Author: admin

Ũũgĩ kũgaathĩrĩrio

1 Ũũgĩ wothe uumaga kwĩ Mwathani,

na ũũgĩ ũtũũraga na Mwathani tene na tene.

2 Nũũ ũngĩhota gũtara mataata ma mbura

kana atare mũthanga wa hũgũrũrũinĩ cia iria?

Nũũ ũngĩhota gũtara matukũ ma kuuma tene nginya tene?

3 Nũũ ũngĩhota kũmenya ũraihu wa kuuma thĩ nginya igũrũ,

na wariĩ wa thĩ, ũriku wa iria, na ũriku wa ũũgĩ?

4 Ũũgĩ wombirwo mbere ya indo ciothe.

Gũtaũkĩrwo gũtũire kuo kuuma o kĩambĩrĩria

5 Kĩhumo kĩa ũũgĩ nĩ kiugo kĩa Ngai ũrĩa ũrĩ igũrũ,

na njĩra ciaguo nĩ watho wa tene na tene.

6 Nũũ rĩ kana rĩ ũrĩ waguũrĩrio kũrĩa ũũgĩ uumaga?

Nũũ ũrĩ wamenya njĩra ciaguo cia ũmenyo?

7 Nũũ ũrĩ waguũrĩrio ũmenyo wa ũũgĩ?

Na nũũ ũrĩ wahungurania wara waguo?

8 Nĩkũrĩ ũmwe tu mũũgĩ,

aikarĩire gĩtĩ gĩake kĩa ũnene na no mũhaka aheeo gĩtĩĩo.

9 Mwathani we mwene nĩ we wombire ũũgĩ,

nĩawonire na akĩmenya bata waguo

na kwoguo akĩũiyũria indoinĩ ciothe iria oombire.

10 Nĩaheire andũ oothe ũũgĩ ũigana ũna,

na arĩa mamwendeete akĩmaitũrũrĩra ũũgĩ ũtarĩ gĩthimi.

11 Ũngĩtĩĩa Mwathani nĩũkũgĩa na gĩtĩĩo na mwĩtĩĩo,

na nĩ ũkũhumbwo thũmbĩ ya gĩkeno na ũcanjamũke.

12 Gũtĩĩa Mwathani gũcanjamũraga ngoro ya mũndũ,

agaikara akeneete agagĩtũũra matukũ maingĩ.

13 Mũndũ ũrĩa ũtĩĩĩte Mwathani nĩagaatũũra wega thuuthainĩ,

na mũthenya wa gũkua gwake Mwathani nĩakaamũraathima.

14 Gũtĩĩa Mwathani nĩkuo kĩhumo kĩa ũũgĩ.

Andũ arĩa ehokeku maheagwo ũũgĩ marĩ o nda ya maanyina.

15 Ũũgĩ ũtũũranagia na ithuĩ kuuma mĩndĩ na mĩndĩ,

na njiarwa iria igooka no igaatũũrio nĩguo.

16 Gũtĩĩa Mwathani nĩ ũũgĩ ũrĩ wothe,

ũhũũnagia andũ kũna na iheeo ciaguo

17 na ũgakĩiyũria mĩciĩ yao na makũmbĩ maao indo ciothe iria ngoro ciao ingĩĩrirĩria.

18 Gũtĩĩa Mwathani nĩkuo thũmbĩ ya ũũgĩ,

gũgagĩtũma kũgĩe thaayũ o hamwe na ũgima wa mwĩrĩ.

19 Nĩgũtũmaga ũmenyo na mũtaũkĩre ciure ta mbura,

na gũgagĩtũũgĩria gĩtĩĩo kĩa arĩa mawamũkagĩra.

20 Gũtĩĩa Mwathani nĩkuo kĩhumo kĩa ũũgĩ;

na maciaro maaguo nĩgũtũũra matukũ maingĩ.

21 Gũtĩĩa Mwathani nĩgũthengagia meehia moothe,

na gũtĩĩa Mwathani nĩkũingataga maraakara moothe.

Kwĩnyiita

22 Maraakara matarĩ gĩtũmi ti meega;

nĩmatũmaga mũndũ agũe.

23 Eterera na ũkirĩrĩrie,

thuuthainĩ nĩũgaakenera ũndũ ũcio mũno.

24 Kira o nginya kamweke karĩa kaagĩrĩire gakinye,

na nĩũkũgĩa na ngumo njega nĩ ũndũ wa ũthuurĩri waku.

Ũũgĩ na kũhe Ngai gĩtĩĩo

25 Ũũgĩ nĩ mũthiithũ wa thimo,

na ũngai nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ eehia.

26 Ũngĩenda kũũhĩga, hingia maathani ma Mwathani,

na nĩegũkũhe ũũgĩ mũingĩ.

27 Amu gũtĩĩa Mwathani nĩ ũũgĩ na ũmenyo guo mwene.

Nĩakenagio tondũ wa gwathĩka na kũhoorera.

28 Tuĩka mwĩhokeku mbere ya Ngai;

ũgĩthaathaiye Mwathani na ngoro yaku yothe.

29 Wĩ mbere ya andũ ndũkaae gũtuĩka hinga,

na ũmenyerere ũrĩa ũraaria.

30 Ndũkaae gwĩtĩĩa nĩguo ndũkaae kũgũa, ũkĩĩreehere gĩconoko.

Mwathani akaaguũria hitho ciaku na agĩkuumĩrie mbere kĩũnganoinĩ,

amu ndũthiĩte hau wĩ na gĩtĩĩo kĩa Mwathani,

no ũthiĩte ho wĩ na ngoro ĩiyũrĩĩte ũhinga.

Kwĩhokeka harĩ Ngai

1 Mwana wakwa, angĩkorwo ũkwĩrutĩra gũtungatĩra Mwathani-rĩ,

wĩhaarĩrie kũgerio.

2 Tuĩka mũndũ wa ma na mũũmĩrĩria,

na rĩrĩa mathĩĩna mooka, wee hoorera.

3 Ikara na Mwathani, ndũkaanamũtiganĩrie,

na matukũinĩ ma mũthia wa muoyo waku nĩũgaatũũgĩrio.

4 Ũndũ o wothe ũrĩa wee ũngĩĩkwo, wamũkagĩre

na o na ũngĩherithio, wee kirĩrĩria.

