Author: admin

Ayahudi a Misiri gũtũmĩrwo marũa

1 “Amũkĩraai ngeithi aariũ a ithe witũ inyuĩ mũtũũraga bũrũri wa Misiri, kuuma kũrĩ Ayahudi a Jerusalemu na a Judea, mũrogĩa na thaayũ wa ma.

2 “Ngai aromũĩka maũndũ meega, na aroririkana kĩrĩĩkanĩro kĩrĩa aarĩĩkanĩire na Aburahamu na Isaaka na Jakubu, ndungata ciake iria ciarĩ njĩhokeku.

3 Aromũhe inyuothe wendo wa kũmũthaathaiya na wa kũhingia ũrĩa eendeete na ngoro cianyu ciothe o na maroho maanyu moothe.

4 Aromũhotithia kũmenya Watho wake o hamwe na maathani maake, na aromũhe thaayũ.

5 Aroigua mahooya maanyu na amuohere meehia maanyu, na aroaga gũkaamũtiganĩria hingo ya mathĩĩna.

6 Macio nĩ mo mahooya marĩa tũramũhoera gũũkũ tũrĩ Judea.

7 “Mwakainĩ wa igana rĩmwe na mĩrongo ĩtandatũ na kenda (169), rĩrĩa Demetirio wa keerĩ aarĩ mũthamaki wa Siria, nĩtwamwandĩkĩire marũa ma kũmũmenyithia mĩnyamaaro na mathĩĩna marĩa twatũnganire namo thuutha wa Jasoni na andũ arĩa maarĩ hamwe naake kũremera watho ũrĩa wĩ gũũkũ Bũrũri ũyũ Mũtheru.

8 Jasoni na andũ aake maacinire kĩhingo kĩa Hekaarũ na makĩũraga andũ mataarĩ na ũũru meekĩĩte. Hĩndĩ ĩyo tũgĩkĩhooya Mwathani naake akĩigua mahooya maitũ. Kwoguo tũkĩruta magongoona ma indo cia thakame, na mahaki ma irio cia mĩgũnda, tũgĩakia mataawa Hekaarũinĩ, na tũkĩiga mĩgate ĩrĩa mĩamũre harĩa ĩigagwo.

9 Kĩu nĩkĩo gĩtũmi kĩrĩa kĩratũma tũmũringĩrĩrie mũkũngũyagĩre Thigũkũ ya Ithũnũ mweriinĩ wa Kisilevu. Marũa maya maandĩkirwo mwakainĩ wa igana rĩmwe na mĩrongo ĩnaana na inyaanya (188).”

Gĩkuũ kĩa mũthamaki Anitioku

10 “Ithuĩ Ayahudi a Jerusalemu na Judea, kĩama hamwe na Judasi nĩtwakũgeithia wee, Arisitobulu, ũmwe wa njiarwa cia athĩnjĩri Ngai na mũrutani wa mũthamaki Putolemi. O nao Ayahudi arĩa me kũu Misiri nĩtwamageithia. Inyuothe tũkũmũhoera mũgĩe na ũgima mwega wa mwĩrĩ.

11 “Nĩtũgũcookeria Ngai ngaatho mũno nĩ ũndũ wa gũtũhonokia kuuma ũgwatiinĩ mũnene. Twahaanaga ta andũ meethagathagĩĩte kũrũa na mũthamaki,

12 no Ngai akĩrutũrũra mbũtũ cia thũ ciitũ kuuma itũũrainĩ riitũ rĩtheru.

13 Hĩndĩ ĩrĩa mũthamaki Anitioku aakinyire Perisia, mbũtũ yake ya ita yonekaga ta ĩtangĩhooteka, no rĩĩrĩ, we mwene na mbũtũ ĩyo yake maatinaangĩirio tũcunjĩ tũcunjĩ hekaarũinĩ ya ngai ĩrĩa yetagwo Nanea na njĩra ya wara. Wara ũcio wathugundĩĩtwo nĩ athĩnjĩri ngai a ngai ĩyo.

14 Mũthamaki Anitioku, arĩ hamwe na araata aake, aathiĩte kũu hekaarũinĩ etuĩte atĩ eendaga kũhikia ngai ĩyo ya nga. No rĩĩrĩ, muorooto wa mũthamaki na araata aake warĩ kuoya mĩthiithũ ya hekaarũ ĩyo mathiĩ nayo ĩrĩ ta rũraacio.

15 Athĩnjĩri ngai a ngai ĩyo marĩĩkia kũruta mĩthiithũ ĩyo kũrĩa yaigĩĩtwo, Anitioku hamwe na andũ amwe aake magĩtoonya kũu hekaarũ thĩinĩ nĩguo mamĩoe. No marĩĩkia gũtoonya thĩinĩ o ũguo, athĩnjĩri ngai acio makĩmahingĩrĩria kũu thĩinĩ,

16 magĩcooka makĩhingũra mũrango warĩ mũhithe handũ igũrũ, makĩmahũũra na mahiga makĩmooraga. Marĩĩkia kũmeeka ũguo, magĩtinangia mĩĩrĩ yao na makĩrenga mĩtwe yao makĩmĩikĩria andũ arĩa maameetereire na mwena wa nja.

17 Ngai witũ ũrĩa waherithirie andũ acio ooru arogoocwo na njĩra ciothe!

Mwaki wa magegania gũcina igongoona rĩa Nehemia

18 “Tweciiria nĩ wega tũmũmenyithie atĩ mũthenya wa mĩrongo ĩĩrĩ na ĩtaano wa mweri wa Kisilevu nĩtũgaakũngũĩra Thigũkũ ya Gũtherio rĩngĩ kwa Hekaarũ, o ta ũrĩa tũkũngũyagĩra Thigũkũ ya Ithũnũ, nĩguo o na inyuĩ mũgeeka o ta ithuĩ hĩndĩ ĩyo. Na njĩra ĩyo nĩmũkaaririkana ũrĩa mwaki wonekanire hĩndĩ ĩrĩa Nehemia aarutaga magongoona, arĩĩkia gwaka rĩngĩ Hekaarũ o ũndũ ũmwe na kĩgongoona.

19 Nĩ gũkorwo hĩndĩ ĩrĩa maithe maitũ maathaamagĩrio bũrũri wa Perisia, athĩnjĩri Ngai amwe ehokeku nĩmoire mwaki ũmwe kuuma kĩgongoona igũrũ makĩũhitha thĩinĩ wa irima rĩa maaĩ rĩahũĩte. Maũhithire wega ũguo atĩ gũtirĩ mũndũ o na ũrĩkũ wahotire kũmenya harĩa maũhithĩĩte.

20 No rĩĩrĩ, mĩaka mĩingĩ yarĩĩkia kũhĩtũka, ihindainĩ rĩrĩa Ngai oonire nĩrĩo rĩagĩrĩire, mũthamaki wa Perisia nĩatũmire Nehemia Jerusalemu, naake Nehemia akĩĩra njiarwa cia athĩnjĩri Ngai acio maahithĩĩte mwaki ithiĩ ikaũcarie. Nao magĩtũcookeria ũhoro atĩ kĩrĩa moonire kĩarĩ kĩndũ gĩatariĩ ta maguta mamata no ti mwaki. Naake Nehemia akĩmaatha mathiĩ matahe maguta mamwe ma macio mooneete mamũreehere.

21 Indo ciothe cia igongoona ciarĩĩkia kũigĩrĩrwo kĩgongoona igũrũ, Nehemia akĩĩra athĩnjĩri Ngai maitĩrĩrie ngũ na indo cia igongoona iria ciarĩ igũrũ wacio maguta macio.

22 Marĩĩkia gwĩka ũguo magĩetangĩrĩra kwa ihinda. Rĩrĩa riũa rĩrĩa rĩahithĩĩtwo nĩ matu rĩoimĩrire-rĩ, indo iria ciarĩ kĩgongoona igũrũ igĩtuthũka mwaki o rĩmwe. Andũ oothe arĩa maarĩ ho makĩĩrorera ũndũ ũcio magegearĩĩte.

23 Hĩndĩ ĩrĩa igongoona rĩacinagwo nĩ mwaki ũcio, Jonathani Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene hamwe na athĩnjĩri Ngai magĩtongoria andũ kũhooya, nao andũ oothe hamwe na Nehemia makaamũkĩria.

Ihooya rĩa athĩnjĩri Ngai

24 “Ihooya rĩao rĩatariĩ ta ũũ: ‘Wee Mwathani Ngai, Mũũmbi wa indo ciothe, ũrĩ wa kũgegania na nĩũrĩ hinya na tha na kĩhooto. Wee wiki nĩ we mũthamaki na wĩ muuma andũ.

25 Gũtirĩ ũngĩ mũtugi na wa kĩhooto tiga wee. Wee wiki nĩ we Mwene Hinya Wothe na wa tene na tene. Nĩ we ũhonokagia Isiraeli kuuma ũũruinĩ wothe, na nĩ we wathuurire maithe maitũ na ũkĩmaamũra matuĩke andũ aaku kĩũmbe.

26 Amũkĩra igongoona rĩĩrĩ twaruta ithenyainĩ rĩa andũ aaku oothe a Isiraeli, na ũgitĩre andũ aaku arĩa ũthuurĩĩte na ũmatherie.

27 Ohora andũ aaku arĩa marĩ ũkomboinĩ mabũrũriinĩ mageni, na ũcookanĩrĩrie andũ aitũ arĩa mahurunjĩĩtwo. Iguĩra andũ aaku tha, arĩa maranyariirwo na makanyararwo, nĩguo ndũũrĩrĩ ciothe imenye atĩ wee nĩ we Ngai witũ.

28 Herithia andũ ooru na etĩĩi arĩa maratũhinyĩrĩria,

29 ũcooke ũhande andũ aaku bũrũriinĩ waku ũrĩa mũtheru, o ta ũrĩa Musa oigire nĩũgeeka.’

Mũthamaki wa Perisia kũmenyithio ũhoro wa mwaki

30 “Athĩnjĩri Ngai magĩcooka makĩina nyĩmbo maakĩhũũraga inanda.

31 Indo cia igongoona ciarĩĩkia gũcinwo nĩ mwaki, Nehemia agĩathana matigari ma maguta macio maitĩrĩrio mahiga marĩa manene.

32 Rĩrĩa maitĩrĩirio-rĩ, mwaki ũgĩtuthũka, no ũkĩhorio nĩ rũrĩrĩmbĩ rwa mwaki ũrĩa warĩ kĩgongoona igũrũ.

33 “Ũhoro ũcio nĩwamenyekire kũndũ guothe, na mũthamaki wa Perisia akĩmenyithio atĩ maguta mamata nĩmoonekeete handũ harĩa athĩnjĩri Ngai maahithĩĩte mwaki wa kĩgongoona mbere ya matanatwarwo ithaamĩrioinĩ. O na nĩamenyithirio ũrĩa Nehemia na arĩa maarĩ hamwe naake mahũthĩrĩĩte maguta macio gũcina indo cia igongoona.

34 Mũthamaki agĩgĩtuĩria ũhoro ũcio wega akĩona nĩ wa ma, agĩcooka agĩathana handũ hau hairigĩrwo, akĩhatua handũ haamũre.

35 Naho handũ hau hagĩtuĩka hakũreehagĩra mũthamaki mbeeca nyingĩ, naake akĩhe andũ arĩa maarĩ ndũgũ naake gĩcunjĩ kĩmwe kĩa mbeeca icio kĩrĩ ta kĩheeo.

36 Nehemia na andũ aake magĩĩta maguta macio ‘Nefutari’ kiugo gĩa Kĩhibirania kĩrĩa gĩgĩtaũrwo kiugaga, ‘gũtherio’ No rĩĩrĩ, harĩ andũ aingĩ maguta macio moĩkaine ta ‘Nafuta.’

Jeremia kũhitha Hema ya gũtũnganwo

1 “Mabuku ma rekondi megũtuonia atĩ mũnabii Jeremia nĩathire andũ arĩa maathaamagio mooe mwaki ũmwe kuuma kĩgongoonainĩ, o ta ũguo tũrĩkĩĩtie gũtaarĩria, maũhithe.

2 O na ningĩ nĩtũũĩ kuuma rekondiinĩ icio atĩ nĩamarutire ũrĩa watho wa Ngai uugĩĩte, agĩcooka akĩmakaania matikaanareke mahĩtithio nĩ ũgemu wa mĩhianano ya thahabu na betha ĩrĩa makoona bũrũriinĩ ũrĩa magaathaamĩrio.

3 Thuutha wa ũguo nĩamaringĩrĩirie matikaanatiganĩrie Watho o na rĩ.

4 “Mabuku macio ma rekondi nĩmathiĩte na mbere gũtuonia ũrĩa Jeremia, atongoreetio nĩ Mwathani, aathanire Hema ya gũtũnganwo na Ithandũkũ rĩa Kĩrĩĩkanĩro ikuuo itwarane hamwe naake agĩthiĩ kĩrĩmainĩ kĩrĩa Musa aarũũgamĩĩte igũrũ wakĩo akĩĩrorera bũrũri ũrĩa Ngai eerĩire maithe maitũ.

5 Rĩrĩa Jeremia aakinyire kĩrĩmainĩ kĩu, akĩona ngurunga nene, naake akĩoya Hema ĩyo ya Mwathani, na Ithandũkũ rĩa Kĩrĩĩkanĩro hamwe na kĩgongoona kĩa ũbaani, agĩcihitha kũu ngurungainĩ, agĩcooka akĩhinga itoonyero rĩayo.

6 “Thuutha ũcio, andũ amwe a arĩa maatwaranĩĩte na Jeremia magĩcooka na kũu kĩrĩmainĩ, nĩguo meekĩre njĩra ĩrĩa maagereire hĩndĩ ya mbere imenyithia, no matiigana kũmĩmenya.

7 Hĩndĩ ĩrĩa Jeremia aamenyire ũrĩa meekĩĩte, akĩmanegenia akiuga atĩrĩ, ‘Handũ hau hegũtũũra hatekũmenyeka nginya hĩndĩ ĩrĩa Ngai agacookanĩrĩria andũ aake hĩndĩ ĩngĩ na amoonie tha ciake.

8 Hĩndĩ ĩyo Mwathani nĩakaaguũranĩria harĩa indo icio ihithĩĩtwo, naguo riiri wake ũrĩa ũtangĩroreka na maitho nĩũkooneka, o ũndũ ũmwe na itu o ta ũrĩa cionagwo hĩndĩ ya Musa na hĩndĩ ĩrĩa Solomoni aahoire atĩ Hekaarũ yamũrwo na gĩtĩĩo kĩa mwanya.’

Ũrĩa mũthamaki Solomoni aakũngũĩire Thigũkũ ya kwamũra Hekaarũ

9 “O na ningĩ mabuku macio ma rekondi nĩmoonanĩĩtie ũrĩa mũthamaki Solomoni, ũrĩa warĩ mũũgĩ, aarutire igongoona rĩa kwamũra Hekaarũ yarĩĩkia gwakwo.

