Kũhootwo kwa Alekisanda Epifane
1 Mũthamaki Putolemi wa Gatandatũ wa Misiri agĩcookanĩrĩria mbũtũ ya thigari ciake, nacio ciaingĩhĩĩte o ta mũthanga wa rũteere rwa iria. Ningĩ agĩcookanĩrĩria o na meeri nyingĩ, akiumagara akeegwatĩre ũthamaki wa Alekisanda na njĩra ya wara nĩguo aũnyiitithanie na wake.
2 Naake agĩthiĩ Siria akĩenda kũrĩĩkanĩra nao ũhoro wa thaayũ, nao andũ aakuo makĩmũhingũrĩra ihingo, magĩũka kũmũtũnga. Meekire ũguo tondũ ũguo nĩguo maathĩĩtwo nĩ mũthamaki Alekisanda nĩ ũndũ Putolemi aarĩ mũthoniwe.
3 Na rĩĩrĩ, o itũũra rĩrĩa rĩothe Putolemi aahĩtũkagĩra, aatigaga aiga mbũtũ ya thigari ya kũrĩrangĩra.
4 Rĩrĩa aakinyire Azoto, andũ aakuo makĩmuonia hekaarũ ya Dagoni ĩrĩa yacinĩĩtwo, o na ngero ĩrĩa yagereetwo itũũra rĩu na matũũra marĩa marĩthiũrũrũkĩirie. Ciimba ciaraganĩĩte kũndũ guothe kũu itũũrainĩ, o nayo mĩĩrĩ ya arĩa oothe Jonathani aacinĩĩte hĩndĩ ya mbaara yabangĩĩtwo ĩiganĩrĩirwo kũrĩa guothe Putolemi aahĩtũkagĩra.
5 Nao andũ magĩthitanga Jonathani kũrĩ we nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa eekĩĩte, no Putolemi ndarĩ ũndũ amacookeirie.
6 Naake Jonathani akiumagara na gĩtĩĩo gĩake gĩothe agĩthiĩ Jopa gũtũnga Putolemi. Nao marĩĩkia kũgeithania makĩraara kũu.
7 Jonathani arĩĩkia kuumagaria mũthamaki nginya rũũĩinĩ rwa Eleutheru; akĩhũndũka agĩcooka Jerusalemu.
8 Naake Putolemi akĩĩgwatĩra matũũra marĩa maarĩ rũteereinĩ rwa iria o nginya Seleukia itũũra rĩrĩa o narĩo rĩarĩ o hakuhĩ na iria. Ningĩ agĩthiĩ na mbere na gũthugunda mĩbango mĩũru igũrũ rĩa Alekisanda.
9 Putolemi arĩ kũu, agĩtũmanĩra mũthamaki Demetirio, na ũhoro ũyũ: “Atĩrĩĩrĩ Demetirio, ũka tũthondeke kĩrĩĩkanĩro nawe, na nĩngũkũhe mwarĩ wakwa ũrĩa rĩu arĩ mũtumia wa Alekisanda atuĩke mũtumia waku. Weka ũguo-rĩ, nĩngũgwĩtĩkĩria ũcooke gũthamakagĩra ũthamaki wa thooguo.
10 Nĩndĩricũkĩĩtwo nĩ ũndũ wa kũmũhe mwarĩ wakwa, tondũ nĩarendaga kũnjũraga.”
11 Putolemi aaririe ũndũ ũcio mũũru ũguo wĩgiĩ Alekisanda tondũ nĩendaga kuoya ũthamaki wake.
12 Nĩ ũndũ ũcio agĩkĩruta mwarĩ wake kuuma kwa Alekisanda akĩmũnengera Demetirio. Akĩũraga ndũgũ na Alekisanda, nao magĩkĩgĩa ũthũ mũnene.