5 Amu thahabu ĩgeragio na mwaki,

na andũ arĩa eega mageragio na gũconorwo.

6 Wĩhoke Mwathani, na nĩegũgũteithia.

Rũngĩrĩria mĩthiĩreinĩ yaku, na ũige mwĩhoko waku harĩ we.

7 Inyuothe mũtĩĩaga Mwathani-rĩ etereraai tha ciake,

na mũtikaae kwehera kuuma harĩ we nĩguo mũtikaagũe.

8 Inyuothe mũtĩĩaga Mwathani-rĩ, mwĩhokeei,

na nĩ ma nĩmũgaatugwo na iheeo.

9 Inyuothe mũtĩĩaga Mwathani-rĩ,

ĩrĩgagĩrĩraai maũndũ meega, na gĩkeno gĩa tene o na tene,

na tha ciake.

10 Tamwĩciiriei ũhoro wa njiarwa cia tene.

Roraai muone kana Mwathani arĩ aaconora mũndũ o na ũmwe ũmwĩhokeete?

Mwathani nĩarĩ atiganĩria mũndũ o na ũmwe ũmũheete gĩtĩĩo?

Mwathani nĩarĩ aarekereria mũndũ o na ũmwe ũmũthaathayagia?

11 Mwathani-rĩ, nĩ mũtugi na nĩ mũigua tha;

nĩatuohagĩra meehia na agatũhonokia hĩndĩ ya mathĩĩna.

12 No rĩĩrĩ, arĩa maraakaraga nĩmatuĩrĩirwo,

ũguo nĩ ta kuuga: eehia oothe arĩa mataaganagĩria njĩra.

13 Nĩ ma andũ oothe arĩa makoragwo na ngoro hũthũ nĩmagaatuĩrwo,

amu matikoragwo me na wĩtĩkio,

na kwoguo matigaakorwo na gĩa kũmarigĩrĩria.

14 Nĩ ma andũ arĩa mateaga ũkirĩrĩria wao nĩmagaatuĩrwo.

Mwathani amaherithia-rĩ, mageeka atĩa?

15 Andũ arĩa matĩĩaga Mwathani matiregaga gwathĩkĩra ciugo ciake;

arĩa oothe mamwendeete megũtũũra ũrĩa we eendaga matũũre.

16 Arĩa oothe matĩĩaga Mwathani na mamwendaga nĩmageragia kũmũkenia,

na arĩa oothe mamwendeete marĩkoragwo maiyũrĩĩtwo nĩ wathĩki.

17 Arĩa oothe maheaga Mwathani gĩtĩĩo-rĩ

makoragwo hingo ciothe mehaarĩirie kũmũtungatĩra.

O makoragwo marĩ ahooreri maithoinĩ maake na moigaga atĩrĩ,

18 “Marigĩrĩrio maitũ marĩ mookoinĩ ma Mwathani na matirĩ mookoinĩ ma andũ,

amu tha ciake nĩ nyingĩ o ta ũnene wake.”

Mawĩra ma ciana kũrĩ aciari

1 Ciana, nĩ niĩ thooguo taathikĩrĩriai;

ũrĩa ndamwĩra-rĩ, ĩkaai guo na nĩmũgũtũũra muoyo,

2 amu Mwathani nĩaheete maithe ũnene wa gwatha ciana ciao,

na agaatha ciana ciathĩkagĩre maanyina.

3 Mũndũ ũrĩa wathĩkagĩra ithe nĩohagĩrwo meehia,

4 na ũrĩa ũheaga nyina gĩtĩĩo nĩeigagĩra ũtonga mũingĩ mũno.

5 Mũndũ ũrĩa ũheaga ithe gĩtĩĩo, ciana ciake nĩikaamũkenia,

na ahooya Mwathani nĩakaamũigua.

6 Mũndũ ũrĩa ũkumagia ithe nĩagaatũũra matukũ maingĩ;

mũndũ ũrĩa wathĩkagĩra Mwathani nĩacanjamũraga nyina,

7 na arĩtungatagĩra aciari aake ta arĩ ndungata yao.

8 He aciari gĩtĩĩo na mĩario na ciĩko nĩ geetha magaakũraathima.

9 Amu kĩraathimo kĩa aciari nĩgĩĩkagĩra mĩciĩ ya ciana ciao hinya,

kĩrumi kĩao kĩniinaga o na mũthingi wa mĩciĩ ya ciana ciao.

10 Ndũkaanae kwĩgoocithia na ũndũ wa gũconorithia thooguo,

amu gĩconoko gĩa thooguo ti ũgooci waku.

11 Tondũ ũgooci wa mũndũ uumaga harĩ gũtĩĩa ithe,

na nĩ ũndũ wĩ thoni ciana kwaga gwathĩkĩra maanyina.

12 Mwana wakwa, teithagia thooguo ũkũrũinĩ wake,

ndũkaanatũme aigue kĩeha rĩrĩa rĩothe e muoyo.

13 O na angĩaga mũtaũkĩre wa maũndũ-rĩ, wee mũkirĩrĩrie;

ndũkaanamũnyarare atĩ nĩ tondũ wĩ na hinya na ũgima wa mwĩrĩ.

14 Amu Mwathani ndakaariganĩrwo nĩ tha ciaku harĩ thooguo;

na ũndũ ũcio nĩũgaatũma woherwo meehia maaku.

15 Hĩndĩ ĩrĩa ũgaakorwo wĩ mathĩĩnainĩ,

Mwathani nĩakaaririkana tha ciaku na nĩagaagũteithĩrĩria;

meehia maaku magaatweka o ta ira rĩrĩa kũrĩ riũa.

16 Mũndũ ũrĩa ũtiganagĩria aciari aake kana akameeka ũndũ wa kũmaraakaria-rĩ,

nĩ ta akoragwo akĩruma Mwathani;

na nĩanyiitĩĩtwo nĩ kĩrumi kĩa Mwathani.

Wĩnyiihia

17 Mwana wakwa, ĩkaga maũndũ maaku moothe na wĩnyiihia,

na andũ arĩa Ngai eetĩkĩrĩĩte nĩmegũkwenda.

18 O ũrĩa ũragĩa igweta-rĩ,

noguo wagĩrĩirwo nĩkwĩnyiihia;

na hĩndĩ ĩyo Mwathani nĩegũkena nĩ ũndũ waku.