10 Solomoni aahoire, mwaki ũkiuma igũrũ ũgĩcina magongoona moothe ma njino o ta ũrĩa wekire rĩrĩa Musa aahoire.

11 Musa nĩataarĩirie ũndũ ũcio na kuuga atĩ, tondũ wa igongoona rĩa meehia kwaga kũrĩĩo nĩkĩo rĩacinirwo.

12 Solomoni aakũngũĩire Thigũkũ ĩyo mĩthenya ĩnaana.

Raimburarĩ ya Nehemia

13 “Maũndũ macio nĩmagweteetwo mabukuinĩ ma rekondi ma mũthamaki na mabuku ma maũndũ ma kũririkanagwo ma Nehemia. Ningĩ mabuku macio ma rekondi nĩmaheanĩĩte ũrĩa Nehemia aambĩrĩirie raimburarĩ o na nĩmoonanĩĩtie ũrĩa oonganirie maandĩko ma mũthamaki Daudi, marũa ma athamaki megiĩ maruta, na mabuku megiĩ athamaki na anabii.

14 O naake Judasi nĩonganirie mabuku moothe marĩa maahurunjũkĩĩte hĩndĩ ya mbaara ĩrĩa yatũkorereire mahinda ma thuutha. Mabuku macio nginyagia rĩu tũrĩ o namo.

15 Mũngĩkorwo mũbatairio nĩ ibuku o rĩothe rĩa mo, no mũtũme mũndũ ooke amũgĩĩrĩre.

Ayahudi a Misiri kũũrio makũngũĩre Thigũkũ

16 “Rĩu-rĩ, tondũ tũkirie gũkũngũĩra Thigũkũ ya Gũtherio rĩngĩ kwa Hekaarũ, tũramwandĩkĩra nĩguo tũmũũrie o na inyuĩ mũmĩkũngũĩre.

17 Ngai nĩ we ũhonokeetie andũ aake oothe, na nĩatũcookeirie ithuothe bũrũri witũ mũtheru, ũthamaki, ũthĩnjĩri Ngai, o ũndũ ũmwe na ũtungati wa Hekaarũ,

18 o ta ũrĩa eeranĩire Wathoinĩ wake. Twĩ na mwĩhoko atĩ Ngai ihindainĩ rĩtarĩ ĩraaya nĩegũtũiguĩra tha atũcookanĩrĩrie kuuma mĩena yothe ya thĩ Hekaarũinĩ yake theru. Tondũ rĩĩrĩ, nĩatũhonokeetie kuuma maũũruinĩ manene na agatheria Hekaarũ.”

Ũhoro wa mwandĩki wa gũtongoria

19 Jasoni ũrĩa woimĩĩte Kurene nĩandĩkĩĩte mabuku mataano marĩa thĩinĩ wa mo aheanĩĩte hisitoria ya Judasi Makabai na aariũ a nyina, gũtherio kwa Hekaarũ ĩrĩa nene, na kwamũrwo kwa kĩgongoona kĩayo.

20 Nĩathiĩte na mbere kũheana ũhoro wa mbaara iria Ayahudi maarũire na Anitioku Epifane na mũũrũwe Eupatori,

21 na wa cioneki cia kuuma igũrũ iria cioimĩrĩire arĩa maarũĩrĩire Ũyahudi na ũcamba. O na gũtuĩka maarĩ aniini-rĩ, nĩmahotire kũnyiita bũrũri wothe na makĩingatithia na ihenya mbũtũ cia ita cia andũ arĩa matatĩĩĩte Ngai.

22 Magĩcooka makĩnyiita rĩngĩ Hekaarũ ĩrĩa ĩrĩ ngumo thĩ yothe, magĩcookeria itũũra rĩa Jerusalemu wĩyathi warĩo, na makĩrũũgaamia rĩngĩ mawatho marĩa maarĩ hakuhĩ gũthengio. Maahotire gwĩka maũndũ macio moothe tondũ Mwathani nĩamaiguĩrĩire tha na akĩmoonia ũtaana.

23 Rĩu nĩtũkũgeria kwandĩka na njĩra nguhĩ ibukuinĩ rĩmwe maũndũ macio moothe maandĩkirwo nĩ Jasoni mabukuinĩ mataano.

24 Mũndũ o wothe ũngĩenda gũthooma hisitoria ĩrĩa Jasoni aandĩkire, no anogio nĩ yo nĩ ũndũ maũndũ marĩa maheanĩĩtwo na njĩra ya gũtara nĩ maingĩ mũno, o na ningĩ ũhoro ũrĩa ũheanĩĩtwo nĩ mũingĩ mũno.

25 Muorooto witũ nĩgũtũma athoomi oothe magunwo nĩ maũndũ marĩa Jasoni aandĩkire; tũkwenda athoomi arĩa mathoomaga ibuku nĩguo meekenie makene, nao athoomi arĩa meendeete gũthooma makaiga ũrĩa maathooma meciiriainĩ maao maũririkanage, tũkwenda matikaritũhĩrwo.

26 Wĩra ũyũ twĩigĩrĩire wa kũheana ũhoro na njĩra nguhĩ nĩ mũritũ, tondũ mũndũ no nginya erutanĩrie mũno na eiimage toro wa kũigana.

27 Wĩra ũyũ nĩ mũritũ o ta wa mũndũ ũrahaarĩrĩria iruga e na muorooto wa gũtũma andũ oothe maiganĩre arĩa megũũka irugainĩ rĩake. No o na kũhaana ũguo-rĩ, tũrĩ na gĩkeno tũkĩruta wĩra ũyũ mũritũ nĩguo tũkenie andũ aingĩ.

28 Ithuĩ tũkwĩrutanĩria kũheana ũhoro na njĩra nguhĩ; wĩra wa kũheana ũhoro wothe na kinyi tũkũũtigĩra mũndũ ũrĩa wawandĩkire kuuma o kĩambĩrĩria.

29 Wĩra witũ ndũngĩhaananio na wa mwaki wa nyũmba ũrĩa wĩra wake arĩ gwaka nyũmba yothe; no no ũhaananio na wa mũhaki wa rangi ũrĩa wĩra wake ũrĩ o kũhaka rangi nyũmba ĩyo ĩrĩĩkĩĩtie gwakwo, nĩguo yonekane ĩrĩ thaka.

30 Mwandĩki wa hisitoria no mũhaka akorwo ooĩ wega maũndũ marĩa arandĩka, na akorwo atuĩrĩĩtie wega ũhoro wamo wothe, acooke amĩandĩke na kinyi.

31 No rĩĩrĩ, mũndũ ũngĩ angĩcookera hisitoria ĩyo, nĩagĩrĩirwo nĩgwĩtĩkĩrio amĩandĩke na njĩra nguhĩ ategũtinda aheanĩĩte ũhoro wothe.

32 Tondũ ũcio, hatarĩ kuongerera ũndũ ũngĩ, nĩtũkwambĩrĩria hisitoria iitũ; no ũkorwo ũrĩ ũndũ wa ũrimũ gũtinda tũheanĩĩte ũhoro wa gũtongoria mũraaya, o rĩrĩa twagĩrĩirwo nĩ gũkorwo tũkĩheana hisitoria yo nyene.

Oniasi na Simoni gũkararania

1 Hĩndĩ ĩrĩa Oniasiaarĩ Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene itũũrainĩ rĩtheru rĩa Jerusalemu, itũũra rĩu nĩrĩakoragwo na thaayũ na ũgaacĩru, na mawatho maarĩo magaathĩkagĩrwo na kinyi, tondũ aarĩ mũndũ mũthingu na ũteendeete maũndũ mooru.

2 Athamaki a Siria na a Misiri nĩmaatĩĩĩte Hekaarũ na makarutaga iheeo cia goro nĩ ũndũ wayo.

3 O na mũthamaki Seleuku, ũrĩa wathanaga bũrũri wothe wa Asia, nĩahũthagĩra gĩcunjĩ kĩmwe kĩa mbeeca cia magooti marĩa oonganagia kũrĩha mahũthĩro moothe ma magongoona ma Hekaarũ.

4 No rĩĩrĩ, mũndũ wetagwo Simoni, wa mũhĩrĩga wa Benjamini, ũrĩa warĩ mũtabaarĩri mũnene wa Hekaarũ, nĩagĩire na ngarari na Oniasi ũhoroinĩ wakonainie na mawatho ma mũtabaarĩre wa ndũũnyũ ya itũũra.

5 Simoni nĩahootirwo nĩ Oniasi, na kwoguo agĩthiĩ kwĩ Apoloni mũrũ wa Theraseu. Apoloni nĩ we warĩ barũũthi wa Siria Nene.

6 Simoni agĩkĩĩra Apoloni atĩ kĩgĩĩna kĩa Hekaarũ kĩarĩ na mbeeca nyingĩ ũguo atĩ itingĩahotire gũtarĩka, o na ningĩ akĩmwĩra atĩ tondũ mbeeca icio itiahuutainie na cia mahũthĩro ma magongoona, nĩciagĩrĩire kũigwo rungu rwa watho wa mũthamaki.

Heliodoru gũtũmwo Jerusalemu

7 Hĩndĩ ĩrĩa Apoloni oonanire na mũthamaki, akĩmwĩra ũhoro wa mbeeca icio, naake mũthamaki agĩatha Heliodoru, mũrũũgamĩrĩri mũnene wa maũndũ maake, athiĩ agacigĩĩre.

8 Heliodoru agĩkiumagara o na ihenya, akĩĩyugithagia atĩ aathiaga kũbaara ũrĩa matũũra ma Siria Nene maikarĩĩte, no muorooto wa rũgendo rwake warĩ kũhingia ũrĩa mũthamaki aamwathĩĩte.

9 Rĩrĩa aakinyire Jerusalemu, na akĩamũkĩrwo wega nĩ Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, akĩmũmenyithia gĩtũmi kĩrĩa kĩamũreeheete kuo, na akĩmũũria kana ũhoro ũrĩa waheanĩĩtwo warĩ wa ma.

10 Naake Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene agĩtaarĩria atĩ haarĩ na mbeeca kĩgĩĩnainĩ kĩa Hekaarũ, no gĩcunjĩ kĩmwe gĩacio kĩarĩ gĩagũteithia atumia a ndigwa na ciana cia ngoriai.

11 Gĩcunjĩ kĩu kĩngĩ kĩarĩ kĩa Hirikanu mũrũ wa Tobia, mũndũ waheetwo gĩtĩĩo mũno. O na nĩamwĩrire atĩ mũndũ ũcio mũũru wetagwo Simoni nĩaheenanĩĩtie tondũ mũigana wa mbeeca ciothe warĩ o kiro ngiri ikũmi na ithatũ (13,000) cia betha na kiro ngiri ithathatũ na magana mataano (6,500) cia thahabu.

12 Nĩathiire na mbere kuuga atĩ gũtingĩahotekire o na atĩa mũndũ o na ũrĩkũ eetĩkĩrio akuue mbeeca cia andũ arĩa mehokeete ũtheru na ũgitĩri wa Hekaarũ ĩrĩa ĩtĩĩĩtwo thĩ yothe.

Heliodoru kũbanga ũrĩa egũtoonya Hekaarũ

13 No Heliodoru, tondũ wa watho ũrĩa aaheetwo nĩ mũthamaki, agĩkĩrĩrĩria kuuga atĩ mbeeca icio no mũhaka cioywo ciigwo kĩgĩĩnainĩ kĩa mũthamaki.

14 Kwoguo agĩthuura mũthenya wa gwĩka ũguo, agĩcooka agĩthiĩ kũu Hekaarũinĩ akarũũgamĩrĩre wĩra wa gũtara mbeeca icio. Ũndũ ũcio nĩwatũmire itũũra rĩothe rĩnegene mũno.

15 Athĩnjĩri Ngai, meehumbĩĩte nguo ciao cia ũthĩnjĩri Ngai, magĩturumithia moothiũ maao thĩ mbere ya kĩgongoona, magĩthaitha Ngai amenyerere mbeeca icio, tondũ nĩ we waheanire mawatho ma kũgitagĩra mbeeca iria andũ maigĩĩte Hekaarũinĩ.

16 Ũrĩa wothe wabaaraga Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene nĩaiguaga ruwo ngoroinĩ yake, tondũ aarĩ mũtuku gĩthiithi nĩ ũrĩa roho wake wathĩĩnĩkĩĩte.

17 Mwĩrĩ wake wothe nĩkũinaina wainainaga nĩ ũrĩa aiguĩĩte guoya, ũgakĩonania ruwo rũrĩa aarĩ naruo ngoroinĩ yake.

18 Andũ nao makiuma na ihenya nyũmbainĩ ciao, me na muorooto wa kũhooya me hamwe oothe, nĩguo Hekaarũ ndĩkaae kũgwatio thaahu.

19 Nao atumia meehumbĩĩte nguo cia makũnia ciakinyaga o njohero, makĩĩyomorera njĩrainĩ cia itũũra. Amwe a airĩĩtu eethĩ arĩa aciari aao mataameetĩkagĩria o na hĩndĩ ĩmwe kuonwo nja ya nyũmba magĩteng’era ihingoinĩ, arĩa angĩ magĩteng’era thingoinĩ cia itũũra, na angĩ magĩcũũthĩrĩria marĩ ndiricainĩ.

20 Oothe maathiaga maambararĩĩtie mooko maao kũrĩ Ngai makĩmũhooyaga.

21 Warĩ ũndũ wa gũtũma mũndũ aringwo nĩ tha, kuona ruwo rũnene rũrĩa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene aarĩ naruo na ũrĩa aatangĩkĩĩte, o na kuona ũrĩa andũ oothe itũũrainĩ maagaagĩĩte magakoma maturumithĩĩtie moothiũ maao thĩ.

Mwathani kũgitĩra Hekaarũ yake

22 Hĩndĩ ĩrĩa andũ oothe maathaithaga Mwathani Ngai Mwene Hinya Wothe agitĩre mbeeca icio ciaigĩĩtwo nĩ andũ kũu Hekaarũinĩ,

23 Heliodoru agĩthiĩ na mbere kũhingia ũrĩa aabangĩĩte gwĩka.

24 No rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa we na arĩa maamũrangagĩra maakinyire harĩa mbeeca icio ciaigĩĩtwo, o hau Mwathani wa maahinya moothe ma kũgegania agĩtũma kũgĩe na kĩoneki kĩnene ũguo atĩ arĩa oothe mbere ĩyo maarĩ na ũrũme wa kũrũmanĩrĩra na Heliodoru, makĩnyiitwo nĩ kĩmako kĩnene na makĩũrwo nĩ hinya, nĩ ũndũ wa ũrĩa hinya wa Ngai wamaiguithĩĩtie guoya.

25 Kĩonekiinĩ kĩu-rĩ, moonire mbarathi yahaicĩĩtwo nĩ mũndũ wa kũguoyohia. Mbarathi ĩyo yarĩ na matamu maagemeetio mũno, naake ũrĩa wamĩhaicĩĩte eehumbĩĩte nguo cia mbaara cia thahabu na aarĩ na indo cia mbaara cia thahabu. O rĩmwe mbarathi ĩyo ĩkĩguthũkĩra Heliodoru, ĩgĩcooka ĩkĩĩyoya na igũrũ ĩkĩmũgũtha na magũrũ ma mbere akĩgũa thĩ.

26 Ningĩ Heliodoru nĩonire aanake eerĩ athaka mũno maarĩ na hinya wa mwanya, meehumbĩĩte nguo thaka mũno. Nao aanake acio makĩrũũgama ũmwe mwena wa ũrĩo wake, naake ũrĩa ũngĩ mwena wa ũmotho makĩmũhũũra matekũmũcaaĩra o na haniini.