13 Naake Putolemi arĩĩkia gũkinya Anitiokia akĩoya ũthamaki wa Asia. Kwoguo agĩtuĩka mũthamaki wa Misiri na wa Asia.
14 Hĩndĩ ĩyo Alekisanda aarĩ Kilikia tondũ andũ aakuo nĩmaamũũkĩrĩire.
15 Na rĩrĩa aiguire ũrĩa Putolemi eekĩĩte akiumagara agĩthiĩ kũhũũrana naake. Naake Putolemi akĩmũtũnga na hinya mũno akĩmũhũũra nginya akĩũra.
16 Alekisanda agĩthiĩ kwĩhitha Arabia, naake Putolemi agĩĩtũũgĩria mũno wathoinĩ wake.
17 Naake Mũarabu wetagwo Zabudieli akĩmũrenga mũtwe, akĩũtwarĩra Putolemi.
18 No rĩĩrĩ, thuutha wa mĩthenya ĩtatũ Putolemi agĩkua. Nao andũ a matũũra moothe kũrĩa aatigaga aiga thigari cia kũrangĩra, makĩũraga thigari icio ciothe.
19 Nĩ ũndũ ũcio Demetirio wa keerĩ agĩtuĩka mũthamaki mwakainĩ wa 167.
Jonathani gwĩtĩkĩrĩka harĩ Demetirio wa Keerĩ
20 Ningĩ matukũinĩ macio Jonathani agĩcookanĩrĩria andũ a Judea, nĩguo magatharĩkĩre nyũmba cia hinya cia kwĩgitĩra iria ciarĩ Jerusalemu. Magĩgĩthondeka indo cia hinya cia kũmateithĩrĩria kũrũa.
21 No Ayahudi amwe mĩgarũka arĩa mathũire rũũrĩrĩ rwao magĩthiĩ kwĩ Demetirio makĩmũmenyithia atĩ Jonathani nĩgũtharĩkĩra aatharĩkagĩra nyũmba icio cia hinya cia kwĩgitĩra.
22 Rĩrĩa mũthamaki Demetirio aiguire ũhoro ũcio akĩraakara mũno. Agĩcooka agĩthaama mũciĩ wake ũrĩa mũnene agĩthiĩ gũikara Putolemai. Akĩandĩkĩra Jonathani marũa ma kũmũũria atĩ mbaara ĩthire na eetĩkĩre macemanie Putolemai nĩguo maaranĩrie gũtarĩ ũgũcererwo.
23 Rĩrĩa Jonathani aathoomire marũa macio, agĩathana atĩ mbaara ĩthiĩ na mbere. Agĩcooka agĩthuura atongoria anyiinyi thĩinĩ wa Ayahudi na athĩnjĩri Ngai anyiinyi nĩ geetha matwarane naake, akoone wega kana ũũru.
24 Agĩgĩthiĩ Putolemai nĩguo akoonane na mũthamaki, akuuĩĩte nguo, betha na thahabu na iheeo ingĩ nyingĩ. Ũndũ Ũcio ũgĩkenia mũthamaki mũno.
25 O na gũtuĩka Ayahudi amwe mĩgarũka o arĩa maarĩ thũ cia rũũrĩrĩ rwao, nĩmaathitangĩĩte Jonathani mũno-rĩ,
26 mũthamaki eekire Jonathani o ta ũrĩa eekĩĩtwo nĩ arĩa maarĩ mbere yake.
27 Agĩkĩmuoya akĩmũtũũgĩria araata aake oothe makĩyonagĩra, akĩmũtua Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene, na agĩĩkĩra hinya ũnene ũrĩa ũngĩ aarĩ naguo, na akĩmũtũũgĩria mũno gatagatĩinĩ ka “Araata a mũthamaki.”
28 Hĩndĩ ĩyo Jonathani akĩũria mũthamaki eetĩkĩre Judea na ng’ongo iria ithatũ ciatinĩĩtio kuuma Samaria kwaga kũrĩha igooti na akĩmwĩrĩra kiro ngiri ikũmi cia betha handũ ha igooti rĩu.
29 Naake mũthamaki akĩandĩkĩra Jonathani marũa maya ma gwĩtĩkĩra ũguo:
30 “Kũrĩ Jonathani na rũũrĩrĩ ruothe rwa Ayahudi, nĩndamũgeithia.