19 Andũ aingĩ nĩ anene na me hinya,

no hitho cia Ngai ihithũragĩrio arĩa menyiihagia.

20 Amu hinya wa Mwathani nĩ mũnene,

na nĩagoocagwo nĩ arĩa menyiihagia.

21 Maũndũ marĩa maritũ tiga kũgeria gũtaũkĩrwo nĩ mo,

kana ũgerie gũthuuthuuria maũndũ marĩa makĩrĩĩte ũmenyo waku.

22 Watho ũrĩa ũheetwo ũrũmĩrĩre.

Ndũbataire kũmenya maũndũ marĩa mahithe.

23 Tigana na maũndũ marĩa matarĩ ma wĩra waku.

Atĩrĩĩrĩ, maũndũ marĩa ũguũrĩirio-rĩ,

nĩmakĩrĩĩte hinya wa andũ wa gũtaũkĩrwo.

24 Andũ aingĩ maanahĩtithio nĩ mwĩĩro wao;

meciiria maao mahĩtanu nĩmahĩtithĩĩtie matua maao.

25 Angĩkorwo ndũrĩ maitho, ndũngĩona;

ũngĩkorwo ũtarĩ na ũmenyo, ndũgeetue wĩ naguo.

26 Rũng’athio rũreehage maciaro mooru,

na mũndũ o wothe ũthaakaga na ũgwati ooragagwo nĩguo.

27 Mũndũ mũng’athia nĩagĩaga na mathĩĩna maingĩ mũno,

na mũndũ mwĩhia akĩragĩrĩria o kwĩhia.

28 Mathĩĩna marĩa makoragĩrĩra andũ etĩĩi; matirĩ kĩhonia,

tondũ waganu nĩũrũmĩĩte biũ thĩinĩ wao.

29 Andũ arĩa oogĩ merutaga na thimo na ngerekano.

Nĩmathikagĩrĩria wega tondũ nĩmeendaga kwĩruta.

Gũtuga athĩĩni

30 Gũtuga athĩĩni kũniinaga meehia,

o ta ũrĩa maaĩ mangĩhoria mwaki ũkĩrĩrĩmbũka.

31 Mũndũ ũrĩa wĩkaga andũ arĩa angĩ ciĩko njega akoragwo agĩciiria ũhoro wa matukũ ma thuutha,

amu nĩagaateithĩrĩrio angĩkoona thĩĩna.

1 Mwana wakwa, ndũkaanarigĩrĩrie athĩĩni gwĩcarĩria,

kana ũtũme mũndũ ũbataire eeterere.

2 Mũndũ mũhũũtu kana mũbataru ndũkaanamũraakarie,

kana ũmũiguithie ũũru.

3 Mũndũ ũkuĩte ngoro ndũkaanamuongerere mathĩĩna

na angĩkũhooya abatiĩ ndũkarege kũmũhe.

4 Ndũkarege kũhe mũhooi e na thĩĩna,

kana mũndũ mũthĩĩni ũmũhithe ũthiũ waku.

5-6 Ndũkaanage gũteĩthia mũndũ ũbataire;

ndũkaanage kũrũmbũiya muthĩĩni ndakoone mweke wa gukũruma.

7 Atĩrĩĩrĩ, wĩmenyithanie wega kĩũnganoinĩ.

Mũndũ wĩ na ũnene mũhe gĩtĩĩo.

8 Thikĩrĩria ũrĩa athĩĩni megũkwĩra,

na ũmacookerie na gĩtĩĩo.

9 Mũndũ angĩhĩtĩrio mũteithũre kuuma harĩ ũrĩa ũramwĩka ũũru,

na ndũgaakoragwo ũgĩĩtigĩra ũgĩtua itua.

10 Harĩ ciana cia ndigwa-rĩ, tuĩkaga ta ithe wacio,

nao atumia a ndigwa ũmateithagie na indo ta ũrĩa mangĩraheeo nĩ athuuri aao.

Hĩndĩ ĩyo ũngĩhaana mwana wa Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno,

na nĩarĩkwendaga gũkĩra ũrĩa wendeetwo nĩ maitũguo.

Ũũgĩ ũhaana ta mũrutani

11 Ũũgĩ ũmenyagĩrĩra arĩa maũcaragia;

nĩũmatũũgĩragia igũrũ mũno.

12 Kwenda ũũgĩ nĩkwenda muoyo,

na mũndũ gũũkĩra tene akaũcarie nĩ gĩkeno kũna.

13 Mũndũ wothe ũgĩaga na ũũgĩ nĩaheagwo gĩtĩĩo,

na kũrĩa guothe athiaga Mwathani nĩamũraathimaga.

14 Ndungata cia ũũgĩ nĩcio ndungata cia Ũrĩa Mũtheru,

na Mwathani nĩendeete andũ oothe arĩa mawendeete.

15 Andũ arĩa mathĩkagĩra ũũgĩ nĩmagaatuĩra ndũũrĩrĩ;

na andũ arĩa maũrũmagia me na ũgitĩri wa ma.

16 Iga mwĩhoko waku harĩ ũũgĩ na nĩũkũgĩa naguo,

na nĩũkaũkinyĩria njiarwa ciaku.

17 Kĩambĩrĩriainĩ ũũgĩ ũgũkũgereria njĩra nditũ mũno,

ũgwĩkĩre guoya o nginya wone ta ũtangĩhota gũthiĩ na mbere.

Mũtugo ũrĩa ũũgĩ wendaga nĩũnyamaaranagia,

na ũgũkũgeria na ũrĩa guo wendaga o nginya ũkwĩhoke biũ.

18 Na thuuthainĩ nĩũgũũka kũrĩ we o narua,

ũkũhithũrĩrie hitho ciaguo na ũgĩgũkenie.

19 No rĩĩrĩ, wee ũngĩhĩtia,

ũgũgũtiganĩria ũkũrekererie ũthiĩ ũkaanangĩke.

Mũndũ kwĩĩhoka we mwene

20 Atĩrĩĩrĩ, harĩ na mweke wa gwĩka ũndũ ndũkaareke ũkũhĩtũke,

no rĩĩrĩ, wĩmenyerere maũndũ marĩa mooru.

Ndũkaae kwĩnyarara wee mwene.

21 Wĩnyiihia ũreehage ũkumio na gĩtĩĩo,

no kwĩnyarara kũreehage meehia.