27 Naake akĩgũa thĩ o rĩmwe akĩringĩka, nao andũ aake makĩmuuoya, makĩmũkuuanĩra,

28 makĩmuumia nja. Mũndũ ũcio ũrĩa ihinda rĩtaarĩ kũraaya, watoonyire kũrĩa mbeeca ciaigagwo e na gĩkundi kĩnene kĩa andũ hamwe na arĩa maamũrangagĩra, rĩu nĩgũkuuanĩrwo akuuanagĩrwo atekũhota gwĩteithia o na atĩa. Kwoguo oothe magĩĩtĩkia matekũhithĩrĩra hinya mũnene wa Ngai.

Oniasi kũhoera Heliodoru ahonio

29 Heliodoru aakomeete na nda aremeetwo nĩkwaria na atarĩ na mwĩhoko wa kũhona nĩ ũndũ wa ũguo Ngai aamuoneetie hinya wake.

30 Ayahudi no kũgooca maagoocaga Mwathani Mwene Hinya Wothe nĩ ũndũ wa ũrĩa aagitĩire Hekaarũ yake na njĩra ya kũringa kĩama. Hekaarũ ĩrĩa mbere ĩyo yaiyũire guoya na thogothogo, ĩkĩiyũrwo nĩ gĩkeno na ndũũhiũ nĩ ũndũ wa ũrĩa Mwathani eekĩĩte.

31 O hĩndĩ ĩyo araata amwe a Heliodoru magĩthaitha Oniasi Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene ahooe Ngai Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno ahonokie muoyo wa mũndũ ũcio warĩ hakuhĩ gũkua.

32 Kwoguo Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene akĩruta igongoona ehokeete Ngai nĩekũhonia Heliodoru. Eekire ũguo tondũ ndeendaga mũthamaki eciirie atĩ Ayahudi nĩ o matũmĩĩte mũndũ ũrĩa aatũmĩĩte ahaane ũguo aatariĩ.

33 Hĩndĩ ĩrĩa Oniasi aarutaga igongoona rĩu rĩa kũhoroheria meehia, aanake arĩa eerĩ, meehumbĩĩte o nguo iria meehumbĩĩte hingo ya mbere, makiumĩrĩra Heliodoru rĩngĩ makĩmwĩra atĩrĩ, “Cookeria Oniasi Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene ngaatho tondũ tiga nĩ we, Mwathani ndangĩahonokia muoyo waku.

34 Menya wega atĩ nĩ Mwathani wa igũrũ wakũherithia. Tondũ ũcio ũkĩra ũthiĩ ũkeere andũ oothe ũrĩa hinya wa Ngai ũrĩ mũnene.” Marĩĩkia kuuga ũguo, makĩaga gũcooka kuonwo rĩngĩ.

Heliodoru kũgooca Ngai

35 Kwoguo Heliodoru akĩrutĩra Mwathani igongoona, akĩĩhĩta mĩĩhĩtwa mĩnene mbere yake, nĩ ũndũ nĩahonokeetie muoyo wake. Thuutha wa gwĩka ũguo, akiugĩra Oniasi ũhoro, agĩcooka akĩhũndũka na mbũtũ ciake cia ita agĩthiĩ kwĩ mũthamaki.

36 Rĩrĩa aakinyire, akĩĩra andũ oothe ũrĩa Ngai Ũrĩa Mũnene Mũno eekĩĩte akĩyonagĩra.

37 Hĩndĩ ĩrĩa mũthamaki ooririe Heliodoru nĩ mũndũ wa mũthemba ũrĩkũ wagĩrĩire gũtũmwo hĩndĩ ĩngĩ Jerusalemu-rĩ, aamũcookeirie atĩrĩ,

38 “Thũ yaku kana mũndũ o wothe ũũĩ nĩkũbanga arabanga kũgarũra thirikaari yaku-rĩ, no ũmũtũme kuo. Angĩkorwo nĩegũcooka gũũkũ, egũũka e mũhũũre kĩhinyio, nĩ gũkorwo ti itherũ handũ hau hatheru harigiicĩirio nĩ hinya wa Ngai ũtangĩmenyeka ũrĩa ũtariĩ.

39 Ngai ũrĩa ũikaraga igũrũ nĩ we mwene ũrangagĩra Hekaarũ ĩyo, na nĩ we ũhũũraga na akaniina arĩa oothe mookaga kũmĩthũũkia.”

40 Rũu nĩruo rũgano rwa ũrĩa kĩgĩĩna kĩa Hekaarũ kĩagitĩirwo nĩguo gĩtigaakuuo nĩ Heliodoru.

Simoni gũthitanga Oniasi

1 Na rĩĩrĩ, Simoni (ũrĩa ũkũgweteetwo hau kabere atĩ nĩ we wareeheire Apoloni ũhoro wa mbeeca, agĩkĩreehithĩria bũrũri thĩĩna), nĩaririe o rĩngĩ ũhoro wa maheeni ũkoniĩ Oniasi. Oigire atĩ Oniasi nĩ we wabangĩĩte Heliodoru ahũũrwo na oonio mathĩĩna macio moothe.

2 Simoni akĩĩhandahanda na ũũmĩrĩru wa gũcuuka Oniasi atĩ nĩendaga gũũkĩrĩra thirikaari. No Oniasi eerutanagĩria kũruta mĩhothi ya gũteithia itũũra rĩa Jerusalemu, kũgitĩra Ayahudi na kuona atĩ mawatho moothe nĩmaathĩkagĩrwo.

3-4 Apoloni, mũrũ wa Menesitheusi, na barũũthi wa Siria ĩrĩa Nene, nĩanyiitaga Simoni mbaru ũndũinĩ wothe mũũru eekaga. Tondũ ũcio rũthũũro rwa Simoni harĩ Oniasi rũgĩkĩneneha mũno o nginya ũmwe wa arũmĩrĩri ehokeku a Simoni akĩũragithia andũ aingĩ. Rĩrĩa kwahaanire ũguo, Oniasi agĩkĩmenya atĩ rũthũũro rwa Simoni rwarĩ ũgwati mũnene,

5 kwoguo agĩthiĩ kuona mũthamaki. Ndathire kũmuona nĩguo acuuke Ayahudi arĩa angĩ; aathiire kũmuona e na muorooto wa gũtũma Ayahudi oothe, hatarĩ gũcagũũrania, magunĩke.

6 Oonire atĩ, mũthamaki angĩagire gũtoonyerera ũndũ ũcio, thaayũ ndũngĩonekire, na Simoni no gũkĩrĩrĩria angĩakĩrĩrĩirie gũthiĩ na mbere na ũrimũ wake.

Jasoni, Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, gũtoonyia mĩtugo ya Kĩngiriki thĩinĩ wa Jerusalemu

7 Hĩndĩ ĩrĩa Seleuku aakuire, naake Anitioku, ũrĩa woĩkaine ta Epifane, agĩthamaka ithenya rĩake, Jasoni, mũrũ wa nyina na Oniasi, agĩtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene na njĩra ya ungumania.

8 Jasoni aathire kuonamũthamaki na akĩmũhe kiro ngiri ikũmi na igĩrĩ (12,000) cia betha na akĩmwĩrĩra kiro ingĩ ngiri igĩrĩ na magana mũgwanja (2,700) cia betha.

9 O na ningĩ Jasoni nĩerĩire mũthamaki kiro ingĩ ngiri ithaano (5,000) cia betha angĩkorwo nĩangĩamwĩtĩkĩririe gwaka kĩhaaro kĩa mathaako, na aambĩrĩrie gĩkundi kĩa andũ eethĩ arĩa marĩrutagĩra mathaako kĩhaaroinĩ kĩu. Hamwe na ũguo, nĩendaga mũthamaki amũhe rũũtha aandĩkithie andũ a Jerusalemu matuĩke raia a Anitiokia.

10 Mũthamaki nĩamwĩtĩkĩririe, naake Jasoni arĩĩkia gũtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene o ũguo, agĩtũma andũ a Jerusalemu matiganĩrie mĩtugo yao ya kĩndũire makĩambĩrĩria kũrũmĩrĩra ya Angiriki.

11 Aambire gũthengia wĩyathi ũrĩa Ayahudi maaheetwo nĩ athamaki a mbere a Siria thuutha wa Johana gũthondeka kĩrĩĩkanĩro nao. (Johana aarĩ ithe wa Eupolemi, ũrĩa thuuthainĩ watũmirwo Roma agatume ndũgũ na Aroma na athondeke ũrũmwe nao.) O na ningĩ Jasoni nĩathengirie mĩtugo ya Ayahudi, agĩtoonyia mĩtugo mĩerũ ĩreganĩĩte na Watho.

12 Eerutanĩirie nginya agĩakithia nyũmba ya mathaako o magũrũinĩ ma kĩrĩma kĩrĩa Hekaarũ yakĩĩtwo na agĩtũma andũ eethĩ aitũ arĩa eega mũno marũmĩrĩre mĩtugo ya Kĩngiriki na ũndũ wa gũthaaka mathaako ma Angiriki.

13 Tondũ wa ũrĩa Jasoni, Mũthĩnjĩri Ngai ũcio Mũnene ũtaarĩ wa ma na ũtaatĩĩĩte Ngai, aarĩ mũũru, mĩtugo ya Kĩngiriki na ĩngĩ mĩgeni nĩyatheeremire mũno

14 o nginya o nao athĩnjĩri Ngai makĩagĩra bata wĩra wao wa gũtungata kĩgongoonainĩ. Nĩmaanyararire Hekaarũ na makĩgĩa na thieya wa kũruta magongoona, na rĩrĩa rĩothe ngengere ĩngĩarĩrire, maahanyũkaga magathiĩ gũthaaka mathaako marĩa Watho wagirĩĩtie.

15 Maũndũ marĩa moonaga me meega mũno nĩ marĩa maatĩĩtwo nĩ Angiriki; maũndũ marĩa maatĩĩtwo nĩ maithe maao moonaga matarĩ na bata.

16 No rĩĩrĩ, maũndũ marĩa moonaga me meega mũno nĩ mo maacookire gũtuĩka kĩhumo kĩa mĩnyamaaro yao yothe. Gĩtũmi nĩ tondũ andũ arĩa moonaga mĩtugo na mĩikarĩre yao ĩrĩ mĩega na makeriragĩria kũmatũkia, no o maacookire gũtuĩka thũ ciao na a kũmahinyĩrĩria.

17 Maũndũ marĩa mekũrũmĩrĩra nĩmekuonania wega atĩ nĩ ũndũ mũũru mũno kwagĩra watho wa Ngai gĩtĩĩo.

18 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩmwe rĩrĩa mũthamaki aarĩ mathaakoinĩ marĩa maathaakagĩrwo itũũrainĩ rĩa Turo o thuutha wa mĩaka ĩtaano,

19 mũndũ ũcio mũũru ti Jasoni agĩtũma andũ kuuma Jerusalemu, arĩa meyandĩkithĩĩtie ta raia a Anitiokia, magatware kiro ngiri ikũmi (10,000) cia betha irĩ irĩhi rĩa igongoona rĩa kũrutĩrwo ngai ĩrĩa yetagwo Herikulesi. No rĩĩrĩ, andũ acio maatwaraga mbeeca icio mationire harĩ na kĩhooto gĩa gũcihũthĩra na igongoona rĩu; kwoguo makĩiguithanĩria maciige macihũthĩre na gwĩka ũndũ ũngĩ.

20 Tondũ ũcio mbeeca iria mbere ĩyo ciarĩ cia igongoona rĩa Herikulesi ikĩhũthĩrwo gwakithia meeri cia mbaara.

21 Hĩndĩ ĩrĩa Apoloni, mũrũ wa Menesitheusi, aatũmirwo Misiri nĩguo agakũngũĩre na arĩa angĩ igongoona rĩa Filometori gũtuuo mũthamaki, Anitioku akĩmenya atĩ Filometori ndanyiitaga thirikaari yake mbaru. Kwoguo akĩambĩrĩria gwĩciiria ũrĩa angĩagitĩire ũthamaki wake. Agĩkiumagara agĩthiĩ Jopa, agĩcooka agĩthiĩ nginya Jerusalemu.

22 Rĩrĩa aakinyire kuo, akĩamũkĩrwo na gĩtĩĩo kĩnene mũno nĩ Jasoni na andũ a itũũra, agĩtoonyio kũu itũũrainĩ thĩinĩ nĩ o makĩmũkumagia maanĩrĩire na makuuĩĩte imũrĩ ciakanaga. Thuutha wa ũguo, Anitioku akĩerekeria thigari ciake Foenicia.

Menelau gũtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene

23 Mĩaka ĩtatũ yarĩĩkia kũhĩtũka, Jasoni agĩtũma Menelau, (mũrũ wa nyina na Simoni)ũrĩa ũgweteetwo hau kabere, agatwarĩre mũthamaki mbeeca akĩmenyaga woni wake igũrũ rĩa maũndũ maarĩ ma bata.

24 No rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa Menelau aatwarirwo mbere ya mũthamaki, akĩyendithia harĩ mũthamaki na gwĩtua atĩ we aarĩ mũndũ waheetwo gĩtĩĩo mũno. Agĩcooka akĩmũhe kiro ngiri ikũmi (10,000) cia betha makĩria ma iria Jasoni aarutĩĩte, nĩguo atuuo Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene. Tondũ ũcio, Menelau agĩgĩtuuo Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene nĩ mũthamaki.

25 Thuutha ũcio Menelau agĩcooka Jerusalemu e na marũa maandĩkĩĩtwo nĩ mũthamaki ma kuonania atĩ we nĩ we warĩ Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene. Tiga o marũa macio moiki, Menelau ndarĩ na kĩndũ kĩngĩ kĩngĩatũmire atuĩke Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene. Aarĩ mũtongoria wa kũraakara na ihenya, na aathanaga akĩhinyagĩrĩria andũ, na aakoragwo na ũũru mũingĩ ta wa nyamũ ya gĩthaka ndĩani.

26 Tondũ ũcio Jasoni, ũrĩa weheririe mũrũ wa nyina ki na njĩra ya wara kuuma irũngoinĩ rĩa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, o naake akĩeherio na njĩra o ĩyo. Kwoguo agĩgĩĩthara agĩthiĩ gũtũũra oorũũraga bũrũriinĩ wa Aamoni.

27 Menelau agĩthiĩ na mbere gũtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, no ndaigana kũrĩha mbeeca iria eerĩire mũthamaki.

28 Sosituratu, ũrĩa warĩ mũnene wa nyũmba ĩrĩa yakĩĩtwo na hinya ya kwĩhitha ĩrĩa yarĩ Jerusalemu, nĩakĩrĩrĩirie kũmũrandũra mbeeca icio, tondũ wĩra wa kũũngania igooti warĩ wake. Mũthiainĩ o eerĩ nĩmeetirwo nĩ mũthamaki makamũhe ũhoro wa mbeeca icio.

29 Menelau aatigĩire mũrũ wa nyina Lisimaku, wĩra wake wa Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, naake Sosituratu agĩtigĩra wĩra wake Kĩrate , ũrĩa warĩ mũnene wa thigari cia gũkomborwo cia kuuma Kuporo.

Oniasi kũũragwo

30 Hĩndĩ ĩrĩa maũndũ macio moothe maathiaga na mbere, andũ a Tariso na Malu makĩgoma tondũ mũthamaki nĩaheanĩĩte matũũra macio maao ta kĩheeo kũrĩ Anitiokisi, mũtumia wake wa kũigwo.

