagĩrĩirwo nĩgwĩtwarĩrĩria gĩkuũinĩ tondũ wa ũguo tũigana. Twagĩrĩirwo nĩgũcooka na thuutha tũgĩĩre aariũ a ithe witũ nĩguo tũrũe na thũ ici ciitũ.”

10 Naake Judasi akĩmacookeria atĩrĩ, “Ũhoro wa kũũra, nĩũriganĩre. Angĩkorwo nĩgũkua, twagĩrĩirwo nĩgũkua tũkĩrũĩrĩra andũ aitũ, nĩ geetha ũndũ ũyũ ndũkoore na ithuĩ.”

11 Hĩndĩ ĩyo mbũtũ ĩyo ya thigari cia Siria ĩkiuma gĩikaroinĩ kĩayo igĩthiĩ ikĩng’ethanĩra na Ayahudi. Igĩkĩĩbanga ikundi igĩrĩ: arĩa maikagia igũtha na aikia a mĩguĩ magĩthiĩ matongoreetie gĩkundi kĩrĩa kĩnene, na arĩa maarĩ njoorua na mbaara magĩthiĩ mũhari wa mbere.

12 Naake Bakide agĩthiĩ e mwenainĩ wa ũrĩo. Nacio thigari iria ciathiaga na magũrũ ikiumagara irĩ ikundi igĩrĩ irangĩirwo nĩ thigari cia mbarathi ikĩhuuhaga tũrumbeeta. Naake Judasi na thigari ciake o nao makĩhuuha tũrumbeeta twao.

13 Nakuo gũkĩgĩa mũrumanio mũnene mũno wa mbaara, nao makĩrũa kuuma rũũciinĩ nginyagia hwaĩinĩ.

14 Rĩrĩa Judasi oonire atĩ Bakide na mbũtũ ĩrĩa nene ya Asia yothe yarĩ na mwena wa ũrĩo, thigari ciake iria ciarĩ na hinya igĩũka na ngoro yothe kũmũteithĩrĩria.

15 Magĩkĩhũũra thigari icio ciarĩ na mwena wa ũrĩo cia Siria magĩciteng’eria o nginya irĩmainĩ cia Azoto.

16 Na rĩrĩa thigari cia Siria iria ciarĩ na mwena wa ũmotho cionire atĩ thigari cia mwena wa ũrĩo nĩciahootwo, igĩkĩĩhotora ikĩrũmĩrĩra Judasi na thigari ciake cimoimĩĩte na thuutha.

17 Magĩkĩhũũrana mbaara nene mũno na mĩena yerĩ gũkĩũragwo andũ angĩ.

18 Naake Judasi akĩũragĩrwo o ho, nacio thigari ciake iria ciatigarĩĩte ikĩũra.

19 Nao Jonathani na Simoni makĩoya mwĩrĩ wa Judasi mũrũ wa nyina makĩũthika Modeini mbĩĩrĩrainĩ ya mũciĩ wao,

20 na makĩmũrĩrĩra mũno. Nakuo Isiraeli guothe gũkĩgĩa kĩrĩro kĩnene, o na gũgĩcakaywo mũno matukũ maingĩ. Nao Aisiraeli makiuga atĩrĩ,

21 “Kaĩ njamba iitũ,

o we mũhonokia wa Aisiraeli ĩkũũragwo-ĩ!”

22 Ciĩko cia Judasi iria ingĩ, mbaara iria aarũire, ciĩko ciake cia bata, o na maũndũ ma bata marĩa eekire, macio moothe matingĩhota kwandĩkĩka nĩ kũingĩha.

Jonathani gũcooka ithenya rĩa Judasi

23 Na rĩĩrĩ, Judasi arĩĩkia gũkua, andũ aingĩ arĩa moorĩĩte o na arĩa maarĩ mĩgarũka, makĩambĩrĩria kwĩyumĩria.

24 Ihinda o ro rĩu, bũrũri wothe ũkĩgĩa ng’aragu nene na andũ oothe magĩĩturanĩra na mĩgarũka ĩyo.

25 Hĩndĩ ĩyo Bakide agĩthuura amwe a Ayahudi acio mĩgarũka matuĩke atongoria kũu bũrũriinĩ.

26 Nao atongoria acio magĩtuĩria andũ arĩa oothe maarĩ araata a Judasi, makĩmongũrũria makĩmareehe harĩ Bakide. Naake akĩmeeka maũndũ maingĩ mooru, na akĩmaconorithia mũno.