22 Ndũkaanareke andũ metũũgĩrie magĩkũhũthĩra ũũru;

na ndũkaaneyũnũhe na ũndũ wa gũtiganĩria kĩhooto gĩaku.

23 Rĩrĩa ũkuona ũndũ wagĩrĩirwo nĩkwario, ndũkaanakire,

na ndũkaanahithe ũũgĩ waku.

24 Amu ũũgĩ waku na gĩthoomo gĩaku cionanagio nĩ mĩario yaku.

25 Ndũkaanakararie ũũma, na ũmenyage atĩ ndũũĩ maũndũ moothe.

26 Ndũgaconoke kuumbũra meehia maaku,

na ndũkaanagerie kũhingĩrĩria rũũĩ rũgũtherera.

27 Ndũkaaneeneane kũrĩ mũndũ mũkĩĩgu,

kana ũthutũkanie andũ nĩ ũndũ wa indo.

28 Ndũkaanaregane na ũũma o na angĩkorwo nĩũkũũragwo,

na Mwathani Ngai nĩarĩkũrũagĩrĩra.

29 Ndũkaahiũhage kwaria kana ũkorwo wĩ kĩgũũta

na ũtatĩĩĩte wĩra waku.

30 Wĩ mũciĩ gwaku ndũkahaanage ta mũrũũthi,

kana wĩciiragĩrie ndungata ciaku ũũru.

31 Ndũkaae kwamũkagĩra kĩndũ angĩkorwo nĩũrĩonaga arĩ hinya kũrĩha.

Mawĩra ma ciana kũrĩ aciari

1 Ngoro yaku ndũkaamĩorotithie ũtongainĩ waku,

kana uuge atĩ wĩ na indo cia kũigana.

2 Ndũkaanatongoragio nĩ mwĩĩro na hinya waku,

atĩ nĩguo ũrũmagĩrĩre merirĩria ma ngoro yaku.

3 Ndũkaaneyũrie atĩrĩ, “Nũũ ũngĩnjatha?”

Ũngĩyũria ũguo Mwathani nĩagaakũherithia.

4 Ndũkaanoige atĩ nĩwehirie na ndwaherithirio;

amu Mwathani ndahiũhaga kũraakara.

5 Ũhoro wa kuoherwo meehia-rĩ,

ndũkawĩhoke mũno atĩ ũthiage ũkĩongagĩrĩra meehia igũrũ wa marĩa mangĩ.

6 Ndũkaae kwĩĩra atĩ tha ciake nĩ nene

nĩegũkuohera meehia maaku moothe o na angĩkorwo marĩ maingĩ atĩa.

Nĩarĩ tha, no ningĩ maraakara maake nĩmakinyagĩra eehia.

7 Thiĩ harĩ Mwathani o narua; tiga kuuga atĩ ũgaathiĩ rũũciũ.

Maraakara maake mahota gũũka o rĩmwe, nawe ũgĩkue agĩkũherithia.

8 Ndũkaae kwĩhoka ũtonga ũrĩa ũgĩĩte naguo na njĩra ya maheeni;

ũtonga ũcio ndũgaakũguna mũthenya ũcio wa mathĩĩna.

Kwaria ma na kwĩnyiita ũhoroinĩ wa kwaria

9 Ndũkaae kwagaaga ta maaĩ me irũtũinĩ ũthiage o na kũrĩa andũ maakũroria.

10 Rũũgama wega ũndũinĩ ũrĩa ũũĩ na waragie ũkĩmenyaga ũrĩa ũroiga.

11 Hiũhaga gũthikĩrĩria no ndũkaahiũhage kwaria.

12 Cookagia ũndũ angĩkorwo nĩũũĩ ũrĩa wagĩrĩirwo nĩgũcookia,

no angĩkorwo ndũũĩ-rĩ, kira.

13 Kwendwo nĩ andũ na kũmenwo kuumaga mĩarioinĩ ya mũndũ,

na mũndũ eeniinaga na rũrĩmĩ rwake.

14 Atĩrĩĩrĩ, ndũkaae kũgĩa na ngumo ya gũcuukana, na ndũgaacambanagie,

amu o ta ũrĩa aici magaaconorithio noguo nao arĩa maheenanagia magaatuĩrwo ũũru.

15 Maũndũinĩ moothe manene na manyiinyi ndũkaaneeke ũndũ mũũru.

1 Na ndũkaanatuĩke thũ ya mũndũ handũ hagũtuĩka mũraata wake,

amu ciĩko njũru ikũreehagĩra gĩconoko o ta kĩa eehia arĩa maheenanagia.

2 Ndũgeetĩkĩre gwathwo nĩ merirĩria ma mwĩrĩ;

nĩ amu no makwanange ta ũrĩa ndeegwa yanangaga harĩa ĩrĩ.

3 No makũniine biũ ũhaane ta mũtĩ ũtarĩ mathangũ kana matunda,

4 makũniine nginya ũtuĩke wa gũthekererwo nĩ thũ ciaku.

Thiriti

5 Angĩkorwo wĩ mũhooreri na muuma andũ nĩũrĩgĩaga na araata aingĩ.

6 Nĩ wega kũgĩa na araata aingĩ

no ũtaaragwo nĩ ũmwe tu kuuma harĩ acio angĩ.

7 Rĩrĩa wagĩa na araata ndũkaahanyũkĩre kũmeehoka ũtaambĩĩte kũmamenya,

8 amu andũ amwe makoragwo marĩ araata rĩrĩa marakũrĩa,

no thĩĩna wakinya magagũtiganĩria.

9 Angĩ magarũrũkaga magatuĩka thũ,

na magagĩthiĩ magagũconorithia na ũndũ wa kuumbũrĩra andũ kĩrĩa mũhĩtanĩirie.

10 Nao angĩ nĩ araata o rĩrĩa mũrarĩanĩra,

no hĩndĩ ya mathĩĩna matingĩgũkuhĩrĩria.

11 Hĩndĩ ĩrĩa wĩ na igweta matwaranaga nawe ta kĩĩruru,

na magaathaga ndungata ciaku.

12 No rĩĩrĩ, maũndũ maaku mangĩhĩtana magũkũmena,

na ndũngĩcooka kũmoona rĩngĩ.

13 Atĩrĩĩrĩ, ikara kũraaya na thũ ciaku

na wĩmenyagĩrĩre araata aaku.