31 Tondũ ũcio mũthamaki akiumagara na ihenya aroreete Kilikia nĩguo akaniine mũgomo ũcio. Mũndũ ũrĩa aatigire arũũgamagĩrĩre ũthamaki eetagwo Andironiko, ũmwe wa maobitha aake arĩa anene.

32 Naake Menelau agĩkĩona atĩ nĩagĩĩte na mweke mwega; agĩthiĩ akĩhe Andironiko indo imwe cia thahabu iria aiyĩte Hekaarũinĩ. Indo icio ingĩ nĩarĩĩkĩĩtie kwendia itũũrainĩ rĩa Turo na matũũrainĩ marĩa maarĩ hakuhĩ.

33 Rĩrĩa Oniasi aamenyire ũhoro ũcio, agĩĩthara agĩthiĩ gũikara hekaarũinĩ yarĩ Dafine hakuhĩ na itũũra rĩa Anitiokia, na akĩambĩrĩria kuuga atekũhithĩrĩra maũndũ mooru marĩa Menelau eekĩĩte.

34 Tondũ ũcio Menelau agĩthaitha Andironiko na hitho atĩ oorage Oniasi. Kwoguo Andironiko agĩthiĩ kũrĩ Oniasi na ũrambu akĩmwĩraga atĩ we aarĩ mũraata wake na akĩĩhĩta atĩ ndarĩ ũndũ o na ũmwe mũũru angĩamwĩkire. Oniasi nĩarĩ na nganja na ũrĩa aamwĩraga, no mũthiainĩ Andironiko akĩmũguthũkĩra akĩmũũraga hatarĩ kũrũmĩrĩra kĩhooto o na atĩa.

Andironiko kũherithio

35 Ayahudi o ũndũ ũmwe na andũ aingĩ a ndũũrĩrĩ, nĩmaatuurirwo mũno na makĩigua kĩeha nĩ ũndũ wa Oniasi kũũragwo hatarĩ na kĩhooto.

36 Kwoguo, rĩrĩa mũthamaki aacookire kuuma rũgongo rwa Kilikia, Ayahudi a itũũra rĩa Anitiokia magwatanĩire na Angiriki arĩa maamanyiitĩĩte mbaru ũhoroinĩ wa kũũragwo kwa Oniasi hatarĩ gĩtũmi, magĩthiĩ kũmũkaĩra nĩ ũndũ wa ũhoro ũcio.

37 Mũthamaki Anitioku nĩaiguire kĩeha mũno na akĩringwo nĩ tha nyingĩ o nginya akĩrĩra, aririkana ũũgĩ na ũkindĩrĩku wa mĩtugo ĩrĩa mũtiga irĩ Oniasi aakoragwo nayo ũtũũroinĩ wake wothe.

38 Arĩ na maraakara maakanaga ta mwaki, akĩaũra Andironiko nguo ĩrĩa eehumbĩĩte ya ũnene, agĩtarũranga nguo iria ingĩ aarĩ nacio akĩmũtiga e njaga, agĩcooka akĩmũgereria itũũrainĩ rĩothe atariĩ ũguo o nginya magĩkinya harĩa ooragĩire Oniasi. Marĩĩkia gũkinya ho Anitioku agĩathana mũimwo nĩ irĩ ũcio ooragwo. Na njĩra ĩyo Mwathani agĩkĩmũhe ihera rĩrĩa rĩamwagĩrĩire.

Lisimaku kũũragwo

39 Na rĩĩrĩ, Lisimaku, ateithĩrĩirio nĩ mũrũ wa nyina Menelau, nĩaiyaga kuuma Hekaarũinĩ maita maingĩ, na nĩarĩĩkĩĩtie kũiya indo nyingĩ ciayo cia thahabu. Hĩndĩ ĩrĩa ũhoro wa ũici ũcio wamenyekanire, andũ magĩgĩcookanĩrĩra hamwe magĩtetaga, magĩũkĩrĩra Lisimaku.

40 Tondũ wa ũrĩa andũ acio meecookanĩrĩirie hamwe maakĩragĩrĩria kwambũrũrũka na kũiyũrwo nĩ maraakara, Lisimaku agĩtũma andũ ngiri ithatũ (3,000) marĩ na indo cia mbaara makamatharĩkĩre. Andũ acio aatũmire maatongoreetio nĩ mũndũ wetagwo Auranu, mũndũ warĩ mũkũrũ mũriitu mũno.

41 Rĩrĩa Ayahudi acio maarĩ nja ya Hekaarũ maamenyire atĩ Lisimaku nĩkũmatharĩkĩra aamatharĩkagĩra, amwe aao makĩoya mahiga, angĩ mĩtĩ, na arĩa angĩ makĩrũma ngundi cia mũhu kuuma kĩgongoonainĩ; indo icio ciothe magĩciikĩria Lisimaku na andũ aake mbũkanĩrĩroinĩ ĩyo.

42 Nĩmooragire andũ amwe a Lisimaku, na magĩtiihia aingĩ aao, nao arĩa angĩ oothe makĩũra nĩguo matikooragwo. Naake mũici ũcio wa hekaarũ ti Lisimaku maamũũragĩire hakuhĩ na handũ harĩa mĩthiithũ ya Hekaarũ yaigagwo.

Menelau gũciirithio

43 Menelau nĩathitangirwo tondũ wa ndeto ĩyo.

44 Thitango ĩyo yareehirwo hĩndĩ ĩrĩa mũthamaki aikũrũkĩĩte agooka itũũrainĩ rĩa Turo nĩ andũ atatũ arĩa maatũmĩĩtwo kuuma Jerusalemu nĩ kĩama kĩrĩa kĩnene kĩa Ayahudi.

45 Rĩrĩa Menelau oonire nĩegũtoorio nĩ ciira akĩĩra Putolemi mũrũ wa Dorimene atĩ nĩekũmũhe mbeeca nyingĩ angĩtĩkĩra gũthaitha mũthamaki atuithanie ciira ũcio atekuonania atĩ we aarĩ na mahĩtia.

46 Kwoguo Putolemi agĩtwara mũthamaki na nja ya igooti, ta arĩ kũmũceeraceeria haniini nĩguo ahũũmũke, akĩmũthaitha agarũre woni wake.

47 Tondũ ũcio mũthamaki agĩthengia thitango ciothe iria Menelau aathitangĩĩtwo nacio, o na gũtuĩka nĩ we warĩ kĩambĩrĩria kĩa ndeto ĩyo yothe njũru. Andũ acio angĩ atatũ, arĩa o na andũ a Sikithia arĩa ooru mangĩarekereirie hatarĩ gũtithia, mũthamaki akĩmatuĩra kũũragwo.

48 Ihinda iniini rĩathirĩĩte ihera rĩu rĩtaarĩ na kĩhooto nĩrĩarĩĩkĩĩtie gwĩkwo andũ acio atatũ arĩa maaragĩrĩria itũũra rĩa Jerusalemu, andũ aarĩo, na indo iria nyamũre iria ciaiyĩĩtwo kuuma Hekaarũinĩ.

49 Tondũ ũcio o na andũ amwe a Turo, nĩguo moonanie ũrĩa mataakeneetio nĩ gĩĩko kĩu kĩũru, nĩmaaheanire indo ciao na ũingĩ nĩguo andũ acio atatũ mathikwo na gĩtĩĩo.

50 Menelau tondũ wa ũkoroku wa arĩa maatongoragia, agĩgĩthiĩ na mbere gũtuĩka Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene. Naake agĩkĩrĩrĩria gũtuĩka mũũru o nginya agĩtuĩka thũ ĩrĩa nene mũno ya andũ aake.

Cioneki cia mbaara

1 Ihinda rĩu Anitioku wa Kana agĩtharĩkĩra Misiri riita rĩa keerĩ.

2 Gũgĩkĩhaana atĩrĩ, ihinda ta rĩa mĩthenya mĩrongo ĩna andũ oothe a Jerusalemu makĩona cioneki cia thigari ciahaicĩĩte mbarathi ciĩhumbĩĩte nguo cia mbaara cia thahabu ciateng’eranagĩria rĩerainĩ. Thigari cia mbarathi ciarĩ na matimũ na ikanyiita hiũ ciacio cia njora na mooko.

3 Thigari icio nĩkũng’ethanĩra ciang’ethanĩire igĩtharĩkanagĩra mũthigari na ũrĩa ũngĩ. Ngo nĩkũgũthithanio ciagũthithanagio, matimũ maikanagĩrio makoira ta mbura, nayo mĩguĩ ĩgaikio ĩkagera rĩerainĩ yũmbũkĩĩte. Nguo cia mbaara cia mĩthemba yothe iria ciehumbĩĩtwo nĩ thigari na matamu ma thahabu ma mbarathi icio nĩkũhenia ciahenagia riũainĩ.

4 Tondũ ũcio andũ oothe a itũũra rĩa Jerusalemu makĩhooya atĩ cioneki icio itũme moone maũndũ meega.

Jasoni gũtharĩkĩra Jerusalemu

5 Na rĩĩrĩ, hĩndĩ ĩrĩa kwagĩire mũhuuhu wa maheeni atĩ Anitioku nĩakuĩte, Jasoni akĩoya andũ ngiri ĩmwe (1,000) agĩthiĩ aterĩgĩrĩirwo agĩtharĩkĩra itũũra rĩa Jerusalemu. Nao makĩhũũra thigari iria ciarangagĩra rũthingo rwa itũũra magĩcitooria, makĩnyiita itũũra rĩu. Menelau agĩĩthara, agĩthiĩ nyũmba ya kwĩhitha ĩrĩa yarĩ hakuhĩ na kĩrĩma kĩrĩa Hekaarũ yakĩĩtwo.

6 Naake Jasoni na andũ aake magĩgĩthiĩ makĩũragaga andũ a rũũrĩrĩ rwao matarĩ na tha o na haniini. Jasoni ndaigana kũmenya atĩ kũgĩa na ũhootani igũrũ rĩa andũ a rũũrĩrĩ rwake warĩ ũhootani hatarĩ. Agĩciiria oonaga ũhootani wake ta arĩ thũ aahooteete handũ ha kuona atĩ nĩ rũũrĩrĩ rwake aahooteete.

7 O na kũhaana ũguo, Jasoni ndahotire kwĩnyiitĩra ũtongoria wa thirikaari; kĩrĩa mũbango ũcio wake wa ungumania wamũreeheire mũthiainĩ no gĩconoko gĩtheri, na nĩ ũndũ ũcio agĩgĩĩtharĩra o rĩngĩ bũrũri wa Aamoni.

8 Ũũ nĩguo maũndũ ma mũndũ ũcio mũũru ti Jasoni maarĩkĩrĩirie: nĩohirwo nĩ Areta mũtongoria wa Arabu; oonagwo nĩ andũ arĩ kĩmaramari na akanyararwo nĩ ũndũ nĩakunyanĩire andũ a rũũrĩrĩ rwake; gũtirĩ mũndũ ũtaamũhĩtaga na aikaraga akĩũraga kuuma itũũra rĩmwe agathiĩ rĩrĩa rĩngĩ; nĩetharĩire Misiri.

9 Agĩcooka agĩĩtharĩra bũrũri wa Ngiriki, erĩgĩrĩire atĩ nĩekuona gwa kwĩhitha thĩinĩ wa andũ a Siparata, arĩa maakuruhaine na Ayahudi. Mũthiainĩ, mũndũ ũcio, ũrĩa watũmĩĩte andũ aingĩ moore kuuma bũrũriinĩ wao kĩũmbe, agĩkua e bũrũri mũgeni.

10 Jasoni ũcio woragĩĩte andũ aingĩ ciimba ciao agacitiga ciaraganĩĩte o ũguo itarĩ thike, rĩu naake ndaarĩ na wa kũmũcakaĩra, wa kũmũrutĩra igongoona rĩa mathiko, o na kana handũ ha gũthikwo mbĩĩrĩrainĩ cia maithe maake.

Anitioku gũtharĩkĩra Jerusalemu

11 Hĩndĩ ĩrĩa ũhoro wa ũrĩa gwekĩkire Jerusalemu wakinyire harĩ mũthamaki Anitioku, agĩciiria atĩ bũrũri wothe wa Judea nĩkwambararũka wambararũkĩĩte. Kwoguo akiuma Misiri e na ũũru mũingĩ ũhaana wa nyamũ ya gĩthaka, akĩomokera itũũra rĩu rĩa Jerusalemu akĩrĩnyiita.

12 Agĩcooka agĩatha thigari ciake ciũrage itarĩ na tha mũndũ o wothe ciatũnganaga naake, na ciũrage mũndũ o wothe ciakoraga eehithĩĩte nyũmba.

13 Kwoguo thigari icio igĩkĩũraga arũme na atumia, tũhĩĩ na tũirĩĩtu, o na ngeenge.

14 Mĩthenya ĩtatũ ĩgĩthira Jerusalemu nĩyateete andũ ngiri mĩrongo ĩnaana (80,000) ta ũũ: Andũ ngiri mĩrongo ĩna (40,000) mooragĩirwo mbaarainĩ, na mũigana o ta ũcio nĩmaakuuĩĩtwo makeendio ta ngombo.

15 O na eekĩĩte ũguo wothe, Anitioku ndaiganĩire, nĩomĩrĩirie gũtoonya Hekaarũ ĩrĩa theru mũno thĩinĩ wa thĩ yothe, atongoreetio nĩ Menelau, ũrĩa warĩĩkĩĩtie gũtuĩka mũkunyanĩri wa ndini yake na wa andũ a bũrũri wake.

16 Naake Anitioku, e na mooko maarĩ na gĩko na thaahu, akĩĩyoera indo iria nyamũre hamwe na iheeo iria athamaki angĩ maaheanĩĩte nĩguo maingĩhie riiri na gĩtĩĩo kĩa Hekaarũ.

17 Tondũ wa ũrĩa aiyũrĩrĩirwo nĩ gĩkeno kĩa ũhootani wake, Anitioku ndaigana kũmenya atĩ Mwathani aarekereirie Hekaarũ yake theru ĩthaahio tondũ meehia ma andũ a itũũra rĩa Jerusalemu nĩmaamũraakarĩĩtie, no maraakara macio maake maarĩ o ma ihinda.

18 Korwo andũ a Jerusalemu matietoonyanĩĩtie na meehia maingĩ ũguo, Anitioku angĩaherithirio o atoonya thĩinĩ wa Hekaarũ o ũguo, na agirĩrĩrio gwĩka gĩĩko kĩu eekire kĩa ũrimũ. Angĩekirwo ta ũrĩa Heliodoru, ũrĩa watũmĩĩtwo nĩ mũthamaki Seleuku agatuĩrie kĩgĩĩna kĩa Hekaarũ, eekirwo.

19 No rĩĩrĩ, Mwathani ndathuurire andũ aake nĩ ũndũ wa Hekaarũ yake; aambĩrĩirie Hekaarũ yake nĩ ũndũ wa andũ aake.

20 Tondũ ũcio, o nayo Hekaarũ nĩyakorereirwo nĩ mĩtino ĩrĩa yakorereire andũ na thuuthainĩ ĩkĩgwatanĩra nao maũndũinĩ meega marĩa maacookire kuona. Mwathani Ngai Mwene Hinya Wothe aamĩtiganĩirie rĩrĩa aaraakarire, no agĩcooka akĩmĩhanda hĩndĩ ĩngĩ rĩrĩa maraakara maake maahooreire.