27 Na rĩĩrĩ, maya maarĩ mahinda maritũ mũno harĩ Aisiraeli. Maarĩ mooru gũkĩra marĩa moothe maanooneka kuuma rĩrĩa anabii maatigire gũcooka kũiguĩkaga gatagatĩinĩ kaao.

28 Nao araata oothe a Judasi makiumagara hamwe magĩthiĩ he Jonathani makĩmwĩra atĩrĩ,

29 “Rĩu-rĩ, kuuma rĩrĩa Judasi mũrũ wa thooguo aakuire, gũtirĩ kuoneka mũtongoria ũngĩ ũhaana taake wa kũhota gũtũhũũranĩra gwĩ thũ ciitũ, na gwĩ Bakide o na arĩa matũthũire o na magathũũra rũũrĩrĩ rwitũ.

30 Kwoguo ũũmũũthĩ nĩtwagũthuura ũtuĩke mũtongoria witũ handũ haake, na ũtuĩke wa gũtũhũũranagĩra gwĩ thũ ciitũ.”

31 Naake Jonathani agĩkĩoya ũtongoria handũ ha mũrũ wa nyina Judasi.

Mbaara cia Jonathani

32 Rĩrĩa Bakide aamenyire atĩ Jonathani nĩatwĩkĩĩte mũtongoria, akĩbanga mũbango wa kũmũũraga.

33 Naake Jonathani na Simoni mũrũ wa nyina o na andũ aake oothe maamenya mũbango ũcio makĩũra, magĩthiĩ kwĩhitha werũinĩ wa Tekoa, nao maakinya hakuhĩ na gĩthima kĩa Asifaru magĩaka kambĩ yao ho.

34 (Rĩrĩa Bakide aamenyire ũndũ ũcio kwarĩ mũthenya wa Thabatũ, naake akiuma na mbũtũ yake yothe ya ita makĩringa Jorodani.)

35 Jonathani agĩtũma Johana mũrũ wa nyina, ũrĩa warĩ ũmwe wa atongoria aake a mbaara, agathaithe andũ a Nabate arĩa maarĩ araata a Jonathani atĩ mameetĩkĩrie maige mĩrigo yao kũu kwao nĩ ũndũ yarĩ mĩingĩ mũno.

36 Nao Ajamburite a kuuma Medeba magĩtharĩkĩra Johana, magĩthiĩ naake e mũgwate na magĩkuua mĩrigo ĩyo yothe.

37 Na rĩĩrĩ, thuutha ũcio, Jonathani na Simoni mũrũ wa nyina, makĩmenyithio atĩ Ajamburite nĩgũkũngũĩra maakũngũyagĩra ũhiki wa bata mũno, na atĩ mũtongoria wa ũhiki oimaga Madabathu. Mũhiki aarĩ mwarĩ wa ũmwe wa athamaki a Kanaani.

38 Nao Jonathani na Simoni nĩ ũndũ wa ũrĩa maiguaga ruwo rwa kũũragwo kwa mũrũ wa nyina Johana, magĩthiĩ makĩĩhitha irimainĩ marĩ na andũ aao.

39 Nao maacũũthĩrĩria makĩona mũhiki arĩ gatagatĩ ga gĩkundi kĩnene kĩa andũ maanegenaga. Ningĩ nĩgĩakuuĩĩte mĩrigo mĩingĩ mũno. Naake mũhikania na araata aake na andũ a kwao mũciĩ nĩkuumagara moimagarĩĩte gũtũnga mũhiki. Nao meeyoheete indo cia mbaara o ũũ wega na nĩmaahũũraga tamburini na ndarama.

40 Nao Ayahudi makiuma harĩa meehithĩĩte makĩmatharĩkĩra, makĩũraga andũ aingĩ mũno. Nao arĩa maahonokire makĩũrĩra irimainĩ, nao Ayahudi magĩkuua mĩrigo ĩyo maarĩ nayo yothe.

41 Nĩ ũndũ ũcio gĩkeno kĩrĩa maarĩ nakĩo kĩa ũhiki gĩkĩgarũrũka gĩgĩtuĩka macakaya, nacio nyĩmbo ciao iria mainaga igĩtuĩka nyĩmbo cia mathiko.