31 “Nĩndagũtũmĩra kobi ya marũa megiĩ ũhoro waku marĩa ndaandĩkĩire mũgaathe Lasithene nĩguo ũthoome.
32 “ ‘Atĩrĩĩrĩ, mũgaathe Lasithene, niĩ Demetirio nĩndakũgeithia.
33 Rĩu-rĩ, nĩtwĩhaarĩirie gũtuga rũũrĩrĩ rwa Ayahudi na maũndũ meega, nĩ ũndũ o nĩ ndũgũ ciitũ cia gũtũteithagĩrĩria mbaarainĩ na, nĩmahingagia irĩĩko ciao.
34 Nĩtwameetĩkĩria Judea gũtuĩke kwao o na ng’ongo ici ithatũ, nacio nĩ Efiraimu, Lida na Ramathaimu. (Ng’ongo icio hamwe na matũũra marĩa maacikuhĩrĩirie cianyiitithanĩĩtio na Judea kuuma harĩ Samaria. Nao arĩa oothe mathiaga kũruta magongoona Jerusalemu, magĩthengerio igooti rĩrĩa maarutagĩra mũthamaki o mwaka kuuma magethainĩ o na matundainĩ ma mĩgũnda.)
35 Ningĩ marĩhi ma gĩcunjĩ gĩa ikũmi, na magooti marĩa tũrutagĩrwo, na magooti ma cumbĩ, na magooti ma bũrũri macio moothe nĩtwameehereria.
36 Marĩhi macio moothe gũtirĩ mũndũ ũkamacookia kuumagia ũũmũũthĩ kinya tene na tene.
37 “ ‘Menyerera mũno wone atĩ nĩwathondeka kobi ya marũa maya ĩtwarĩrwo Jonathani, amĩige handũ ũtheriinĩ kĩrĩmainĩ kĩrĩa gĩtheru.’ ”
Jonathani gũteithĩrĩria Demetirio wa Keerĩ
38 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Demetirio oonire bũrũri wothe wĩ na thaayũ, nĩ ũndũ wa wathani wake, na atĩ gũtirĩ andũ maamũũkagĩrĩra, akĩharagania thigari ciake ciothe, o mũndũ akĩinũka gwake mũciĩ. Thigari iria aatigarire nacio no iria aakomboreete kuuma icigĩrĩrainĩ cia Ngiriki. Ũndũ ũcio ũgĩgĩtũma thigari iria ciatungatagĩra athamaki arĩa maarĩ mbere yake imũmene.
39 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa Tirifone mũndũ ũmwe wa arĩa maakoreetwo marĩ ateithĩrĩria a mũthamaki Alekisanda mbere ĩyo, aiguire mateta ma andũ nĩ ũndũ wa mũthamaki Demetirio, agĩthiĩ kwa Mũarabu wetagwo Yamuleki. Mũarabu ũcio nĩ we wareraga Anitioku mũrũ wa Alekisanda ũrĩa warĩ mũnyiinyi.
40 Naake agĩikara kũu gwake ihinda iraaya akĩmũringagĩrĩria atĩ aheeo kamwana kau gagatuĩke mũthamaki ithenya rĩa ithe. Ningĩ akĩmenyithia Yamuleki maũndũ moothe marĩa Demetirio eekĩĩte na ũrĩa thigari ciake ciamũmeneete.
41 Ihinda o ro rĩu Jonathani akĩandĩkĩra mũthamaki Demetirio marũa ma kũmũũria eeherie thigari ciake kuuma nyũmbainĩ cia kwĩgitĩra kũu Jerusalemu, o na kuuma manyũmbainĩ marĩa mangĩ ma kwĩgitĩra kũu Judea, tondũ thigari icio nĩciaikaraga igĩthooragia Aisiraeli.
42 Naake Demetirio agĩcookeria Jonathani macookio maya: “Atĩrĩĩrĩ, Jonathani, nĩngwĩka o ta ũguo wanjũũria njĩke, ningĩ rĩrĩa ihinda rĩagĩrĩru rĩrĩoneka wee na rũũrĩrĩ rwaku nĩndĩgwĩka maũndũ ma gĩtĩĩo kĩnene.