Jerusalemu gũtharĩkĩrwo rĩngĩ

21 Anitioku akĩoya kiro ngiri mĩrongo ĩtandatũ na igĩrĩ, (62,000) cia betha kuuma Hekaarũinĩ akiumagara na ihenya eerekeire Anitiokia. Mwĩtĩĩo ũrĩa aarĩ naguo warĩ mũingĩ ũguo atĩ aiguaga ta angĩagereirie meeri thĩ nyũmũ kana atuĩkanie iria na mbũtũ ciake cia ita na magũrũ.

22 No nĩatigire aathuura abarũũthi a kũhinyagĩrĩria andũ. Ũrĩa aathuurire arũũgamagĩrĩre itũũra rĩa Jerusalemu eetagwo Filipu, mũndũ woimĩĩte Ferugia na warĩ mũũru gũkĩra Anitioku we mwene.

23 Mũndũ wetagwo Andironiko nĩ we aathuurire arũũgamagĩrĩre kĩrĩma kĩa Gerizimu. Hamwe na acio, haarĩ Menelau, ũrĩa wahiinyagĩrĩria Ayahudi arĩa maarĩ a rũũrĩrĩ rwake makĩria ma abarũũthi oothe. Nĩ ũndũ wa ũrĩa aathũũrĩĩte Ayahudi na hinya,

24 Anitioku nĩatũmire mũndũ wetagwo Apoloni arĩ na thigari cia gũkomborwo cioimĩĩte Misia ngiri mĩrongo ĩĩrĩ na igĩrĩ, (22,000). Anitioku aathĩĩte Apoloni oorage arũme oothe arĩa maarĩ itũũrainĩ rĩa Jerusalemu, nao atumia na ciana ameendie ta ngombo.

25 Naake Apoloni agĩkĩĩyũkithia Jerusalemu etuĩte mũndũ wa thaayũ mũno, agĩeterera o nginya mũthenya wa Thabatũ. Hĩndĩ ĩrĩa Ayahudi oothe maahuurũkĩĩte kuuma mawĩrainĩ maao moothe nĩ ũrĩa maatĩĩĩte mũthenya ũcio, agĩatha thigari ciake ciĩbange na nja ya itũũra irĩ na indo ciacio ciothe cia mbaara.

26 O rĩmwe agĩatha thigari ciake ciũrage mũndũ o wothe wokĩĩte kũmeerorera. Apoloni na thigari icio ciake makĩhanyũka magĩtoonya itũũrainĩ makĩũraga andũ aingĩ mũno.

27 No rĩĩrĩ, Judasi Makabai, na andũ angĩ ta kenda ũguo, makĩũrĩra irĩmainĩ iria ciarĩ werũinĩ, kũrĩa maatũũrire o ta nyamũ cia gĩthaka. Maarĩaga o mĩmera ĩrĩa maakorire ĩkũrĩĩte kũndũ kũu tondũ matiendaga gwĩthaahia.

Ayahudi kũnyariirwo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao

1 Matukũ manyiinyi maahĩtũka, mũthamaki agĩtũma Geronito mũthuuri mũkũrũ woimĩĩte itũũra rĩa Atheni, nĩguo akaringĩrĩrie Ayahudi matigane na ndini yao na mĩtugo ya ũndũire ya maithe maao.

2 Hamwe na ũguo, nĩathĩĩtwo athaahie hekaarũ yao na njĩra ya kũmĩamũrĩra Zeungai ya Olimipia. Nayo hekaarũ ĩrĩa yarĩ kĩrĩmainĩ kĩa Gerizimu aathĩĩtwo amĩĩte “Hekaarũ ya Zeu ngai ya ũtugi,” o ta ũrĩa andũ arĩa maatũũraga kũndũ kũu moorĩĩtie.

3 Maũndũ macio ma kũhinyanĩrĩria maarĩ mooru mũno na andũ matingĩahotire kũmoomĩrĩria.

4 Hekaarũ yatuĩkĩĩte kũndũ gwa kũnyuagĩrwo njoohi na gwa gwĩkagĩrwo maũndũ moothe ma ũũra thoni nĩ andũ a ndũũrĩrĩ. O na nĩmaakomaga na aka a maraaya kuo, na makareehe indo itaagĩrĩire kũrutwo magongoona kũu Hekaarũinĩ.

5 Kĩgongoona kĩaiyũire indo cia magongoona irĩ magigi iria iteetĩkĩrĩĩtio nĩ watho kũrutwo.

6 Andũ matingĩahingirie mũthenya wa Thabatũ, kana makũngũĩre Thigũkũ o na ĩmwe ya ũndũire, o na kana mũndũ agwete o na haniini atĩ we aarĩ Mũyahudi.

7 Mweri o mweri rĩrĩa mũthenya ũrĩa mũthamaki aaciarirwo wakũngũyagĩrwo, Ayahudi maatwaragwo na hinya makĩhũũragwo makarĩe mara ma nyamũ iria ciarutagwo magongoona. Ningĩ hĩndĩ ya gũkũngũĩra Thigũkũ ya Dionisio, ngai ya ndibei, Ayahudi meeragwo na hinya meekĩre thũmbĩ mĩtwe cia mahũa ma gũtamba, na mathiĩ maarĩĩte raini nĩguo mahe ngai ĩyo gĩtĩĩo.

8 Putolemi nĩataaranire na watho ũkĩhĩtũkio atĩ matũũra ma Angiriki marĩa maarĩ gũkuhĩ moone atĩ Ayahudi nĩmaarĩa irio icio cia magongoona.

9 Watho ũcio nĩwamaheete hinya wa kũũraga Ayahudi arĩa maaregaga kũrũmĩrĩra mĩtugo ya Angiriki. Kwoguo gũgĩkĩoneka o ũũ wega atĩ mũthiro warĩ hakuhĩ.

10 Kwa mũhaano, atumia eerĩ nĩmaanyiitirwo nĩ ũndũ nĩmaaruithĩĩtie twana twao. Manyiitwo, magĩthiũrũrũkio itũũra rĩothe marĩ na ciana icio ciao icuurĩĩtio nyondoinĩ ciao, magĩcooka magĩikanio thĩ na mũtwe kuuma rũthingo igũrũ rwa itũũra.

11 Nao Ayahudi angĩ maarũmagia Thabatũ na hitho mehithĩĩte ngurungainĩ ĩtaarĩ haraaya nĩmaakunyanĩirwo harĩ Filipu. Naake Filipu akĩmatharĩkĩra akĩmacina oothe marĩ muoyo. Andũ acio matiigana kwĩgita nĩ ũndũ mũthenya ũcio warĩ wa Thabatũ na nĩmaũheete gĩtĩĩo.

Mwathani nĩaherithanagia na nĩaiguanagĩra tha

12 Rĩu nĩngũũria mũndũ o wothe ũrĩa ũngĩthooma ibuku rĩĩrĩ ndagaakue ngoro nĩ ũndũ wa maũndũ macio mooru marĩa meekĩkire. Nĩamenye atĩrĩĩrĩ, Mwathani aaherithagia andũ aake ta ũguo nĩguo amarũnge no ti amaanange.

13 Nĩ ũhoro wa ma atĩ, rĩrĩa andũ arĩa meekaga maũndũ mooru maaherithio o na ihenya handũ ha kũigwo ihinda iraaya mataherithĩĩtio, nĩ magunĩkaga mũno.

14 Tondũ rĩĩrĩ, ndũũrĩrĩ iria ingĩ Mwathani acietagĩrĩra akirĩrĩirie ciĩhie o ũrĩa ingĩenda, agacooka agaciherithia. No ithuĩ-rĩ, ũguo tiguo Mwathani atwĩkaga;

15 atũherithagia tũtaneehia mũno.

16 Tondũ ũcio Mwathani ndarĩ hingo atatũiguagĩra tha, ithuĩ andũ aake. O na gũtuĩka nĩatũherithagia na mĩthiro nĩguo atũrũnge, ndatũtiganagĩria o na atĩa.

17 Twoiga maũndũ macio tũkĩenda o kũmũririkania; rĩu rekeei tũthiĩ na mbere na rũgano rwitũ.

Eleazaru gũkua nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wake

18 Na rĩĩrĩ, Eleazaru, mũrutani ũmwe wa Watho warĩ mũkũrũ na agatĩĩo mũno, nĩekĩrirwo nyama ya ngũrũe kanua na hinya nĩguo amĩrĩe.

19-20 No we agĩtua atĩ nĩ kaba gũkua na gĩtĩĩo handũ ha gũtũũra muoyo na gĩconoko. Kwoguo agĩtua nyama ĩyo thĩ, agĩĩtwara we mwene harĩa haaherithanagĩrio nĩguo oonanie ũrĩa andũ maagĩrĩirwo nĩkũgĩa na ũcamba wa kũrega irio irĩ na thaahu, o na angĩkorwo nĩkũũragwo mangĩoragirwo.

21-22 Andũ arĩa maarũũgamĩrĩire igongoona rĩu rĩareganĩĩte na Watho maarĩ araata a Eleazaru kwa ihinda iraaya. Tondũ wa ndũgũ ĩyo yao naake, makĩmũtwara handũ keeheriinĩ, makĩmũthaitha atĩ mamũreehere nyama ĩrĩa ĩtaarĩ na thaahu arĩe arĩ yo, no oonanie ta arĩ nyama cia ngũrũe iria mũthamaki aathanĩĩte irĩĩo. Na njĩra ĩyo ndangĩoragirwo.

23 No Eleazaru agĩtua itua rĩrĩa rĩagĩrĩire gũtuuo nĩ mũndũ warĩ na mbuĩ na mĩaka mĩingĩ taake. Matukũ moothe ma muoyo wake aatũire aathĩkagĩra Watho mũtheru wa Ngai na kĩyo. Kwoguo agĩcookia atĩrĩ, “Njũragaai o ro rĩu.

24 Mũndũ wa mĩaka yakwa ndaagĩrĩirwo nĩkũheenania ta ũguo. Andũ eethĩ aingĩ mahota gwĩciiria atĩ nĩgũkaana ndĩraakaana wĩtĩkio wakwa o na ndĩ wa mĩaka mĩrongo kenda.

25 Ingĩonania atĩ nĩkũrĩa ndĩraarĩa nyama icio nĩguo ndũũre muoyo, no thaahie na njonore ũkũrũ wakwa na hĩtithĩe andũ eethĩ aingĩ.

26 O na gũtuĩka ihindainĩ rĩĩrĩ no thengere ihera rĩrĩa mũngĩhe, ndĩ muoyo kana ndĩ mũkuũ ndingĩhota gũthengera, ihera rĩa Ngai Mwene Hinya Wothe.

27 Tondũ ũcio ingĩkua na ũcamba rĩu, ũndũ ũcio nĩ ũkuonania atĩ mĩaka ĩrĩa yothe ndũũrĩĩte muoyo ti ya tũhũ.

28 O na ningĩ ũndũ ũcio nĩũkũhotithia gũtigĩra andũ eethĩ mũhaano mwega wa ũrĩa maagĩrĩirwo nĩgũkua meyendeire na marĩ na ũcamba nĩ ũndũ wa mawatho maitũ matheru na matĩĩe.”

Rĩrĩa aarĩĩkirie kuuga ũguo, agĩthiĩ arũngĩrĩirie harĩa haaherithanagĩrio.

29 Andũ arĩa mbere ĩyo maarĩ araata aake makĩmũgarũrũka, tondũ meeciiragia aarĩĩtie o ta mũgũrũki.

30 Makĩmũhũũra o nginya agĩkuhĩrĩria gũkua, na atanatumbũka akiuga agĩcaayaga atĩrĩ, “Mwathani na ũmenyo wake mũtheru nĩoĩ wega atĩ, nĩingĩahota gũthengera gĩkuũ. O na ningĩ nĩoĩ atĩ ndĩroomĩrĩria ruwo rũũrũ ruothe ndĩ na gĩkeno ngoroinĩ yakwa tondũ nĩndĩmũtĩĩĩte.”

31 Ũguo nĩguo Eleazaru aakuire. Gĩkuũ gĩake kĩa ũcamba nĩgĩtũire kĩririkanagwo nĩ andũ eethĩ o ũndũ ũmwe na bũrũri wothe ta mũhaano mwega wa ũkaru.

Mũtumia na aariũ aake mũgwanja kũũragwo nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao

1 Hĩndĩ ĩngĩ mũtumia Mũyahudi na aariũ aake mũgwanja nĩmaanyiitirwo, naake mũthamaki agĩathana mahũũrwo na iboko nĩguo meetĩkĩre kũrĩa nyama cia ngũrũe iria ciagirĩĩtio nĩ Watho.

2 Hĩndĩ ĩyo ũmwe wao arĩ ta mwarĩrĩria wao akĩũria atĩrĩ, “Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũrenda kũmenya kuuma kũrĩ ithuĩ? Nĩtwĩhaarĩirie gũkua gũkĩra kuuna mawatho ma maithe maitũ.”

3 Ũndũ ũcio nĩwatũmire mũthamaki araakare mũno o nginya agĩathana ngĩo nene na iteng’ũ ihiũhio nginya ĩtuunĩhe.

4 Gũgĩĩkwo ũguo na ihenya, naake mũthamaki agĩatha andũ aake matinie rũrĩmĩ rwa mwarĩrĩria ũcio wao, mamũũnũre ngoothi ya mũtwe na mamũtinie mooko na magũrũ nyina na aariũ acio angĩ atandatũ makĩonaga.

5 Rĩrĩa maarĩĩkirie kũmwĩka maũndũ macio moothe ma kũmũtua kĩndũ hatarĩ, mũthamaki agĩathana akuuo aikio rũgĩo igũrũ akarangwo e muoyo. Hĩndĩ ĩrĩa ndoogo yahaicaga na igũrũ yumĩĩte rũgĩoinĩ rũu, aariũ acio angĩ na nyina wao makĩũmanĩrĩria mũndũ na ũrĩa ũngĩ atĩ makue na ũcamba, na ciugo ta ici:

6 “Mwathani Ngai nĩarona na hatirĩ nganja nĩegũtũiguĩra tha. Musa aagwetire ũndũ ũcio hĩndĩ ĩrĩa aatungire rwĩmbo rwa kuonania mahĩtia ma andũ arĩa maatiganĩirie Mwathani. Oigire atĩ, Mwathani nĩarĩiguagĩra arĩa mamũtungatagĩra tha.”

7 Thuutha wa mũũriũ ũcio wa mbere gũkua na njĩra ĩyo, thigari ikĩoya mũũriũ wa keerĩ ikĩambĩrĩria kũmũherithia. Ciarĩĩkia kũmũmunya njuĩrĩ na kũmũũnũra ngoothi mũtwe ikĩmũũria atĩrĩĩrĩ, “Nĩũkũrĩa nyama ici cia ngũrũe kana ũkwenda tũgũtinie ciĩga ciaku cia mwĩrĩ kĩmwe gwa kĩmwe?”

8 Naake agĩcookia na rũthiomi rwake rwa kĩndũire atĩrĩĩrĩ, “Aaca!” Kwoguo thigari ikĩmũherithia o ta ũrĩa ciaherithĩĩtie ũcio wa mbere.

9 E hakuhĩ gũkua akĩĩra mũthamaki atĩrĩ aanĩrĩire, “Wee mũũragani ũyũ ũtarĩ tha! No ũtũũrage, no Mũthamaki wa igũrũ na thĩ nĩagaatũriũkia tũtũũre muoyo rĩngĩ tene na tene, nĩ ũndũ tũgũkua tũgĩathĩkĩra mawatho maake.”