42 Naake Jonathani, na Simoni marĩĩkia kwĩrĩhĩria kũũragwo kwa mũrũ wa nyina wao Johana magĩcooka rĩngĩ gĩtuambainĩ kĩa Jorodani.

43 Naake Bakide rĩrĩa aiguire ũrĩa Jonathani eekĩĩte, agĩũka na thigari nyingĩ mũthenya wa Thabatũ kũu ndeereinĩ cia rũũĩ rwa Jorodani.

44 Hĩndĩ ĩyo Jonathani akĩĩra thigari ciake atĩrĩ, “Wĩhotoreei nĩguo tũrũe twĩhonokie, nĩ ũndũ twĩ handũ hooru gũkĩra mahinda ma mbere.

45 Tacũũthĩrĩriai muone ũrĩa tũrigiicĩirio, atĩ o na tũtingĩona ha kũũrĩra: thũ irĩ na mbere iitũ, naruo rũũĩ rwĩ na thuutha witũ, ningĩ tũgathiũrũrũkĩrio nĩ matomboya o na gĩthaka kĩnene.

46 Rĩĩrĩ nĩrĩo ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire rĩa gũthaitha Mwathani eetĩkĩre gũtũhonokia kuuma gwĩ thũ ciitũ.”

47 Nayo mbaara ĩkĩambĩrĩria kũhũũranwo. Na rĩrĩa Jonathani na thigari ciake maakuhĩrĩirie kũũraga Bakide, Bakide agĩcooka na thuutha agĩthiĩ thuutha wa thigari ciake.

48 Ihinda o rĩu Jonathani na thigari ciake makĩĩikia rũũĩinĩ rwa Jorodani, magĩthambĩra magĩthiĩ mũrĩmo ũrĩa ũngĩ nĩguo meehonokie. No rĩĩrĩ, thũ ciao cia Siria itiigana kũringa atĩ nĩguo imarũmĩrĩre.

49 Mũthenya ũcio gũkĩũragwo thigari ta ngiri ĩmwe (1,000) cia mwena wa Bakide.

50 Naake Bakide arĩĩkia gũcooka Jerusalemu akĩambĩrĩria gwakĩrĩra matũũra mamwe ma kũu Judea na thingo, na ihingo cia hinya ndaihu na mĩcuuma ya hinya. Matũũra macio nĩ mo maya: thingo cia Jeriko, Emau, Bethi Horoni, Betheli, Timinathu, Pirathoni na Tefoni.

51 Hamwe na ũguo, agĩcooka akĩiga o itũũra mbũtũ cia thigari cia gũthĩĩnagia Ayahudi.

52 Agĩcooka agĩĩkĩra hinya thingo cia kwĩgitĩra irĩa ciathiũrũrũkĩirie matũũra ma Bethizuri na Gezeri, o na agĩĩka o taguo nyũmba ndaaya ya kwĩgitĩra ĩrĩa yarĩ kũu Jerusalemu. Ningĩ akĩiga mbũtũ cia thigari irĩ na irio cia gũciigana kũu matũũrainĩ macio.

53 Agĩcooka akĩũnganithia ciana cia andũ arĩa maarĩ igweta kũu bũrũriinĩ, agĩcitwara irĩ mĩgwate agĩcihingĩrĩria kũu Jerusalemu nyũmbainĩ ĩyo ya kwĩgitĩra.

54 Na rĩĩrĩ, mweriinĩ wa keerĩ wa mwaka wa 153Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene wetagwo Alikimu agĩathana atĩ thingo cia mwena wa mbere na wa thĩinĩ cia Hekaarũ imomorwo. Ũndũ ũcio niũngĩatũmire wĩra ũrĩa warutĩĩtwo nĩ anabii ũthũũke. Naguo wĩra ũcio wakwambĩrĩria o ũguo,

55 Alikimu akĩrũara mũrimũ wa gũkua ciĩga. Ndwari ĩyo ĩgĩtũma wĩra ũcio wothe ũrũũgame. Arĩĩkia gũkua ciĩga, akĩremwo nĩkwaria o na ndangĩahotire kwĩgaya.

56 Nĩ ũndũ ũcio agĩkua e na ruwo rũingĩ mũno.

57 Naake Bakide arĩĩkia gũkinyĩrwo nĩ ũhoro wa gĩkuũ kĩa Alikimu, agĩcooka kũrĩ Demetirio, naguo bũrũri wothe wa Judea ũgĩikara na thaayũ handũ ha mĩaka ĩĩrĩ.