43 Rĩu-rĩ, ũndũ ũrĩa ingĩenda ũnjĩke no kũndũmĩra thigari cia kũndeithia nĩ ũndũ thigari ciakwa nĩcindiganĩirie.”
44 Naake Jonathani agĩtũmĩra Demetirio thigari ngiri ithatũ (3,000) kũu Anitiokia iria ciarĩ na ũmenyo wa kũrũa mbaara. Naake mũthamaki agĩkena mũno ciarĩĩkia gũkinya.
45 Hĩndĩ ĩyo nĩkwarĩ gĩkundi kĩa andũ ngiri igana rĩa mĩrongo ĩĩrĩ, (120,000) moonganĩĩte kũu itũũrainĩ mehaarĩirie kũũraga mũthamaki.
46 Naake mũthamaki akĩũra agĩthiĩ kwĩhitha nyũmbainĩ ya mũthamaki nao andũ acio makĩhinga njĩra ciothe na makĩambĩrĩria gũtharĩkĩra.
47 Hĩndĩ ĩyo mũthamaki agĩĩta Ayahudi oothe nĩguo mamũteithĩrĩrie, nao oothe makĩmũnyiita mbaru. Nao makiumagara kũu itũũrainĩ makĩũraga andũ aakuo ta ngiri igana rĩmwe (100,000).
48 Magĩcina itũũra rĩu na mwaki, na magĩtaha indo nyingĩ, kwoguo magĩkĩhonokia mũthamaki.
49 Rĩrĩa eene bũrũri ũcio moonire atĩ itũũra rĩothe rĩarĩ mookoinĩ ma Ayahudi, magĩkua ngoro. Magĩthiĩ he mũthamaki makĩmũkaĩra
50 eetĩkĩre gũkaania Ayahudi matige kũmahũũra.
51 Nao makĩiga indo ciao cia mbaara thĩ, makĩambararia mooko na igũrũ. Nao Ayahudi acio magĩĩkĩrĩrwo mũno nĩ mũthamaki na andũ aake. Thuutha wa ũguo magĩcooka Jerusalemu makuuĩĩte mĩrigo mĩingĩ mũno.
52 Naake mũthamaki Demetirio akĩgaacĩra wathaniinĩ wake na bũrũri wothe ũkĩiyũrwo nĩ thaayũ.
53 No rĩĩrĩ, agĩthũũkia irĩĩkanĩro ciothe iria aarĩĩkanĩrĩĩte na Jonathani. Handũ ha kũrĩha Jonathani nĩ ũndũ wa wega wothe ũrĩa aamwĩkĩĩte, aathiire na mbere kũmũthĩĩnia.
Jonathani gũteithĩrĩria Anitioku wa Gatandatũ
54 Thuutha ũcio, Tirifone akĩhũndũka e na kamwana karĩa geetagwo Anitioku, naake agĩgatua mũthamaki.
55 Hĩndĩ ĩyo thigari ciothe iria Demetirio aingatĩĩte igĩũka gũteithĩrĩria mũthamaki Anitioku. Magĩkĩhũũra Demetirio, naake atoorio akĩũra.
56 Tirifone agĩkĩĩnyiitĩra njogu na agĩtuunyana itũũra rĩa Anitiokia agĩtuĩka mũnene warĩo.
57 Naake mũthamaki ũcio mwĩthĩ ti Anitioku, akĩandĩkĩra Jonathani marũa ma kũmũgaathĩrĩria gũthiĩ o na mbere e Mũthĩnjĩri Ngai Ũrĩa Mũnene na mũtongoria wa ng’ongo iria inya, na ma gũtuĩka “Mũraata wa mũthamaki.”
58 Agĩcooka akĩmũtũmĩra thaani cia thahabu cia kũrĩagĩra, na akĩmwĩtĩkĩria anyuage na ikombe cia thahabu, na ehumbage nguo ya ũthamaki, na acuuragie mũcibi wa gĩtĩĩo ciandeinĩ ciake ũrĩa waheagwo arĩa oothe maakoragwo na gĩtĩĩo kĩa “Andũ a rũrĩra rwa mũthamaki.”