10 Thuutha wa ũcio, thigari ikĩoya mũũriũ wa gatatũ ikĩambĩrĩria kũmũherithia. Rĩrĩa eerirwo arute rũrĩmĩ rwake na nja, agĩĩka ũguo o narua na agĩtambũrũkia mooko maake atarĩ na guoya,

11 akiuga na ũcamba atĩrĩĩrĩ, “Mooko maya nĩ Ngai waheire, no rĩĩrĩ, mawatho maake marĩ na bata mũno harĩ niĩ kũmakĩra. Nĩnjĩrĩgĩrĩire atĩ Ngai nĩakanjookeria mooko maya o hĩndĩ ĩngĩ.”

12 Mũthamaki hamwe na andũ arĩa maarĩ naake makĩgegio nĩ ũũmĩrĩru wa mũndũ ũcio mwĩthĩ nĩ gũkorwo ndoonaga kũnyariirwo ta arĩ kĩndũ o na haniini.

13 Mũũriũ ũcio wa gatatũ arĩĩkia gũkua, thigari ikĩherithia ũrĩa wa kana na njĩra o ĩyo itarĩ na tha.

14 Rĩrĩa aarĩ hakuhĩ gũkua akiuga atĩrĩ, “Ndĩ na gĩkeno nĩkũũragwo nĩ we nĩ ũndũ nĩtũrĩ na mwĩhoko atĩ Ngai nĩagaatũriũkia kuuma gĩkuũinĩ. No rĩĩrĩ, wee Anitioku ndũkaariũkio ũheeo muoyo!”

15 Thuutha wa ũcio makĩoya wa gataano makĩambĩrĩria kũmũherithia.

16 Naake akĩrora mũthamaki akiuga atĩrĩ, “Wĩ na hinya wa gwĩka na ithuĩ o ta ũrĩa ũkwenda, o na gũtuĩka wĩ mũndũ o ta ithuĩ. No ndũkaae gwĩciiria atĩ Ngai nĩgũtiganĩria atiganĩirie andũ aitũ.

17 Wee eterera, na nĩũkuona ũrĩa Ngai ekũhũthĩra hinya wake mũnene gũkũherithia wee o hamwe na njiarwa ciaku.”

18 Thigari ciarĩĩkia na ũcio, ikĩoya mũũriũ wa gatandatũ. Rĩrĩa aakirie gũkua akiuga atĩrĩ, “Ndũkaae kwĩheenia; tũranyariirĩka na njĩra ĩno tondũ ũguo nĩguo twagĩrĩire gwĩkwo. Nĩtwĩhĩirie Ngai witũ. Nĩkĩo tũkorereirwo nĩ maũndũ maya mooru ũguo.

19 No ndũkaae gwĩciiria atĩ ndũrĩ ihera ũkaaheeo nĩ ũndũ wa kũgeria kũrũa na Ngai.”

20 Nyina wao nĩ we warĩ wa kũgegania gũkĩra acio angĩ oothe na nĩagĩrĩirwo nĩkũririkanwo. O na gũtuĩka nĩeyoneire na maitho maake aariũ aake mũgwanja makĩũragwo mũthenya o ro ũmwe-rĩ, nĩeyũmĩrĩirie na ũcamba nĩ ũndũ nĩehokeete Mwathani.

21 O na arĩ mũtumia o ro ũguo nĩeyũmĩrĩirie ta mũndũ mũrũme akĩarĩria aariũ aake ũmwe kwa ũmwe na rũthiomi rwao, ciugo cia kũmoomĩrĩria. Oigaga atĩrĩ,

22 “Ndiũĩ ũrĩa ndoohire nda yaku. Ti niĩ ndakũheire muoyo na mĩhũũmũ kana ciĩga cia mwĩrĩ waku.

23 Ngai, ũrĩa wombire igũrũ na thĩ, andũ na kĩrĩa gĩothe kĩ muoyo, nĩ we wekire ũguo. Arĩ tha na nĩagagũcookeria rĩngĩ muoyo na mĩhũũmũ, tondũ nĩwendeete mawatho maake gũkĩra ũrĩa wĩyendeete we mwene.”

24 Anitioku eeciiragia atĩ mũtumia ũcio nĩkũmũnyũrũria aamũnyũrũragia. Kwoguo akĩgeria o ũrĩa angĩahotire kũringĩrĩria mũũriũ wa kĩhinga nda kĩa mũtumia ũcio atigane na mĩtugo ya ũndũire ya maithe maake. Eerĩire kamwana kau na mwĩhĩtwa atĩ geeka ũguo nĩegũtũma gatonge na kagĩe na igweta. Igũrũ wa ũguo, nĩakeerire atĩ nĩegũkahe wĩra mũnene thirikaariinĩ yake na akahe rĩĩtwa “Mũraata wa Mũthamaki.”

25 No rĩĩrĩ, kamwana kau gatiigana kũmũthikĩrĩria o na haniini. Tondũ ũcio mũthamaki agĩĩta nyina wako akĩmũthaitha agataare geetĩkĩre kũhonokia muoyo wako.

26 Thuutha wa mũtumia ũcio gũthaithwo nĩ mũthamaki kwa ihinda iraaya agĩĩtĩkĩra gwĩka ũguo.

27 No ainamĩrĩra hakuhĩ na mũũrũwe, akĩriitia mũimwo nĩ irĩ ũcio meciiria na kwĩra mũũrũwe atĩrĩ na rũthiomi rwao, “Mũũriũ wakwa, njiguĩra tha. Ndagũkuuire mĩeri kenda ndainĩ yakwa, na ngĩkuongithia mĩaka ĩtatũ. Nĩngũmenyereire na ngakũrera kinyagia hau ũrĩ ũũmũũthĩ ũyũ.

28 Kwoguo ndagũthaitha, mwana wakwa ũbaare igũrũ na thĩ na kĩrĩa gĩothe kĩrĩ thĩinĩ wacio. Menya wega atĩ indo icio ciothe ciombirwo nĩ Ngai kuuma kĩndũ hatarĩ. O nao andũ noguo Ngai aamoombire.

29 Ndũkaae gwĩtigĩra mũũragani ũyũ. Kua wĩyendeire ũtĩĩthie aariũ a maitũguo, nĩguo na ũndũ wa tha cia Ngai ngakwamũkĩra rĩngĩ wĩ hamwe nao mũthenya wa kũriũkio.”

30 O na ataanarĩĩkia kwaria kamwana kau gakiuga atĩrĩ, “Mwetereire kĩ? Ndigũathĩkĩra watho wa mũthamaki; njathĩkagĩra o maathani marĩa me Wathoinĩ ũrĩa Musa aaheire maithe maitũ.

31 Wee, mũthamaki Anitioku, nĩũbangĩĩte gwĩka andũ aitũ maũndũ mooru ma mĩthemba yothe, no rĩĩrĩ, ndũkaahota o na atĩa kũũrĩra ihera rĩrĩa Ngai agaakũherithia narĩo.

32-33 Ti itherũ nĩtũraakarĩĩtie Mwathani witũ ũrĩa ũtũũraga muoyo. Meehia maitũ nĩ mo maratũma atũthĩĩnithie na atũrũnge. No ndegũtũherithia hĩndĩ ndaaya nĩ ũndũ o na rĩu tũrĩ o ndungata ciake, na nĩaratuohera meehia maitũ.

34 No wee wĩ mũndũ wĩ magigi na gũtirĩ kĩmaramari kĩũru ta we. Ndũrĩ na kĩhooto gĩa gwĩtĩĩa kana kũgĩa na mwĩhoko wa ũrĩa ũgũtuĩka mũnene o rĩrĩa ũranyariira andũ a Ngai.

35 Ndũrĩ ũrahota kũũrĩra ituĩro rĩa Ngai Ũrĩa Mwene Hinya Wothe na ũrĩa wonaga kũndũ guothe na maũndũ moothe.

36 Aariũ a maitũ, thuutha wa kũũmĩrĩria kũnyariirwo kwa ihinda iniini nĩ ũndũ wa wĩhokeku witũ harĩ kĩrĩĩkanĩro kĩa Ngai, rĩu me muoyoinĩ ũrĩa wa gũtũũra tene na tene. No wee no nginya Ngai agũtuĩre na ũherithio o ta ũrĩa kwagĩrĩire nĩ ũndũ wa mwĩtĩĩo waku.

37 Rĩu nĩngũruta mwĩrĩ wakwa na muoyo wakwa, o ta ũrĩa aariũ a maitũ meekire, nĩ ũndũ wa mawatho ma maithe maitũ. Nĩngũthaitha Ngai aiguĩre rũũrĩrĩ rwitũ tha o na ihenya, na akũherithie na magerio na matũhũũhũ nginya uumbũre atĩ we wiki nĩ we Ngai.

38 Niĩ na aariũ a maitũ tũrotuĩka a mũthia kũnyariirwo nĩ ũndũ wa maraakara ma Ngai Mwene Hinya Wothe marĩa araakarĩire rũũrĩrĩ rwitũ ruothe na kĩhooto.”

39 Mũthamaki Anitioku nĩaraakaririo mũno nĩ ũrĩa kamwana kau koigire, kwoguo agĩathana atĩ kaherithio ũũru gũkĩra ũrĩa aariũ acio angĩ oothe a nyina maaherithĩĩtio.

40 Ũguo nĩguo kamwana kau gaakuire gatethaahĩĩtie, na karĩ na wĩtĩkio ũtangĩenyenyeka thĩinĩ wa Mwathani.

41 Nyina wao nĩ we warĩ wa mũthia kũũragwo.

42 Reke maũndũ macio twaheana ma ũrĩa Ayahudi maaherithagio na makarĩithio na hinya nyama irĩ na mũgiro cia magongoona maigane.

Judasi gũũkĩrĩra Angiriki

1 Judasi, ũrĩa woĩkaine na rĩĩtwa rĩngĩ ta Makabai, na araata aake magĩthiĩ na hitho itũũra o itũũra magĩcookanagĩrĩria Ayahudi arĩa maathiaga na mbere kũrũmia wĩtĩkio wa ndini yao. Magĩgĩcookanĩrĩria Ayahudi ta ngiri ithathatũ (6,000).

2 Magĩthaitha Mwathani abaare andũ aake arĩa maahiinyĩrĩirio nĩ ndũũrĩrĩ ciothe; arore na tha Hekaarũ ĩrĩa yathaahĩĩtio nĩ andũ mataamũũĩ,

3 na aiguire tha itũũra rĩa Jerusalemu rĩrĩa rĩaharaganagio na rĩamomorangagwo. O na ningĩ nĩmaathaithire Mwathani arĩhĩrie thakame ĩrĩa yamũkayagĩra ya andũ arĩa mooragĩĩtwo,

4 ngeenge itarĩ na mahĩtia iria cioragĩĩtwo hatarĩ tha, na rĩĩtwa rĩake rĩtheru rĩrĩa rĩarumagwo.

5 Rĩrĩa Judasi aarĩĩkirie kũgĩa na mbũtũ njega, andũ a ndũũrĩrĩ matiahotaga kũmwĩtiiria, nĩ ũndũ Mwathani nĩatigĩĩte kũraakarĩra Ayahudi akaambĩrĩria kũmaiguĩra tha.

6-7 Judasi aatharĩkagĩra matũũra na icagi materĩgĩrĩire akamacina na mwaki. Nĩanyiitaga kũndũ kwa bata gwa kũhũthĩrwo nĩ mbũtũ cia ita na akanaanga thigari nyingĩ mũno cia thũ. Aathiaga gũtharĩkĩra mahinda ma ũtukũ tondũ nĩguo aagĩaga na ũhootani mũnene. Tondũ ũcio, ngumo ya ũcamba wake ĩkĩhunja kũndũ guothe.

Putolemi gũtũma Nikanori agatharĩkĩre Judasi

8 Rĩrĩa Filipu, barũũthi wa Jerusalemu, oonire atĩ Judasi no gũthiĩ aathiaga na mbere o kahora kwĩhanda wega na kũgĩa na ũhootani kaingĩ na kaingĩ, akĩandĩkĩra Putolemi, barũũthi wa Siria ĩrĩa Nene, marũa ma kũmũhooya mbũtũ cia ita cia kũmũteithia kũgitĩra thirikaari ya mũthamaki.

9 O rĩmwe Putolemi agĩthuura ũmwe wa araata aake arĩa maaheetwo gĩtĩĩo mũno wetagwo Nikanori mũrũ wa Paturokulo, akĩmũtũma na thigari cia mbaara ta ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000) cioimĩĩte ndũũrĩrĩ mwanya mwanya nĩguo akaniine rũũrĩrĩ ruothe rwa Ayahudi. O na ningĩ Putolemi nĩathuurire Gorigia, mũnene wa mbũtũ cia ita woĩ mbaara mũno, athiĩ hamwe na Nikanori.

10 Mũthamaki Anitioku aarĩ na thiirĩ wa Aroma wa kiro ngiri mĩrongo ĩtandatũ na inyaanya (68,000) cia betha. Tondũ ũcio Nikanori agĩtua atĩ ekwendia Ayahudi oothe arĩa ekũnyiita mbaarainĩ marĩ ta ngombo nĩguo oone mbeeca cia kũrĩha thiirĩ ũcio.

11 Kwoguo agĩtũmana o rĩmwe matũũrainĩ marĩa maarĩ hũgũrũrũinĩ cia iria, mamenyithio atĩ nĩekwendia Ayahudi; o Mũyahudi ũmwe akoima thĩ wa kiro ĩmwe ya betha. No ndamenyaga ituĩro rĩrĩa Ngai Mwene Hinya Wothe aakirie kũmũtuĩra.

Judasi kũmenya mũbango wa Nikanori

12 Hĩndĩ ĩrĩa Judasi aamenyire atĩ Nikanori na mbũtũ ciake cia ita nĩgũũka mookaga meerekeire Judea, akĩmenyithia andũ aake ũhoro ũcio.

13 Arĩa maarĩ iguoya na mateetĩkĩĩtie atĩ Ngai nĩarũũgamagĩrĩra kĩhooto makĩigĩrĩra ndiira ciande makĩũra.

14 Arĩa angĩ nao makĩendia indo ciao ciothe iria ciatigarĩĩte, makĩhooyaga Mwathani amahonokie kuuma harĩ Nikanori, mũndũ ũcio ũtooĩ Ngai, ũrĩa warĩĩkĩĩtie kũmeendia ta ngombo o na mbaara itarĩ ĩrarũwo.

15 Maahoire atĩ angĩkorwo Ngai ndangĩetĩkĩrire kũmahonokia nĩ ũndũ wao kĩũmbe, eetĩkĩre kũmahonokia nĩ ũndũ wa irĩĩkanĩro ciake iria aarĩĩkanĩire na maithe maao, o na nĩ ũndũ we, ũrĩa ũrĩ Ngai mũnene na mũthingu, nĩamathuurĩĩte matuĩke andũ aake.

16 No Judasi agĩcookanĩrĩria hamwe andũ aake, arĩa mũigana wao warĩ ta ngiri ithathatũ, (6,000) akĩmoomĩrĩria matigeetigĩre kana moore nĩkuona mbũtũ nene ũguo cia ita cia andũ a ndũũrĩrĩ igĩũka kũrũa nao hatarĩ gĩtũmi. Aameerire marũe na ũcamba.