58 Nacio thigari iria ciarĩ mĩgarũka igĩcookania ndundu ikiuga atĩrĩ, “Rĩu-rĩ, Jonathani na thigari ciake maikarĩĩte megangarĩĩte na thaayũ. Rekeei tũgĩĩre Bakide ooke gũũkũ muone akĩmoongania oothe ũtukũ o ũmwe.”

59 Nao magĩthiĩ kwaranĩria na Bakide, naake agĩĩtĩkĩra.

60 Naake akiumagara e na mbũtũ nene mũno ya thigari. Agĩcooka akĩandĩkĩra andũ a Judea arĩa mamũteithagĩrĩria marũa, akĩmooria manyiite Jonathani na thigari ciake. No rĩĩrĩ, mũbango ũcio ũkĩmenyeka kabere, kwoguo makĩremwo nĩkũmũnyiita.

61 Hĩndĩ ĩyo Jonathani na thigari ciake makĩnyiita ta andũ mĩrongo ĩtaano, arĩa maatongoreetie kũmũkunyanĩra na kwenda kũmũũraga, makĩmooraga.

62 Naake Jonathani na Simoni na thigari ciao magĩthiĩ Bethibasi kũu werũinĩ, magĩaka rĩngĩ kũrĩa gwathũũkangĩĩtio na magĩkũirigĩra na rũthingo rwa hinya.

63 Rĩrĩa Bakide aamenyire kũrĩa Jonathani na thigari ciake maarĩ, agĩcookanĩrĩria thigari ciake na akĩmenyithia araata aake a Judea.

64 Agĩkiumagara agĩthiĩ agĩtharĩkĩra Bethibasi na mĩena yothe, na agĩaka ngathĩ na indo ingĩ cia gũtharĩkĩra. Na rĩĩrĩ, rĩrĩa mbaara yathiire na mbere kwa ihinda iraaya,

65 Jonathani na thigari itaarĩ nyingĩ magĩĩtharĩra bũrũriinĩ, agĩtiga Simoni mũrũ wa nyina arũũgamagĩrĩre itũũra rĩu.

66 Agĩthiĩ agĩtharĩkĩra Odomera akĩmũhootanĩria o hamwe na thigari ciake. Agĩcooka agĩtharĩkĩra kambĩ ya Afasirite akĩmĩharagania. Naake arĩĩkia kũhoota acio oothe, magĩĩturanĩra naake magĩthiĩ kũhũũrana na Bakide.

67 Ihinda o ro rĩu, Simoni na thigari ciake makiuma itũũrainĩ magĩthiĩ magĩcina ngathĩ cia gũtharĩkĩra.

68 Nao makĩhatĩrĩria Bakide mũno o nginya makĩmũhoota, nayo mĩbango yake yothe ĩkĩagithio kĩene.

69 Naake Bakide akĩraakarĩra Ayahudi mĩgarũka arĩa maamũheenereirie ooke Judea, akĩũraga aingĩ mũno.

Thuutha wa ũguo agĩtua ciira ainũkie thigari ciake.

70 Naake Jonathani arĩĩkia kũmenya ũrĩa Bakide aatuĩte gwĩka akĩmũrekeria arekio nĩguo makaarĩrĩrie ũhoro wa kũgĩa na thaayũ, o na maarĩrĩrie ũhoro wa kũrekererio kwa Ayahudi arĩa maarĩ mĩgwate.

71 Naake Bakide agĩĩtĩkania na mawoni ma Jonathani na akĩĩhĩta akiuga atĩ, ndageetĩkĩra kũmũrutĩra mbaara rĩngĩ matukũ moothe ma muoyo wake.

72 Naake arĩĩkia kũrekereria Ayahudi arĩa maarĩ mĩgwate, agĩcooka bũrũriinĩ wake, na ndacookire gũkaanooka rĩngĩ bũrũriinĩ wa Ayahudi.

73 Nacio mbaara icio igĩkinya mũthia kũu Isiraeli. Naake Jonathani agĩaka gĩikaro gĩake Mikimashi na akĩambĩrĩria gwathana. Naake akĩambĩrĩria kũrutũrũra Aisiraeli arĩa maarĩ mĩgarũka ya ndini akĩmaingataga.