59 Agĩcooka agĩthuura Simoni mũrũ wa nyina na Jonathani atuĩke barũũthi wa gwathana rũgongo ruothe rwa Foenicia kinyagia mũhakainĩ wa Misiri.
60 Hĩndĩ ĩyo Jonathani agĩgĩthiĩ na thigari ciake atuĩkanĩirie matũũra moothe ma Siria ĩrĩa Nene, nacio mbũtũ ciothe cia Siria igĩĩturanĩra naake nĩguo imũteithĩrĩrie. Oima kũu agĩthiĩ Ashikeloni kũrĩa aamũkĩrirwo na gĩkeno.
61 Agĩcooka akiuma kũu agĩthiĩ Gaza, nao andũ akuo makĩmũgiria gũtoonya kuo. Naake akĩrĩtharĩkĩra na agĩcina tũtũũra tũrĩa twarĩthiũrũrũkĩirie na agĩtaha indo nyingĩ.
62 Nao andũ a kũu Gaza makĩmũthaitha atĩ kũgĩe na thaayũ, naake Jonathani agĩĩtĩkĩra. Agĩcooka akĩũnganithia aariũ oothe a atongoria akĩmatwara Jerusalemu marĩ mĩgwate. Oima kũu agĩthiĩ Damasiki.
63 Na hĩndĩ o ro ĩyo, Jonathani akĩmenya atĩ atongoria a Demetirio, nĩmookĩĩte Kadeshi ya Galili me na mbũtũ nene ya thigari nĩguo mamũgirĩrĩrie gũthiĩ na mbere na mĩbango yake.
64 Kwoguo agĩtiga mũrũ wa nyina Simoni Judea, akiumagara akahũũrane nao.
65 Naake Simoni agĩtharĩkĩra Bethizuri kwa ihinda iraaya, na akĩhingĩrĩria andũ aarĩo kuo.
66 Nao makĩmũthaitha atĩ kũgĩe thaayũ, naake Simoni agĩĩtĩkĩra, no akĩmaingata kuuma kuo na akĩĩnyiitĩra itũũra rĩu. Agĩcooka agĩaka kambĩ nene mũno ya thigari kuo.
67 Hĩndĩ ĩyo Jonathani na thigari ciake nĩmaarĩĩkĩĩtie gwaka kambĩ yao hakuhĩ na iria rĩa Galili. Nao magĩgĩkorwo moimagarĩĩte rũũciinĩ tene magathiĩ gĩtuambainĩ kĩa Hazoru.
68 Nayo mbũtũ ya andũ acio ageni ĩkĩũngana nĩguo ĩkahũũrane na Jonathani, no igĩtiga thigari imwe cioheetie kũu irimainĩ.
69 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa thigari iria cioheetie ciamatharĩkĩire,
70 Jonathani na thigari ciake makĩhũndũka makĩũra oothe. No atongoria eerĩ matoorire nao nĩ: Matathia mũrũ wa Abisalomu, na Judasi mũrũ wa Kalifi.
71 Hĩndĩ ĩyo Jonathani agĩtembũranga nguo ciake, akĩĩitĩrĩria tĩĩri mũtwe na akĩambĩrĩria kũhooya.
72 Naake akĩhũgũkĩra thũ ciake agĩcihũũra nginya ikĩũra.
73 Na rĩĩrĩ, rĩrĩa thigari ciake iria ciorĩĩte cionire ũguo, ikĩhũndũka igĩĩturanĩra naake gũteng’eria thũ icio. Magĩciteng’eria o kinya Kadeshi harĩa kambĩ yacio yarĩ. Naake Jonathani na thigari ciake makĩamba kambĩ yao hau.
74 Na rĩĩrĩ, Jonathani na thigari ciake makĩũraga thigari cia thũ ciao ngiri ithatũ (3,000) mũthenya ũcio. Thuutha wa ũguo Jonathani agĩcooka Jerusalemu.