14 Mũraata mwĩhokeku nĩ ta handũ heega ha kwĩyũa;

wĩyethere ũmwe na nĩũkũgĩa na mũthiithũ.

15 Gũtirĩ kĩndũ kĩa bata gũkĩra mũraata mwĩhokeku,

na gũtirĩ kĩndũ kĩngĩigananio naake.

16 Mũraata mwĩhokeku nĩ ta ndaawa ya kũhonia mũndũ,

na oonekaga no arĩa matĩĩĩte Mwathani.

17 Mũndũ ũrĩa ũtĩĩĩte Mwathani ũraata wake nĩ wa ma,

amu eekaga mũraata wake ũrĩa we mwene eĩkaga.

Wĩrute kuuma harĩ ũũgĩ

18 Mwana wakwa, menya bata wa ũũgĩ rĩrĩa wĩ mũnyiinyi,

na o na wakũra nĩũkaawona.

19 Ruta wĩra wa gũcaria ũũgĩ na kĩyo

o ta ũrĩa mũrĩmi arutaga wĩra wa gũciimba na kũhanda;

na nĩũkaagetha magetha meega.

Nĩũkũũrutĩra wĩra o ihinda iniini,

no thuutha haniini ũrĩe maciaro maaguo.

20 Andũ arĩa matarutĩĩtwo mĩtugo, moonaga maũndũ marĩa ũũgĩ wendaga me na hinya mũno,

na matirĩ ngoro nyũmĩrĩru ya gwĩka maũndũ macio.

21 Maũndũ marĩa ũũgĩ ũbataragio nĩ mo makoragwo marĩ mũrigo mũritũ gũkĩra ũrĩa mangĩhota gũkuua,

na nĩmakĩremagwo nĩ mo.

22 Amu ũũgĩ ũhaana o ta ũguo wĩtagwo,

na ndũkoragwo wĩ na andũ aingĩ.

23 Mwana wakwa, thikĩrĩria ũrĩa ndĩroiga na ũigue itua rĩakwa,

tiga kũrega mataaro maakwa.

24 Wĩthae magũrũ maaku mĩnyororo ya ũũgĩ

na ũigĩrĩre icooki rĩaguo ciandeinĩ ciaku.

25 Ũkuue na ciande ciaku,

na ndũkaae kweherera kĩoho kĩaguo.

26 Rũmĩrĩra ũũgĩ na muoyo waku wothe,

na ũrũmĩrĩre njĩra ciaguo na hinya waku wothe.

27 Maatha ũũgĩ na ũũcarie na nĩũgũkwĩyonithia;

waũnyiita ũũrũmie na ndũkaanareke ũthiĩ.

28 Hĩndĩ ĩyo nĩũgũkĩmenya ũhuurũko ũrĩa ũheanaga,

na ũgĩtuĩke gĩkeno harĩ we.

29 Hĩndĩ ĩyo mĩnyororo yaguo igũgĩtuĩka kĩndũ gĩaku kĩa hinya mũno gĩa kwĩgitia,

na icooki rĩaguo rĩtuĩke kanjũ ya ũgooci mũnene.

30 Ũndũ wa kuonania ũkombo ũrĩa ũgũkorwo wĩ naguo ũtuĩke ũndũ wa kuonania ũnene.

31 Nĩũkwĩhumba ũũgĩ ũtariĩ ta nguo ya ũgooci mũnene na thũmbĩ ya gĩkeno.

32 Mwana wakwa, no wĩrute angĩkorwo nĩũbataire.

Ũkũũhĩga angĩkorwo wĩ na wendi kũna.

33 Angĩkorwo nĩwendeete gũthikĩrĩria

nĩũkũgĩa na ũmenyo na ũkĩũhĩge.

34 Thiĩ harĩ akũrũ;

caria mũkũrũ ũrĩa wĩ na ũũgĩ ũikaranie naake.

35 Wĩhotore gũthikĩrĩria andũ a Ngai makĩaria,

na ndũkaareke thimo ĩkũhĩtũke.

36 Ũngĩona mũndũ mũũgĩ thiĩ ũkamũceerere o tene;

tuumĩra mũromoinĩ wa nyũmba yake.

37 Mahinda maaku moothe marutĩre gũthooma maathani ma Mwathani,

na wĩcũũranagie igũrũ rĩamo.

Ũcio nĩegũkũhe ũmenyo meciiriainĩ na ũũgĩ ũcio ũracaria.

Mataaro mwanya mwanya

1 Atĩrĩĩrĩ, ndũkaae gwĩka ũndũ mũũru na ndũkoona ũũru.

2 Ikara kũraaya na mahĩtia, na matigaagũkora.

3 Mwana wakwa, warĩma ndũkaahande mbegũ cia kwaga kĩhooto.

Nĩ amu wahota kũgetha magetha maingĩ gũkĩra ũrĩa ũgũtaanyĩĩte.

4 Ndũkaae kũũria Mwathani akũhe handũ ha gĩtĩĩo mũno,

kana ũũrie mũthamaki akũhe gĩtĩ gĩa gĩtĩĩo.

5 Atĩrĩĩrĩ, ndũkaagerie kuonia Mwathani atĩ wĩ mũthingu,

kana mũthamaki atĩ wĩ mũũgĩ.

6 Ndũkaae gũtuĩka mũtuanĩri ciira ũtarĩ na ũhoti wa kweheria ũhoro wa kwaga kĩhooto.

Ũngĩĩtĩkĩra kũhũthĩrwo ũũru nĩ mũndũ ũrĩa wĩ wathaniinĩ-rĩ,

wĩhokeku waku nĩũgũthũũkio.

7 Ndũkaahĩtĩrie mũingĩ nĩguo ndũkeeimithie gĩtĩĩo gatagatĩinĩ ka andũ.

8 Ndũkaanacookere rĩĩhia maita meerĩ;

amu gũtirĩ hĩndĩ ũtakaaherithio.

9 Ndũkaae kwĩĩra atĩ Ngai Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno nĩekwamũkĩra iheeo ciaku nyingĩ,

na atĩ wamũrutĩra igongoona nĩekũrĩamũkĩra.

10 Ndũkaanakue ngoro ũhoroinĩ wa mahooya,

na ndũkaanarege gũteithia athĩĩni.