17 Matikaariganĩrwo o na haniini nĩ maũndũ mooru marĩa andũ a ndũũrĩrĩ meekĩĩte Hekaarũ, na ũrĩa maatũmĩĩte itũũra rĩa Jerusalemu rĩnyariirĩke mũno, na ũrĩa maaharaganĩĩtie mĩtugo ya ũndũire ya Ũyahudi.

18 Judasi oigire atĩrĩ, “Andũ a ndũũrĩrĩ mehokeete indo ciao cia mbaara na ciĩko cia ũcamba, no ithuĩ twĩhokeete Ngai Mwene Hinya Wothe, ũrĩa ũngĩhota kũhoota to thigari ici irooka kũrũa na ithuĩ, no o na thĩ yothe ta kũbucia kwa riitho.”

19 O na ningĩ Judasi nĩamaririkanirie ũrĩa Ngai aateithirie maithe maao: hĩndĩ ya mũthamaki Senakeribu thũ ngiri igana rĩa mĩrongo ĩnaana na ithaano (185,000) nĩcianiinirwo,

20 na hĩndĩ ĩmwe bũrũriinĩ wa Babiloni Ayahudi ngiri inyaanya (8,000) nĩmookire gũteithĩrĩria Amakedonia ngiri inya (4,000) maahatĩrĩirio mũno, nao makĩananga Agalatia ngiri igana rĩa mĩrongo ĩĩrĩ (120,000) na magĩtaha indo nyingĩ mũno. Maahotire gwĩka maũndũ macio moothe nĩ ũndũ Ngai nĩamateithagia.

Nikanori kũhootwo nĩ Judasi

21 Rĩrĩa Judasi aarĩĩkirie kũmoomĩrĩria na ciugo icio cia kũmoonia atĩ nĩmaagĩrĩirwo gũkorwo mehaarĩirie gũkua nĩ ũndũ wa mawatho maao na bũrũri wao, akĩgayania andũ acio aake a ita ikundi inya,

22 o gĩkundi andũ ngiri ĩmwe na magana mataano (1,500). Agĩcooka agĩthuura Simoni na Josefu na Jonathani, arĩa maarĩ aariũ a nyina, matuĩke atongoria a ikundi ithatũ.

23 Thuutha woguo agĩatha Eleazaru athoome Ibuku rĩrĩa Rĩtheru aanĩrĩire, agĩcooka akĩhe andũ aake ciugo cia kũmatongoria mbaarainĩ iria cioigaga; “Ngai nĩegũtũteithia!” Arĩĩkia gwĩka ũguo, akĩambĩrĩria gũtharĩkĩra Nikanori, we mwene atongoreetie gĩkundi kĩa mbere.

24 Ngai Mwene Hinya Wothe aarũaga arĩ mwena wao. Kwoguo makĩũraga makĩria ma thũ ngiri kenda (9,000), na magĩtiihangia na makĩonjia ingĩ nyingĩ, o na magĩtũma mbũtũ cia ita cia Nikanori ciũre.

25 Magĩcooka magĩtuunya andũ arĩa mookĩĩte kũmagũra ta ngombo mbeeca iria mookĩĩte nacio. Thuutha wa gũteng’eria thũ icio itĩĩna iraaya, makĩhũndũka,

26 tondũ mahinda ma kwambĩrĩria gwa Thabatũ maarĩ hakuhĩ mũno.

27 Marĩĩkia kũũngania indo cia mbaara cia thũ icio na kwĩyoera indo cia thigari icio mooragĩĩte, magĩkũngũĩra Thabatũ. Meekire ũguo makĩgoocaga Mwathani makĩmũcookagĩria ngaatho mũno, nĩ ũndũ nĩamamenyereire wega nginya makoona mũthenya ũcio ũrĩa we mwene aathuurĩĩte ũtuĩke wa kũmoonia tha ciake hĩndĩ ya mbere.

28 Thabatũ yarĩĩkia gũthira, makĩhe andũ arĩa maatũũraga manyariiragwo, atumia a ndigwa na ciana cia ndigwa indo imwe cia iria maatahĩĩte, nacio icio ingĩ makĩgayanĩria mĩciĩ yao.

29 Rĩrĩa maarĩĩkirie gwĩka ũguo, makĩhooya Mwathani ũrĩa ũrĩ tha me hamwe oothe, makĩmũthaithaga amaiguĩre tha tondũ o maarĩ ndungata ciake.

Judasi kũhoota Timotheo na Bakide

30 Thuuthainĩ Ayahudi nĩmaahũũranire na mbũtũ cia ita cia Timotheo na Bakide makĩũraga thigari makĩria ma ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000) thĩinĩ wacio. Nĩmaanyiitire nyũmba ciigana ũna ndaaya ma cia kwĩgitĩra iria ciakĩĩtwo na thingo cia hinya, na magĩtaha indo nyingĩ mũno. Indo icio maacigayanirie ikundi igĩrĩ ciaiganaine; gĩkundi kĩmwe makĩrigia nakĩo, nakĩo kĩu kĩngĩ makĩhe andũ arĩa maatũũraga manyariiragwo, atumia a ndigwa, ciana cia ngoriai na andũ arĩa akũrũ.

31 Magĩcooka makĩũngania wega indo cia mbaara cia thũ icio, magĩciiga kũndũ kũrĩa mangĩacihũthĩrire megitĩre wega makĩrũa kuuma na thũ ciao. Indo icio ingĩ maatahĩĩte magĩcikuua magĩtwara Jerusalemu.

32 Nao makĩũraga mũnene wa mbũtũ cia ita cia Timotheo, mũndũ warĩ mũũru mũno wanyariirĩĩte Ayahudi mũno mũno.

33 Hĩndĩ ĩrĩa maakũngũyagĩra ũhootani wao itũũrainĩ rĩa maithe maao rĩa Jerusalemu, nĩmaacinire andũ arĩa maacinire ihingo theru cia Hekaarũ. Ũmwe wa andũ acio maacinirwo marĩ muoyo eetagwo Kalisithene, ũrĩa worĩĩte akeehitha kanyũmbainĩ kaniini. Ũguo nĩguo andũ acio maaheirwo ihera rĩrĩa rĩamaagĩrĩire nĩ ũndũ wa ciĩko ciao cia gũcambithia Ngai ũrĩa Mũtheru.

34 Ũguo nĩguo mũndũ ũcio mũũru wetagwo Nikanori, ũrĩa wareeheete ahũũri mbiacara ngiri ĩmwe (1,000) magũre Ayahudi,

35 aatooririo nĩ andũ arĩa aanyararĩĩte mũno mateithĩĩtio nĩ Mwathani. Naake Nikanori agĩkĩaũra nguo ciake cia ũnene, akĩũra e wiki ta ngombo yũrĩĩte (kuuma harĩ mwathi wayo) nginya Anitiokia. Ũndũ ũrĩa eekire no kwanangithia mbũtũ ciake ciothe cia ita.

36 Kwoguo mũndũ ũrĩa werĩĩte Aroma atĩ nĩekũmarĩha thiirĩ wao na ũndũ wa kwendia mĩgwate ya andũ a Jerusalemu, agĩĩtĩkĩra atĩ Ayahudi matingĩahootekire. Ngai nĩ we wamagitagĩra tondũ nĩmaarũmagĩrĩra mawatho marĩa aamaheete.

Mwathani kũherithia Anitioku

1 Ihinda o rĩu Anitioku nĩkũhũndũka aahũndũkaga, ta mũndũ ũrarathwo nĩ njũkĩ, kuuma bũrũri wa Perisia.

2 Eekĩĩte ũguo agatoonya itũũra rĩmwe rĩa bũrũri ũcio rĩetagwo Perisopoli arĩ na mũbango wa kũiya hekaarũ na gũtuunyana itũũra rĩu. Tondũ ũcio andũ a itũũra rĩu, o rĩmwe makĩoya indo cia mbaara magĩtharĩkĩra Anitioku, o nginya magĩtũma mbũtũ ciake cia ita ihũndũke iconokeete.

3 Rĩrĩa aakinyire Ekibatana, nĩamenyithirio ũrĩa mbũtũ cia ita cia Nikanori na Timotheo ciekĩĩtwo.

4 Naake akĩnyiitwo nĩ maraakara manene, agĩtua atĩ Ayahudi nĩ o ekwĩruta mathirĩ nao nĩ ũndũ wa gũconorwo kũrĩa aaconoreetwo nĩ arĩa maamũhooteete. Kwoguo agĩatha mũndũ ũria watwarithagia ngaari yake ya mbarathi amĩtwarithie atekũrũũgama nginya makinye Jerusalemu. Oigire arĩ na mwĩtĩĩo atĩrĩ, “Ndakinya Jerusalemu, ngũgũtua mbĩĩrĩra cia gũthikwo Ayahudi.”

5 No rĩĩrĩ, ndaigana kũmenya atĩ Ngai eerekeire kũmũtuĩra, tondũ o na atarĩĩkĩĩtie kuuga ciugo icio, Mwathani Ngai wa Isiraeli ũrĩa wonaga kũndũ guothe, agĩtũma anyiitwo nĩ mũrimũ ũtaahonaga o na kana kuoneka. Aambĩrĩirie kũigua ruwo rũnene rũtaatigithagĩria ndainĩ yake;

6 ũguo nĩguo aagĩrĩirwo nĩkũigua, tondũ we mwene nĩaherithĩĩtie andũ aingĩ na njĩra nyingĩ njũru na cia ruwo mũno.

7 No o na ahaana ũguo ndaigana gũtiga mwĩtĩĩo ũcio wake; aakĩrĩrĩirie gwĩcaara, arĩ na maraakara maarĩrĩmbũkaga ta mwaki nĩ ũndũ wa Ayahudi. Tondũ ũcio agĩathana ngaari ya mbarathi ĩtwarithio makĩria. Rĩrĩa yathiaga na ihenya rĩu rĩothe, agĩcuuhũka kuuma ngaariinĩ ĩyo ya mbarathi, akĩrumia thĩ nginya mahĩndĩ moothe ma mwĩrĩ wake makĩnyegenya.

8 Mwĩtĩĩo ũcio wake wa gĩcacĩ watũmĩĩte eciirie atĩ aarĩ na hinya wa mwanya wa gũtũma makũmbĩ ma iria mamwathĩkĩre, o na wa kũmũhotithia gũthima ũritũ wa irĩma ndaaya na ratiri. No rĩĩrĩ, ekorire araganĩĩte thĩ, agĩcooka agĩkuuanĩrwo e gatanda igũrũ, naguo ũndũ ũcio ũgĩkionania hinya wa Ngai harĩ andũ oothe.

9 Maitho ma mũndũ ũcio ũtaatĩĩĩte Ngai maiyũire igunyũ na nyama cia mwĩrĩ wake nĩkũbutha ciabuthaga arĩ o muoyo na aarĩ na ruwo rũnene. Mũnungo ũrĩa woimaga mwĩrĩ ũcio wake ũkĩbutha watũmire thigari ciake ciothe irũare nĩ ũrĩa warĩ mũũru.

10 Hatirĩ mũũthigari o na ũmwe ũngĩeyũmĩrĩirie kũmũkuhĩrĩria amũkuue, o we ũrĩa hau kabere weciiragia no ahote gũkumbacĩria njata cia igũrũ na mooko.

Anitioku kwĩhĩta mbere ya Ngai

11 Tondũ wa ihera rĩrĩa Ngai aareehithĩirie Anitioku, nĩanyiitirwo nĩ ruwo rũtaatigithagĩria na agĩtangĩka ngoro mũno. Kwoguo agĩtiga mwĩtĩĩo ũcio wake wa gĩcacĩ akĩambĩrĩria gwĩcookera.

12 Hĩndĩ ĩrĩa o naake mwene aaremirwo nĩkũũmĩrĩria mũnungo ũcio wake akiuga atĩrĩ, “Andũ oothe nĩmaagĩrĩirwo nĩkwĩnyiihagĩria Ngai na matigeeciiragie atĩ nĩmaiganaine naake.”

13 O na gũtuĩka hĩndĩ ĩyo Mwathani nĩatigĩĩte kũiguĩra mũndũ ũcio ũtaarĩ kĩene tha-rĩ, Anitioku nĩambĩrĩirie kũmũhooya akĩĩhĩtaga atĩrĩĩrĩ,

14 “Itũũra rĩrĩa itheru rĩa Jerusalemu, rĩrĩa ngwĩrutanĩirie ngarĩtue mbĩĩrĩra cia gũthikwo Ayahudi, rĩu nĩndarĩhe wĩyathi.

15 Nyuma na mũbango wa gũikĩria nyamũ cia gĩthaka ciimba cia Ayahudi na cia ciana ciao, nĩ gũkorwo ndikuonaga o na ta maagĩrĩirwo nĩgũthikwo. Rĩu-rĩ, ngũmahe ihooto o ta iria raia a Atheni makoragwo nacio.

16 Hekaarũ ĩrĩa theru, ĩrĩa hĩndĩ ĩmwe ndaiyĩte indo ciayo nyamũre, ngũmĩiyũria na iheeo njega mũno, na njookie indo ciayo iria nyamũre maita matangĩtarĩka. Ningĩ nĩ niĩ ndĩrĩrĩhaga ngarama ya indo cia magongoona kuuma kĩgĩĩnainĩ gĩakwa mwene.

17 Igũrũ wa macio moothe, niĩ mwene nĩngũtuĩka Mũyahudi na thiĩ kũrĩa guothe andũ matũũraga, ngĩmeeraga ũrĩa Ngai arĩ hinya.”

Anitioku kwandĩkĩra Ayahudi marũa

18 Hĩndĩ ĩrĩa Anitioku oonire ruwo rwake rũtiathiraga, nĩ ũndũ Ngai nĩkũmũherithia aamũherithagia o ta ũrĩa aagĩrĩirwo nĩkũherithio, agĩĩte mwĩhoko wothe ũrĩa aarĩ naguo na akĩandĩkĩra Ayahudi marũa maatariĩ ta ũũ:

19 “Niĩ, Anitioku, mũthamaki wanyu na mũnene wa mbũtũ ciothe cia ita nĩndamũgeithia mũno inyuĩ Ayahudi arĩa mũrĩ raia aakwa a bata mũno. Inyuothe mũrogĩa na ũgima mwega wa mwĩrĩ na maũndũ meega.

20 Ngwĩhoka atĩ inyuĩ o ũndũ ũmwe na ciana cianyu mũrĩ ahoro na maũndũ maanyu moothe nĩmaikaire wega. Njigĩĩte mwĩhoko wakwa harĩ Ngai,

21 na nĩndĩraririkana ndĩ na gĩkeno kĩnene gĩtĩĩo na ũtaana ũrĩa mwananyonia.

Nĩndanyiitirwo nĩ ndwari nene mũno hĩndĩ ĩrĩa ndacookaga mũciĩ nyumĩĩte bũrũri wa Perisia. Tondũ ũcio ngĩkĩona arĩ wega nyambĩrĩrie gũthondeka mĩbango ya gũteithia andũ oothe maikarage marĩ na thaayũ.

22 Nditeete mwĩhoko wa kũhona; ndĩ na ma atĩ nĩngũhona ndwari ĩno ndwarĩĩte.

23 No rĩĩrĩ, nĩngũririkana atĩ rĩrĩa rĩothe baaba aathiaga ita mwena wa irathĩro wa rũũĩ rwa Farati, nĩatigaga aathuura mũndũ wa gũthamakaga ithenya rĩake.