11 Ndũkaanathekerere mũndũ hĩndĩ ĩrĩa aconorithĩĩtio,

amu nĩkũrĩ ũmwe tu ũrĩa ũconorithanagia na agatũũganĩria.

12 Ndũkaanaheenie mũndũ ũrĩa mũciaranĩirwo naake,

o na kana ũheenie mũraata waku.

13 Ndũkaanaheenanie amu maheeni matireehage ũndũ o na ũmwe mwega.

14 Mũcemanioinĩ wa athuuri-rĩ, ndũkaarũũgame kwaria mĩario ĩtarĩ kĩene,

o na ũkĩhooya ndũgaacookere maũndũ marĩa ũgwetire mbere.

15 Ndũkaanoorĩre wĩra wa mĩnoga kana wa mũgũnda.

Mawĩra macio maaheanirwo nĩ Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno.

16 Ndũkaanagwatanĩre na eehia;

ririkana atĩ iherithia rĩa Mwathani no mũhaka rĩgooka.

17 Wĩnyiihie mũno amu iherithia rĩa thũ cia Ngai nĩ mwaki na igunyũ.

Mĩikaranĩrie na andũ arĩa angĩ

18 Ndũkaanakũũranie mũraata na mbeeca,

kana ũkũũranie mũndũ ũrĩa mũciaranĩirwo naake na thahabu ciothe cia thĩ.

19 Ndũkaaneeime mweke wa kũhikia mũtumia mũũgĩ na mwega,

amu wega wake nĩ mũnene gũkĩra thahabu.

20 Ndũkaaherithie ndungata ĩrĩa ĩrutaga wĩra wayo ĩhokekeete,

kana mũndũ ũrĩa wandĩkĩĩtwo wa wĩra, ũrĩa ũkũrutagĩra wĩra na kĩyo.

21 Ndungata ĩrĩa njũgĩ mĩende ta ũrĩa wĩyendeete wee mwene,

na ũmĩhe wĩyathi wayo.

22 Angĩkorwo wĩ na mahiũ matungate wega,

ũngĩona marĩ na uumithio ikara namo.

23 Angĩkorwo wĩ na ciana cirute mĩtugo,

na ũcirute wathĩki kuuma irĩ o nyiinyi.

24 Angĩkorwo ũciarĩĩte airĩĩtu, mamenyerere ũhoroinĩ wa ũthingu,

na ndũgaatoonyanwo nao mũno.

25 Wanengerana mũirĩĩtu waku ahike nĩwehererwo nĩ mũrigo mũnene mũno;

no rĩĩrĩ, mũnengerane ahikio nĩ mũndũ mwega.

26 Ũngĩkorwo wĩ na mũtumia mwega ndũkaamũte,

no ndũkeehoke mũtumia ũrĩa wee ũteendeete.

27 Tĩĩa thooguo na ngoro yothe,

na ndũkaanariganĩrwo nĩ ruwo rũrĩa maitũguo aarĩ naruo agĩgũciara.

28 Ririkana atĩ acio nĩ o maagũciarire.

Nĩ kĩĩ ũngĩmarĩha nakĩo wega ũcio magwĩkĩĩte?

29 Tĩĩa Mwathani na muoyo waku wothe,

na ũhe athĩnjĩri Ngai aake gĩtĩĩo.

30 Enda ũrĩa wakũũmbire na hinya waku wothe,

na ndũkaanatiganĩrie atungatĩri aake.

31 Tũũgĩria Mwathani na ũhe athĩnjĩri Ngai gĩtĩĩo

na ũmanengere kĩrĩa wathĩĩtwo ũmanengerage

maciaro ma mbere, na igongoona rĩa meehia,

na kĩande kĩa nyamũ ya igongoona,

magongoona na matega moothe marĩa mabataranagia.

32 Teithĩrĩria athĩĩni na Mwathani nĩegũkũraathima kũna.

33 Tuĩka mũtaana kũrĩ andũ arĩa me muoyo,

na ndũkaage kũiguĩra akuũ tha.

34 Andũ arĩa makuĩrĩirwo-rĩ, nyiitanĩra nao,

na ũmacakaithie.

35 Ndũkaarege gũthiĩ kuona mũrũaru,

amu ciĩko ta icio nĩigũtũma wendwo.

36 Maũndũinĩ moothe marĩa ũrĩĩkaga-rĩ, ririkanaga atĩ mũthenya ũmwe nĩũgaakua.

Watũũra ũigĩĩte ũndũ ũcio meciiriainĩ, ndũrĩ hĩndĩ ũkeehia.

Kũhũthĩra meciiria

1 Ndũkaarũũgamane na mũnene,

amu ahota gũkũniina na hinya wake.

2 Ndũkaagĩe ngũĩ na mũndũ gĩtonga,

amu ahota gũkũhakanĩrĩra ũmenwo nĩ andũ.

Thahabu ciananiina andũ aingĩ na ĩgathũũkia anene aingĩ mũno.

3 Ndũgaakararanie na mũndũ ũrĩa mwaria mũno,

amu wee nĩ ta ngũ ũrongerera mwakiinĩ wake.

4 Ndũgaathaake na mũndũ ũrĩa ũrereetwo na mĩtugo mĩũru,

ahota kũruma maithe maaku.

5 Ndũkaarume mũndũ ũrĩa wĩrirĩĩte meehia maake;

ririkana atĩ ithuothe tũrĩ eehia.

6 Ndũkaamene mũndũ atĩ tondũ nĩ mũkũrũ;

o na ithuĩ amwe aitũ nĩgũkũra tũrakũra.

7 Ndũgaakenerere gĩkuũ kĩa mũndũ o na ũrĩkũ;

ririkana atĩ ithuothe no tũgaakua.

8 Ndũkaire maũndũ marĩa andũ arĩa oogĩ moigĩĩte.

Wĩrute thimo ciao amu nĩũkũgĩa na mĩtugo mĩega kuuma harĩ o,

na ũrĩa ũngĩtungatĩra anene.

9 Tega gũtũ gwaku harĩ mĩario ya andũ arĩa akũrũ,

amu o nao maamenyire kuuma kũrĩ maithe maao.

No ũmenye maũndũ kuuma kũrĩ o,

na ũkĩĩrute ũrĩa ũngĩgĩa na ũndũ wagũcookia rĩrĩa ũbataire.

10 Mũndũ mwĩhia-rĩ, ndũgaacookererie mwaki wa wĩhia wake,

amu wahota gũcinwo nĩ rũrĩrĩmbĩ rwa mwaki wake.

11 Ndũkaareke mwaria naaĩ atũme woe magũrũ ũthiĩ.

Ahota kũgarũrania mĩario yaku akũhũũre nayo.

12 Ndũgakombere mũndũ wĩ na hinya gũgũkĩra kĩndũ gĩaku,

na ũngĩmũkombera tua ta kĩndũ kĩu kĩũrĩĩte.

13 Ndũkaarũũgamĩrĩre mũndũ ũhoroinĩ wa kĩndũ ũtangĩhota kũrĩha,

no ũngĩmũrũũgamĩrĩra korwo wĩhaarĩrie atĩ no ũrĩhe.

14 Ndũgaathiĩ kũrũũgamana na mũtuanĩri ciirainĩ,

amu kũringana na ndaraca yake wee nĩ we ũgaatuĩrwo ũũru.

15 Ndũgeetĩkĩre gũtwarana na mũndũ mwaganu,

amu mũndũ ta ũcio egũtuĩka mũrigo harĩ we.

Tondũ egwĩka ũrĩa ekwenda,

na nĩ ũndũ wa mahĩtia maake ũniinanĩrio hamwe naake.

16 Ndũgaathooranie na mũndũ ũrĩa ũraakaraga narua,

o na ndũgeetĩkĩre mũtuĩkanie werũ naake.

We kuona thakame ti kĩndũ,

na mũgũthiĩ naake agũũkĩrĩre mwĩ kũrĩa ũtangĩona ũteithio.

17 Ndũkoorie mataaro kuuma harĩ kĩrimũ,

amu gĩtingĩhota kũiga hitho.

18 Wĩ harĩ mũndũ mũgeni-rĩ,

ndũgeeke ũndũ waku wa hitho amu ndũũĩ ũrĩa kũngĩhaana wawĩka.

19 Ndũkaaheage andũ oothe ũhoro waku wothe, wahota gwĩteera mũnyaka.

Atumia

1 Mũtumia ũrĩa wendeete ndũkaamũiguĩre ũiru,

na ndũkaamũrute mĩtugo mĩũru yagũcooka gũgũtuura wee mwene.

2 Ndũgeetĩkĩre mũtumia agwathage.

3 Ndũgaathiĩ gũceerera mũtumia ũtenyiitaga maũndũinĩ ma mwĩrĩ,

amu wahota gũtoonya mĩtegoinĩ yake.

4 Ndũgaatwarane na mũtumia mũini,

amu wahota kũnyiitwo nĩ wara wake.

5 Ndũkaareke meciiria maaku meciirie mũno ũhoro wa mũirĩĩtu thingi,

mahota gũtũma ũgwe na ũgĩĩtio rũraacio.

6 Ndũkaaneehe atumia a maraaya;

ũngĩmeehe wahota kũniina indo ciaku.

7 Ndũgaathiĩ ũgĩcũũthagĩrĩria njĩrainĩ cia itũũra,

kana kũũrũũra kũrĩa gũthaamĩĩtwo.

8 Ũngĩona mũtumia ũroneka arĩ mwega hũgũka na kũngĩ;

ndũkaareke meciiria maaku marũũgamĩre harĩ ũthaka wa mũtumia ũtarĩ waku;

arũme aingĩ maanahĩtithio nĩ ũthaka wa mũtumia,

na merirĩria maao magaakanaga ta mwaki.

9 Ndũkaanarĩanĩre na mũtumia wa mũndũ ũngĩ,

kana ũthiĩ mũkanyue njoohi naake,

amu ahota gũkũgeria na akũguucĩrĩrie

na ũkĩniinwo nĩ merirĩria maaku mooru.

Ũraata na arũme arĩa angĩ

10 Ndũkaanoorage ũraata mũkũrũ,

amu ũraata mwerũ ndũngĩcooka handũ ha ũcio mũkũrũ.

Ũraata ũhaana ta njoohi, wagĩraga o ũrĩa ũrathiĩ ũgĩkũraga.

11 Ũthii wa na mbere wa mũndũ mwĩhia, ndũkaanawĩrirĩrie,

amu ndũũĩ maũndũ mooru marĩa mamwetereire.

12 Ndũkaanyiitanĩre ikenoinĩ iria ikenagia andũ arĩa aaganu;

ririkanaga atĩ matigũtũũra matatuĩrĩirwo ũũru nginya tene.

13 Ikara kũraaya na mũndũ wĩ na hinya wa gũkũũraga,

na ndũrĩ hingo ũkaigua wĩ na guoya wa gĩkuũ.

No angĩkorwo nĩũkũmũkuhĩrĩria,

menyerera mĩthiĩre yaku ndakaae gũkũũraga.

Ririkana atĩ ũragerera mĩtegoinĩ mĩhithe;

ririkana no ũgwatio na ihenya.

14 Andũ arĩa marĩ hakuhĩ nawe geria kũmamenya wega o ũrĩa ũngĩhota,

na ũiguage ũtaari kuuma kũrĩ arĩa oogĩ.

15 Teeretaga na andũ arĩa me na ũmenyo,

na ndeereti cianyu ikoragwo ikoniĩ watho wa Ũrĩa Ũrĩ Igũrũ Mũno.

16 Andũ arĩa ũrĩrĩanagĩra nao nĩmakoragwo marĩ arĩa athingu,

na wĩtĩĩage na ũndũ wa gũtĩĩa Mwathani.

Aathani

17 Mũndũ wa gũthondeka indo eendagwo tondũ wa wĩra wa mooko maake;

naake mũtongoria mũũgĩ amenyagwo tondũ wa mĩario yake.

18 Mũndũ wĩ kanua caũ nĩetigagĩrwo itũũrainĩ rĩake,

na mũndũ waragia o ro ũguo nĩamenagwo.

1 Mũtongoria mũũgĩ nĩarutaga andũ aake,

na ũtongoria wa mũndũ wĩ na ũmenyo nĩwathĩkagĩrwo wega.

2 Anene arĩa mathuurĩĩtwo nĩ mũtongoria makoragwo matariĩ taake,

na andũ a bũrũri makĩhaanaga ta mũtongoria wao.

3 Mũthamaki ũtarĩ na ũmenyo aniinaga andũ aake,

no mũthamaki mũũgĩ akũragia itũũra rĩake.