24 Eekaga ũguo nĩguo kũngĩekĩkire ũndũ ũterĩgĩrĩirwo, kana kũreehwo ndũmĩrĩri njũru, andũ arĩa aathamakagĩra matigatangĩke nĩ ũndũ nĩmooĩ ũrĩa atigĩire ũthamaki wake.

25 Ningĩ nĩnjũũĩ ũrĩa atongoria arĩa mahakaine na ũthamaki wakwa maraikara mategeete mweke o wothe ũrĩa ũngĩoneka na meetereire moone ũrĩa gũgwĩkĩka. Kwoguo nĩkĩo nĩndathuura mũrũ wakwa Anitioku atuĩke mũthamaki ithenya rĩakwa. Ndanamũtiga maita maingĩ ũmenyereriinĩ wanyu, o na ngamũgaathĩrĩria kũrĩ aingĩ aanyu, rĩrĩa ndathiaga na mĩtũkĩ ng’ongoinĩ iria irĩ mwena wa irathĩro wa rũũĩ rwa Farati. (Nĩngũmũhe kobi ya marũa maya ndĩramwandĩkĩra.)

26 Tondũ ũcio nĩngũmũthaitha mũno mũririkane maũndũ moothe meega marĩa ndanamwĩkĩra mũndũ o mũndũ na ta mũingĩ, nĩguo mũthiĩ na mbere gũikarania na thaayũ na niĩ o ũndũ ũmwe na mũũriũ wakwa.

27 Ndĩ na ma atĩ nĩekũrũmĩrĩra mwathanĩre wakwa amũtongorie atekũmũhiinyĩrĩria akĩmuonagia ũtaana.”

28 Kwoguo mũũragani ũcio, ũrĩa warumĩĩte Ngai, akĩnyariirwo nĩ mĩnyamaaro o ta ĩrĩa we mwene aanyariirĩĩte andũ arĩa angĩ nayo, agĩcooka agĩkua gĩkuũ gĩakũiguĩrwo kĩeha mũno arĩ irĩmainĩ cia bũrũri mũgeni.

29 Mũraata wake wetagwo Filipu akĩinũkia kĩimba gĩake, agĩcooka agĩthiĩ gũtũũra kwa mũthamaki Putolemi Filometori wa Misiri tondũ nĩetigagĩra mũũriũ wa Anitioku.

Gũtherio kwa Hekaarũ

1 Judasi Makabai na arũmĩrĩri aake, matongoreetio nĩ Mwathani, makĩĩnyiitĩra rĩngĩ Hekaarũ o ũndũ ũmwe na itũũra rĩa Jerusalemu.

2 Nao makĩharagania igongoona iria ciakĩĩtwo nĩ ndũũrĩrĩ ng’eni gatagatĩinĩ ga itũũra, na makĩananga kũndũ kũngĩ gwa gũthaathaĩrio kũrĩa ciakĩĩte.

3 Magĩcooka magĩtheria Hekaarũ na magĩaka kĩgongoona kĩngĩ. Thuutha wa gwĩka ũguo, magĩakia mwaki na njĩra ya kũhũũrithania tũhiga twĩrĩ, makĩruta igongoona rĩa mbere thuutha wa gũikara ihinda rĩa mĩaka ĩĩrĩ mategwĩka ũguo, magĩcina ũbaani, magĩakia mataawa, na makĩiga mĩgate ĩrĩa mĩamũre handũ harĩa yaigagwo.

4 Rĩrĩa marĩĩkirie gwĩka maũndũ macio moothe, magĩkoma thĩ na nda, makĩhooya atĩ Mwathani ndakaaneetĩkĩre o na rĩ makorererwo nĩ mũtino ta ũcio warĩĩkĩĩtie kũmakorerera. Mangĩkaanamũhĩtĩria rĩngĩ-rĩ, akaamaherithia akĩmacaayagĩra na ndakaanamaneane hĩndĩ ĩngĩ kũrĩ ndũũrĩrĩ itarĩ na tha na itamũtĩĩte.

5 Maatheririe Hekaarũ mũthenya wa mĩrongo ĩĩrĩ na ĩtaano wa mweri wa Kisilevu. Mũthenya ũcio na mweri, nĩciaringanire na mũthenya na mweri ũrĩa Hekaarũ yathaahirio nĩ ndũũrĩrĩ ng’eni.

6 Maakũngũĩire ũndũ ũcio wa gũtherio kwa Hekaarũ makeneete mĩthenya ĩnaana, o ta ũrĩa maamenyereete gwĩkaga hĩndĩ ya Thigũkũ ya Ithũnũ. Rĩrĩa meekaga ũguo nĩmaaririkanaga ũrĩa ihinda rĩtaarĩ iraaya, hĩndĩ ya Thigũkũ ya Ithũnũ, matũũraga moorũũraga irĩmainĩ ta nyamũ cia gĩthaka na makomaga ngurungainĩ.

7 Tondũ ũcio, makĩoya honge cia mĩkĩndũ na thanju ciagemeetio na mahũa marĩa matambaga, makĩina marĩ gĩthiũrũrĩ nyĩmbo cia kũgaatha ũrĩa wamahotithĩĩtie gũtheria Hekaarũ yake.

8 Marĩĩkia gwĩka ũguo, makĩhĩtũkia watho, ũrĩa maamatirie na o mũndũ kuoya guoko gwake kwa ũrĩo na igũrũ, atĩ bũrũri wothe wa Ayahudi no mũhaka ũkũngũyagĩre Thigũkũ ĩyo mwaka o mwaka.

Putolemi Makironi kwĩita

9 Ũguo nĩguo Anitioku, ũrĩa weĩtaga Epifane, aarĩĩkĩrĩirie.

10 Ũrĩa tũgwĩka rĩu nĩkũheana tũkũheana ũhoro wa Anitioku Eupatori, mũrũ wa mũndũ ũcio ũtaatĩĩĩte Ngai, na tũheane na njĩra nguhĩ maũndũ mooru marĩa moimanire na mbaara iria aarũithagia.

11 Hĩndĩ ĩrĩa Anitioku Eupatori aatuĩkire mũthamaki, nĩathuurire mũndũ wetagwo Lisia arũũgamagĩrĩre maũndũ ma thirikaari, na akĩmũtua barũũthi mũnene wa Siria ĩrĩa Nene na Foenicia.

12 Putolemi Makironi nĩ we warĩ na gĩtĩ kĩu mbere ĩyo na nĩ we warĩ barũũthi wa mbere gwatha Ayahudi na kĩhooto. Nĩagereetie na hinya wake wothe kũmatongoria na thaayũ nĩguo amakenie nĩ ũndũ wa maũndũ mooru marĩa meekĩĩtwo mbere ĩyo.

13 Tondũ wa gwĩka ũguo, nĩathitangirwo kwĩ Eupatori nĩ Araata a Mũthamaki. Moigire atĩ aarĩ mũndũ mungumania tondũ nĩatiganĩirie gĩcigĩrĩra kĩa Kuporo, kĩrĩa aaheetwo nĩ Filometori mũthamaki wa Misiri, agĩthiĩ gũikara na Anitioku Epifane. Tondũ wa ũrĩa mataatigithagĩria kũmwĩta mũkunyanĩri, nĩaremirwo nĩkũruta wĩra ũrĩa aagĩrĩirwo nĩkũruta, na kwoguo akĩĩyũraga na ũndũ wa kũnyua ndaawa ya thumu.

Judasi Makabai kũhoota andũ a Idumea

14 Hĩndĩ ĩrĩa Gorigia aatuĩkire barũũthi wa Idumea, akĩiga gĩkundi gĩa thigari cia gũkomborwo, na agatharĩkagĩra Ayahudi na ũũru mũingĩ rĩrĩa rĩothe oona mweke wa gwĩka ũguo.

15 Hamwe na ũguo-rĩ, andũ a Idumea, arĩa maarũũgamĩrĩire mĩnaara ya kwĩgitĩra yakĩĩtwo na thingo cia hinya, nĩmaikaraga magĩthĩĩnagia Ayahudi. Maamũkagĩra Ayahudi arĩa maingatagwo kuuma Jerusalemu nĩ ũndũ wa kwaga kũrũmĩrĩra watho, na makageragia o ũrĩa mangĩhota kũiga bũrũri na haaro.

16 Tondũ ũcio Judasi Makabai na andũ aake, makĩhooya Ngai amateithie, magĩcooka makiumagara na ihenya magĩthiĩ makĩambĩrĩria gũtharĩkĩra mĩnaara ĩyo ya kwĩgitĩra ya andũ a Idumea.

17 Thuutha wa kũrũa na hinya mũno, magĩtooria arĩa oothe maagitagĩra thingo ciayo na makĩnyiita mĩnaara ĩyo. Magĩcooka makĩũraga andũ ta ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000) arĩa maakorereire kuo.

18 No rĩĩrĩ, andũ a Idumea ta ngiri kenda (9,000), nĩmaahotire kũũra magĩthiĩ makĩĩhitha thĩinĩ wa nyũmba igĩrĩ ciarĩ na thingo cia hinya mũno, marĩ na indo ciothe iria mangĩabatairio nĩcio mangĩhingĩrĩirio kũu thĩinĩ.

19 Judasi Makabai agĩgĩtiga Simoni na Josefu, hamwe na Zakayo na mbũtũ ciake cia ita marigiicĩrie andũ acio a Idumea kũu nyũmbainĩ icio, naake akiumagara agĩthiĩ kũndũ kũingĩ kũrĩa eendekanaga na ihenya. Mbũtũ ĩyo Judasi aatigire yarĩ njiganu kũhingĩrĩria thũ icio cia Idumea,

20 no rĩĩrĩ, andũ amwe a Simoni maarĩ akoroku nĩ mbeeca. Nĩmeetĩkĩrire kũhakwo na kiro mĩrongo ĩtandatũ na inya cia betha nĩ andũ amwe a arĩa maarĩ nyũmbainĩ icio, nao makĩmarekereria makĩũra.

21 Rĩrĩa Judasi aamenyire ũhoro ũcio, agĩcookanĩrĩria atongoria a mbũtũ ciake cia ita, agĩthitanga andũ acio nĩ ũndũ wa kwendia aariũ a ithe wao na ũndũ wa kũrekereria thũ ciao ciũre nĩguo imahũũre.

22 Thuutha ũcio agĩcooka akĩũraga akunyanĩri acio na akĩnyiita nyũmba icio cierĩ o rĩmwe.

23 Hĩndĩ ciothe Judasi aarũa mbaara nĩahootanaga; hĩndĩ ĩyo aatharĩkĩire nyũmba icio cierĩ nĩoragire makĩria ma arũme ngiri mĩrongo ĩĩrĩ (20,000).

Judasi kũhoota Timotheo

24 Na rĩĩrĩ, Timotheo, ũrĩa hĩndĩ ĩmwe wahooteetwo nĩ Ayahudi, agĩcookanĩrĩria hamwe gĩkundi kĩnene gĩa thigari cia gũkomborwo, na akĩũngania thigari nyingĩ cia mbarathi kuuma Asia, akĩerekera Judea agakũhoote ahũthĩrĩĩte hinya wa mbũtũ cia ita.

25 Rĩrĩa Timotheo aakuhĩrĩirie, Judasi na andũ aake makĩhooya Ngai makĩĩitagĩrĩria tĩĩri mĩtwe yao mehumbĩĩte nguo cia makũnia.

26 Magĩcooka magĩkoma na nda mbere ya kĩgongoona magĩthaitha Ngai amateithie na ahũũre thũ ciao, ta ũrĩa eeranĩire Wathoinĩ wake.

27 Marĩĩkia kũhooya, makĩoya indo ciao cia mbaara, magĩthiĩ itĩĩna iraaya kuuma Jerusalemu, magĩcooka magĩtithia rĩrĩa maakuhĩrĩirie harĩa thũ ciarĩ.

28 Rũũciinĩ kĩrooko tene ruoro rũgĩtema, mbaara ĩkĩambĩrĩria kũrũo. Mbũtũ cia Ayahudi ciaigĩĩte mwĩhoko wacio harĩ ũcamba wacio na ikeehoka atĩ Mwathani nĩegũcihe ũhootani, nacio thũ ciao ciehokeete hinya wacio wa kũrũa na ũcamba.

29 Rĩrĩa mbaara yacacĩĩte mũno, thũ ikĩona arũme ataano athaka maahaicĩĩte mbarathi ciarĩ na matamu ma thahabu, matongoreetie mbũtũ cia Ayahudi.

30 Arũme acio ataano magĩthiũrũrũkĩria Judasi, makĩmũgitĩra na indo ciao kĩũmbe cia mbaara nĩguo ndagaatiihio. Magĩcooka makiurĩria thũ icio mĩguĩ na heni na ngwa nginya ikĩaga kuona, igĩturuura ikĩhurunjũka. Nao Ayahudi magĩcicucanga tũcunjĩ tũcunjĩ,

31 makĩũraga thigari cia magũrũ ngiri mĩrongo ĩĩrĩ na magana mataano (20,500) na cia mbarathi magana matandatũ (600).

32 Timotheo we mwene akĩũra agĩthiĩ kwĩhitha nyũmba ya kwĩgitĩra yakĩĩtwo na thingo cia hinya yetagwo Gezeri. Mũrũ wa nyina wetagwo Kaerea nĩ we warĩ mũnene wa nyũmba ĩyo.

33 Naake Judasi na andũ aake magĩthiũrũrũkĩria nyũmba ĩyo mĩthenya ĩna meheanĩĩte mũno.

34 Andũ arĩa maarĩ thĩinĩ wa nyũmba nĩmaamarumaga irumi njũru mũno, na makaruma Ngai ũrĩa Ayahudi maahooyaga tondũ nĩmoonaga handũ harĩa maarĩ haarĩ hagitĩre wega mũno.

35 No rĩĩrĩ, mũthenya wa gataano gũkĩrooka gũkĩa, aanake mĩrongo ĩĩrĩ kuuma mbũtũinĩ cia ita cia Judasi Makabai, marĩ na maraakara maakanaga ta mwaki nĩ ũndũ wa irumi icio, makĩhaica rũthingo rũu na ũcamba, magĩthiĩ makĩũragaga andũ arĩa oothe maaceemanagia nao matekũmaiguĩra tha o na haniini.

36 Hĩndĩ o ro ĩyo, Ayahudi angĩ makĩhaica thingo iria ciarĩ na mwena ũrĩa ũngĩ wa nyũmba ĩyo ya kwĩgitĩra, magĩcina mĩnaara ya yo na mwaki. Marĩĩkia gwĩka ũguo, magĩakia mwaki magĩcina andũ acio maarumaga Ngai marĩ o muoyo. Aanake arĩa maingĩrĩĩte mbere kũu nyũmbainĩ ĩyo, magĩthiĩ makĩhingũra ihingo cia itũũra, nacio mbũtũ cia ita iria ciatigarĩĩte na nja igĩtoonya thĩinĩ, ikĩnyiita itũũra rĩu.

37 Nao makĩũraga Timotheo ũrĩa wehithĩĩte irimainĩ rĩa maaĩ, o na makĩũraga mũrũ wa nyina Kaerea na Apolofane.

38 Rĩrĩa Ayahudi maarĩĩkirie gwĩka ũguo wothe, makĩgooca Mwathani na nyĩmbo makĩmũcookagĩria ngaatho nĩ ũndũ wa kũmatuga na njĩra nene ũguo na akamahe ũhootani.