4 Wathani wa thĩ ũkoragwo wĩ mookoinĩ ma Mwathani,

na anenehagia mũndũ ũrĩa mwagĩrĩru mahindainĩ marĩa maagĩrĩru.

5 Ũhootani wa mũndũ ũkoragwo wĩ mookoinĩ ma Mwathani,

na aũnengeraga mũnene o ũrĩa we angĩenda.

Mwĩtĩĩo

6 Ndũkaae kũraakarĩra mũndũ tondũ wa kaũndũ kaniini

na ndũgeeke ũndũ tondũ wa kuona mwĩtĩĩo waku ta ũirĩĩtwo.

7 Mwĩtĩĩo na kwaga kĩhooto nĩithũirwo nĩ Mwathani o na andũ.

8 Ũthamaki uumaga kũrĩ arĩa marathana ũgathiĩ kũrĩ andũ angĩ

tondũ wa wagi wa ihooto, mwĩtĩĩo na ũtonga.

9 Mũndũ na nĩ rũkũngũ na mũhu-rĩ, angĩgĩĩtĩĩa tondũ wa kĩĩ?

Mwĩrĩ wake ũkoragwo ũkĩbutha o na arĩ muoyo.

10 Mũrimũ mũtũũru nĩũrigithagia athondekani;

na ũrĩa ũrathana ũũmũũthĩ, rũũciũ agaakorwo arĩ kĩimba.

11 Mũndũ aakua-rĩ agayanagwo nĩ mũthũa, na igunyũ

na tũnyamũ tũrĩa tũkoragwo tĩĩriinĩ.

12 Kwĩyeheria harĩ Mwathani nĩkĩo kĩambĩrĩria kĩa mwĩtĩĩo wa mũndũ,

ngoro yake ĩgakorwo yehereire Mwathani.

13 Mwĩtĩĩo nĩguo kĩhumo kĩa meehia,

na mũndũ ũrĩa ũũrũmagia akoragwo aiyũirwo nĩ meehia,

kwoguo Mwathani nĩareeheire andũ amwe iherithia inene na akĩmaniina biũ.

14 Mwathani nĩehereetie anene kuuma itĩinĩ ciao,

ageekĩra andũ ahooreri itĩinĩ icio.

15 Mwathani nĩamunyĩĩte ndũũrĩrĩ na mĩri

agacookia andũ ahooreri handũ haacio.

16 Mwathani nĩathũũkangĩĩtie mabũrũri ma ndũũrĩrĩ,

nĩamathũũkangĩĩtie nginya mĩthingi yamo.

17 Nĩathũũkangĩĩtie mamwe akamaniina biũ

atĩ matingĩririkanwo thĩinĩ wa thĩ.

18 Mũũmbi ndeendaga mũndũ etĩĩe,

kana mũndũ ũrĩa ũciarĩĩtwo nĩ mũtumia agĩe na maraakara marĩa mooru mũno.

Andũ arĩa maagĩrĩirwo nĩgũtĩĩo

19 Nĩ kĩũmbe kĩrĩkũ kĩagĩrĩirwo nĩkũheeo gĩtĩĩo?

Nĩ mũndũ.

Mũndũ ũrĩkũ?

Mũndũ ũrĩa ũtĩĩĩte Mwathani.

Nĩ kĩũmbe kĩrĩkũ gĩtaagĩrĩirwo nĩkũheeo gĩtĩĩo?

Nĩ mũndũ.

Nĩ Mũndũ ũrĩa ũtahingagia maathani ma Mwathani.

20 Mũtongoria wa andũ arĩa makoragwo manyiitanĩire hamwe-rĩ, nĩagĩrĩirwo kũheeo gĩtĩĩo.

Kwoguo Mwathani atĩĩaga arĩa mamũtĩĩaga.

21 Gũtĩĩa Mwathani nĩkuo kĩambĩrĩria kĩa ũhootani;

ngarari na mwĩtĩĩo nĩcio kĩambĩrĩria gĩa kũhootwo.

22 Andũ arĩa itonga, arĩa me ngumo, na arĩa athĩinĩ-rĩ,

kũhe Mwathani gĩtĩĩo nĩguo mwĩtĩĩo wao.

23 Nĩ ũũru kwaga kũhe mũndũ mũthĩĩni wĩ na ũũgĩ gĩtĩĩo,

na nĩ ũũru kũhe mũndũ mwĩhia gĩtĩĩo.

24 Andũ arĩa me igweta, atuanĩri na aathani nĩmaheagwo gĩtĩĩo,

na oothe gũtirĩ mũnene gũkĩra mũndũ ũrĩa ũheete Mwathani gĩtĩĩo.

25 Ndungata njũgĩ nĩrĩtungatagĩrwo nĩ andũ matarĩ ndungata,

na mangĩkorwo marĩ oogĩ matingĩng’oong’oora.

Kwĩnyiihia na kwĩhe gĩtĩĩo

26 Rĩrĩa ũkũruta wĩra waku ndũkaae kuonania ũũgĩ waku,

na ndũkaae gwĩkumia hĩndĩ ĩrĩa wĩ na thĩĩna.

27 Nĩ kaba kũruta wĩra, ũkorwo wĩ na indo nyiinyi gũkĩra iria ũngĩbatara,

gũkĩra kũũrũũra ũgĩĩtĩĩaga na ndũrĩ o na gĩa kũrĩa.

28 Mwana wakwa, wĩgooce na wĩnyiihie

na wĩtũũgĩrie kũringana na ũrĩa wee ũigana.

29 Mũndũ ũrĩa wĩhĩtagĩria-rĩ, nũũ ũngĩmũtua atĩ nĩ mũthingu?

Nũũ ũngĩhe gĩtĩĩo mũndũ wĩimĩĩte gĩtĩĩo?

30 Mũndũ mũthĩĩni aheagwo gĩtĩĩo nĩ tondũ wa ũũgĩ wake,

no mũndũ gĩtonga aheagwo gĩtĩĩo tondũ wa ũtonga wake.

31 Mũndũ ũheetwo gĩtĩĩo e mũthĩĩni-rĩ,

ĩ angĩtonga aheeo gĩtĩĩo kĩigana atĩa?

Naake mũndũ angĩimwo gĩtĩĩo e gĩtonga-rĩ,

ĩ angĩthĩĩna aimwo gĩtĩĩo atĩa?